Πολλές φορές, αναρωτιόμαστε αν αυτά που συμβαίνουν την εποχή μας, γύρω μας, είναι πρωτοφανή, είναι περίεργα, μοναδικά ή έτσι κι αλλιώς επαναλαμβάνονται με το γύρισμα του χρόνου με μικρές παραλλαγές.

Έχω την εντύπωση ότι η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Το κυριότερο ίσως στοιχείο της εποχής μας είναι η ταχύτης με την οποία αλλάζουν τα πράγματα και οι καταστάσεις και κυρίως η έκταση που λαμβάνουν λόγω των εξελιγμένων μορφών επικοινωνίας και του φαινομένου που έχει καθιερωθεί να λέγεται παγκοσμοιοποίηση.

 

Θα επιχειρήσω να προσεγγίσω το θέμα θεωρώντας ότι αυτή η νέα τάξη πραγμάτων βρίσκεται εν εξελίξει, για να έχει νόημα η διερεύνηση των εννοιών «ήρωας» και «εθνική επέτειος».

 

Αρχίζοντας από το δεύτερο θάλεγα ότι για να αναγνωρίσουμε μία εθνική επέτειο θα πρέπει να αποδεχθούμε την έννοια του Έθνους και τη συμβολή ή σχέση αυτής της επετείου με την ύπαρξη, την διατήρηση, την Ελευθερία αυτού του Έθνους ή ακόμα και την δημιουργία του.

 

Η σημερινή μας συνάντηση γειτονεύει χρονολογικά με δύο τέτοιες επετείους (την 25η Μαρτίου του 1821 και την 1η Απριλίου του 1955).

 

Η πρώτη αποτελεί την ημερομηνία ενάρξεως της Επαναστάσεως για αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού.

 

Η δεύτερη, την έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνος για Ένωση της Κύπρου με την Μητέρα Πατρίδα Ελλάδα.

 

Πιστεύω ότι από την ημέρα εκείνη, οι μέχρι τότε υπόδουλοι και σκλάβοι ήταν Ελεύθεροι. Κέρδισαν την Ελευθερία με την απόφασή τους να δώσουν τα πάντα σ’ αυτόν τον Αγώνα, γι’ αυτόν τον σκοπό και κυρίως είχαν αποφασίσει να δώσουν ακόμα και τη ζωή τους.

 

Και φτάνουμε έτσι στην ανάγκη να προσδιορίσουμε ποιος είναι ήρωας, πως και γιατί γίνεται;

 

Στην επιδίωξη του ευγενούς ιδανικού της Ελευθερίας, ήρωας είναι αυτός που απαρνιέται τις χαρές, τις διασκεδάσεις, τις απολαύσεις και αφοσιώνεται ψυχή τε και σώματι σ’ αυτόν τον σκοπό.

 

Δεν αποκλείεται όμως και κάποιος που δεν ξεκίνησε έτσι, αλλά όταν ευρέθη ενώπιον της κρίσεως επέλεξε τον δρόμο της θυσίας που τον κατατάσσει στην χορεία των ηρώων.

 

Η Ελλαδική εθνεγερσία αφενός και ο Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας της Κύπρου αφετέρου, μεμονωμένα και αποσπασματικά, μπορούν να τροφοδοτήσουν ώρες ομιλιών και τόμους βιβλίων. Γι’ αυτό κατέληξα να τα προσεγγίσω σαν μία ενότητα. ΄

 

Όλα ξεκινούν απ’ αυτόν το μαγικό χώρο, όπου η φύση μπλέκεται με τον μύθο και την ιστορία αξεδιάλυτα. Οι θεοί εξανθρωπίζονται και ο άνθρωπος θεούται. Όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά κι αισθήματα μπαίνουν στην υπηρεσία της Ελληνικής ιδέας.

 

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, μία αδιαμφισβήτητη πειθαρχία κατευθύνει γενεές και γενεές Ελλήνων στον δρόμο της τιμής, για επίτευξη του ανώτατου ιδανικού της Ελευθερίας.

 

Ναι, πειθαρχία για να επιτευχθεί ο στόχος που ιεραρχικά είναι ανώτερος. Έτσι τελειούται ο άνθρωπος, γιατί, παραμερίζει τις πρόσκαιρες χαρές και απολαύσεις χάριν του ιδανικού.

 

Για να γίνει πραγματικότης η εθνεγερσία κάποιοι ονειρεύτηκαν, εκοπίασαν, προσέφεραν κι εθυσιάστηκαν.

 

Θα βγάλω από την λήθη, μία μεγάλη ηρωίδα και μάνα ηρώων, την Ελισάβετ Υψηλάντη.

 

Αναφέροντας αυτό το όνομα, νιώθω ένα ρίγος. Θα σκέφτεστε ίσως γιατί; Θα σας απαντήσω. Το σπίτι μου στην κατεχόμενη Κυρήνεια βρίσκεται στον οδό Υψηλάντου,

 

Νο 1.Η ονομασία των οδών τότε, ελειτουργούσε και σαν παιδαγωγικό ερέθισμα. Ο κάθε μαθητής έπρεπε να ξέρει την ιστορία του ονόματος του δρόμου του και την διδάσκει στους άλλους. Έτσι μαθαίναμε βιωματική ιστορία. Νιώθω την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας πώς ένιωσα όταν μου έφεραν πριν από λίγες μέρες φωτογραφία αυτού του αλλοιωμένου από το χρόνο και παραμελημένου κτίσματος όπου φαίνεται ακόμα η πινακίδα στον τοίχο, μισοσκεπασμένη από την «νέα ονομασία» που επεβλήθη το 1974. Ανανεώθηκε έτσι η πίστη μου ότι εκείνο είναι το σπίτι μου.

 

Η κεντρική λεωφόρος ήταν «Ελλάδος», η παραλιακή «Κίμωνος» και άλλοι δρόμοι ήταν «Αχιλλέως, Αγαμέμνονος, Αθανασίου Διάκου, Παπαφλέσσα» και άλλων.

 

Όταν λοιπόν ρωτήθηκε η Ηρωομάνα πως ένιωθε που προσέφερε ό,τι είχε και δεν είχε για τον Αγώνα, απάντησε: «Έχω δώσει τα παιδιά μου στην Πατρίδα και περιμένετε να λυπηθώ τα κτήματα και τα ρούβλια;»

 

Αλέξανδρος, τιμημένος αξιωματικός του Τσαρικού στρατού, αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Ετελεύτησεν τον βίον το 1928 σε ηλικία 36 ετών, μετά από 7 χρόνια στη φυλακή.

 

Άλλα τόσα χρόνια έμεινε στη φυλακή ο Νικόλαος, διοικητής του Ιερού Λόχου που πέθανε το 1832 σε ηλικία 34 ετών. Και ο Δημήτριος άφησε την τελευταία του πνοή στο Ναύπλιο το 1832 σε ηλικία 38 ετών.

 

Χρειαζόμαστε όλοι μια πολύ βαθειά ανάσα για να συνέλθουμε στη σκέψη ότι συνειδητά έπραξαν έτσι, ενώ θα μπορούσαν να ζουν στη χλιδή της Ρωσικής αριστοκρατίας στο παλάτι τους στο Κίεβο.

 

Το βάθρο του ήρωα μπορεί να καταλάβει κάποιος για εθνικούς αλλά και αγώνες για την πίστη, την κοινωνική πρόοδο, τα ανθρώπινα δικαιώματα.

 

Διαχρονική μορφή ήρωος αποτελεί και ο Ιησούς που με έμβλημα την Αγάπη ενσυνειδήτως εθυσιάσθη για να προσφέρει στον άνθρωπο, όχι μόνο μία καλύτερη ζωή αλλά και την μετά θάνατον Ελπίδα. Το παράδειγμά του ακολούθησαν χιλιάδες Άγιοι και Μάρτυρες. Παραφωνία βέβαια, απετέλεσαν οι Σταυροφόροι που στα επιτεύγματά τους περιλαμβάνεται και η προσπάθεια καταλύσεως του Βυζαντίου.

 

Ο Μάρτιος είναι ο μήνας της Άνοιξης, της ομορφιάς της φύσης που αφυπνίζεται από το λήθαργο του χειμώνα αλλά είναι κι ο μήνας του Θεού του πολέμου, του Άρη.

 

Ευτυχώς δεν είναι μόνο θεός του πολέμου αλλά και πατέρας της αρμονίας από το σμίξιμό του με την Αφροδίτη. Σε σύγχρονη μεταφορά, η επίκλησή του από το ελληνικό στοιχείο, πρακτικώς γίνεται μόνον όταν εξαντληθούν όλοι οι ειρηνικοί μηχανισμοί αποδόσεως δικαίου και απομένει η επιλογή της ένοπλης πάλης, γιατί η ιδιότης του, που ταιριάζει στις επιδιώξεις των Ελλήνων είναι του προστάτη της γεωργίας, των αγροτών, των πολιτικών θεσμών και του αμάχου λαού. Εξ ου και δεν καταγράφονται επεκτατικοί πόλεμοι, ή η υποδούλωση άλλων λαών από τους Έλληνες.

 

Όταν ο αντίπαλος έχει εσωτερικές αρετές αίρεται στο ύψος των περιστάσεων και μπορεί να αναγνωρίζει την θυσία του πολεμίου του. Τέτοιο παράδειγμα ήταν ο Ιμπραήμ, που μετά την νίκη του στο Μανιάκι έβαλε να στήσουν όρθιο τον νεκρό Παπαφλέσσα και τον φίλησε στο μέτωπο.

 

Υπάρχουν όμως, και είναι δυστυχώς πολύ περισσότερες, οι περιπτώσεις που δεν επιδεικνύεται ούτε ο στοιχειώδης σεβασμός στον ζώντα ή και νεκρό αντίπαλο.

 

Κλασσικό παράδειγμα, ο ακατανόμαστος τρόπος θανάτωσης του Αθανασίου Διάκου και η βεβήλωση ακόμη και του νεκρού σώματός του. Ανάλογη συμπεριφορά έδειξαν και οι πολιτισμένοι Άγγλοι  (διατελέσαντες και σύμμαχοί μας) στους τέσσερεις ηρωικώς πεσόντες στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου.

 

Ενώ τα κορμιά τους ήταν διάτρητα από τις σφαίρες, έπεσαν σαν άγρια όρνεα και τους ελόγχιζαν κατ’ επανάληψιν.

 

Μήπως όμως συνιστά πράξιν στρατιωτικής ανδρείας ή τιμής το κάψιμο, ζωντανού, του Γρηγόρη Αυξεντίου στο κρησφύγετό του, με βενζίνη και εμπρηστικές βόμβες;

 

Όταν σκέφτεται κανείς τέτοιες εκ διαμέτρου αντίθετες συμπεριφορές δεν μπορεί παρά να φέρει στο μυαλό τις χαμογελαστές όψεις, των παντοτινά νέων, ηρώων της αγχόνης (Ανδρέας Ζάκος, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Μιχάλης Κουτσόφτας, Ανδρέας Δημητρίου), σε αντιδιαστολή με την ιταμή συμπεριφορά των τυράννων που τους έθαψαν κρυφά στο προαύλιο των φυλακών. Επέτυχαν βέβαια το ακριβώς αντίθετο από την επιδίωξή τους γιατί ο χώρος εκείνος έγινε μνημείο προσκυνήματος και φρονηματισμού για τους απανταχού Έλληνες και ταυτόχρονα μνημείο δειλίας και απαξίωσης των ανθρώπινων αξιών γι’ αυτούς.

 

Χρονολογικά, οι δύο επέτειοι που έχουμε μπροστά μας απέχουν 134 χρόνια, ημερολογιακά μία εβδομάδα αλλά ιστορικά αποτελούν συνέχεια μέσα στην ελληνική διαδρομή που εκτείνεται από τα μυθικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας.

 

Σκαλίζοντας λίγο τα πολύ παλιά δεν μπορεί παρά να σταθεί κανείς με σεβασμό στον Έκτορα που τάχθηκε να υπερασπίζεται την πόλη του μέχρι τέλους. Αποχαιρέτησε διακριτικά και περήφανα την Ανδρομάχη, έσφιξε στην αγκαλιά του τον Αστυάνακτα και τον παρέδωσε στη μητέρα που τον παρέλαβε στον κόρφο της με δακρυσμένο γέλιο «δακρυόεν γελάσασα».

 

Αυτή η εικόνα του υπερήφανου μειδιάματος ενώ τρέχουν τα δάκρυα επαναλαμβάνεται την 3η Μαρτίου του 1957 στο θυσιαστήριο του Αυξεντίου από τον τελευταίο συμπολεμιστή του Αυγουστή Ευσταθίου. Είναι απαθανατισμένη σε ασπρόμαυρη φωτογραφία και αυτή ακριβώς η στάση του ήρωα προκάλεσε την οργή των Άγγλων και τον άγριο ξυλοδαρμό του πέραν των εγκαυμάτων που είχε υποστεί. Η αναφορά που μόλις έκανα φέρνει στο νου την δυσκολία που υπάρχει στο να διατηρήσει κάποιος τον χαρακτήρα και την ιδιότητα του ήρωα εν ζωή. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι πλείστοι των ηρώων που μνημονεύουμε έπεσαν κατά τη διάρκεια της ηρωικής τους πράξης. Αυτό είναι και μία εξασφάλιση, τρόπον τινά, γιατί δεν θα υπάρχουν περιθώρια να αμαυρωθεί αυτή η εικόνα ή πράξη. Αντίθετα ένας που επιβιώνει από μία ηρωική ενέργεια έχει μπροστά του την αναμέτρηση με τον χρόνο και την καθημερινότητα και δεν είναι λίγες οι φορές που «δυνητικοί ήρωες» και υποδείγματα εκπίπτουν…

 

Και μια που έγινε αναφορά σε αυτή την εκδοχή δεν μπορεί να μην σχολιαστεί και το φαινόμενο ορισμένων που οικειοποιούνται την θυσία άλλων για να απολαμβάνουν τιμές, αξιώματα και δόξα. Με καμία δύναμη όμως δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι ενεργούν λανθασμένα, άνθρωποι που έχουν κάνει βιώμά τους τις «ηρωικές μέρες» και μέσα από τον καθημερινό τους αγώνα διατηρούν ζωντανές τις μνήμες και την θυσία των συναγωνιστών τους.

 

Κάτι που δεν μπορεί πραγματικά κανείς να αλλοιώσει είναι η αιώνια νεότητα των μαχητών-ηρώων και ο θαυμασμός μας ακόμα κι αν μεγαλώνοντας θα μπορούσαμε να τους έχουμε παιδιά ή εγγόνια μας.

 

Θα τελειώσω την αναφορά περιπτώσεων ηρώων με δύο παραδείγματα που η προσφορά τους έχει διαχρονική αξία. Ο ένας είναι ο υποπλοίαρχος Ελευθέριος Τσομάκης που το πρωί της 20ης Ιουλίου του 1974 όρμησε πλησίστιος με την τορπιλλάκατό του κατά του τουρκικού στόλου που εισέβαλλε στην Κυρήνεια. Η υπεροχή πυρός του αντιπάλου που είχε και αεροπορική υποστήριξη είχε σαν αποτέλεσμα την βύθιση του μικρού Δαυίδ που συμπαρέσυρε στον υγρό του τάφο και τα Κερυνιωτάκια Χρήστο Καρεφυλλίδη και Φοίβο Φιερό. Διεσώθη μόνο ο Κελευστής Μαγέτος.

 

Ο καταδρομέας Μανώλης Μπικάκης αποκομμένος από την μονάδα του με συντροφιά το ΠΑΟ του και 8 βλήματα εξουδετέρωσε 6 τουρκικά άρματα και ισοπέδωσε ένα κτίριο όπου κατέφυγαν κάμποσοι εισβολείς. Επέζησε, κανείς επίσημος δεν του ανεγνώρισε τίποτα αλλά κι εκείνος δεν ζήτησε ανταπόδοση. Ο χάρος τον συνάντησε σε αυτοκινητικό δυστύχημα το 1994. Τον τίμησε μετά θάνατον η Λέσχη Καταδρομέων Ημαθίας.

 

Επέλεξα την αναφορά στους συγκεκριμένους, πιο πρόσφατους ήρωες κι ας μην συνδέονται άμεσα με τις επετείους που έχουμε μπροστά μας, γιατί αποτελούν αδιάψευστη επιβεβαίωση της συνέχειας του Ελληνισμού που δεν περιορίζεται στα σημερινά κρατικά σύνορα.

 

Είμαι ευγνώμων στο φιλόξενο Αττικό Όμιλο Γλυφάδας, που μου δίνει το βήμα να επικοινωνώ με ευάριθμους σκεπτόμενους Έλληνες και να μοιράζομαι τις ανησυχίες και ελπίδες μου μαζί τους.

 

Ανησυχώ γιατί μετά από τρεις χιλιετίες αδιαμφισβήτητου Ελληνοκεντρικού προσανατολισμού της Κύπρου, βρισκόμαστε ενώπιον του ενδεχόμενου να νομιμοποιήσουμε την τουρκική κατοχή της με κύριο κίνητρο και ουτοπικό  συνεκτικό στοιχείο την μοιρασιά του υποθαλάσσιου αερίου πλούτου. Το τραγικό είναι ότι συνεχώς γίνεται επίκληση κάποιων «Συμφωνιών Κορυφής». Και ποιες επιτέλους είναι αυτές οι εκατέρωθεν Κορυφές; Ας μην κρίνουμε τους δικούς μας. Από πότε όμως έγιναν κορυφαίοι ηγέτες που θα ανατρέψουν όλη την ιστορία τα ανδρείκελα της Άγκυρας;

 

Όμως τελικά, ελπίζω, γιατί πιστεύω ότι το δίκαιο κάποτε επικρατεί. Ειδικότερα, γιατί αφενός οι Τούρκοι έχουν μπει αναπότρεπτα στην οδό της αλαζονείας που οδηγεί στην ύβρι και την τιμωρία. Αφετέρου, γιατί δεν πιστεύω ότι υπάρχει έστω κι ένας Κύπριος που είναι διατεθειμένος να θυσιαστεί για το μόρφωμα των κρατιδίων που θάναι μαζί και χώρια και κανείς ακόμα δεν ξέρει να πει πώς θα λειτουργεί.

 

Ενώ υπάρχουν χιλιάδες που μέσα από την συλλογική μνήμη και συνείδηση, τον αέρα, το χώμα, τα κτίρια, τα μνημεία και τις ατελείωτες φτερωτές στρατιές των μαρτύρων και ηρώων θα συνταχθεί ξανά στη μόνη βιώσιμη πορεία. Την Ελληνική.

 

 Δρ. Νίκος Ερρ. Ιωάννου, Ομιλία στον Αττικό Πνευματικό όμιλο Γλυφάδας.

 

 

 

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ