Μία πρόταση για το μέλλον των εργαστηριακών μονάδων στα νοσοκομεία.
Η κρίση έπληξε και τον τομέα της υγείας, έναν από τους σημαντικότερους τομείς σε ένα ευνομούμενο και κοινωνικά ευαισθητοποιημένο κράτος.
Του Φαίδων Γ. Κοτσαμπόπουλου*.
Πεποίθησή μου είναι ότι ο τομέας αυτός βρισκόταν πάντοτε στο επίκεντρο των πολιτικών σχεδιασμών και προγραμματισμών, τίποτε όμως δεν βοήθησε μέχρι σήμερα στην ανάπτυξη και αναβάθμισή του. Κρατήθηκε είτε ηθελημένα είτε όχι στο έλεος στο έλεος των δογματισμών και των επιχειρηματικών παιχνιδιών με αποτέλεσμα να έχουμε στην Ελλάδα μία πρώτης τάξεως ακριβή ιδιωτική περίθαλψη και μία τελείως υποβαθμισμένη κρατική περίθαλψη για τα εκατομμύρια των μη ιδιωτικά ασφαλισμένων.
Οι ασφαλισμένοι απομακρύνονται από τις ιδιωτικές κλινικές
Όσον καιρό οι παχυλοί μισθοί τρέχανε και τα έσοδα όλων των ασφαλισμένων ήταν εν τάξει, όλοι αναζητούσαν ό,τι καλλίτερο για την περίθαλψή τους. Αψηφούσαν τα κρατικά ιδρύματα και προσανατολίζονταν προς τα ιδιωτικά, πιστεύοντας πάντοτε ότι αυτό ή αυτόν που πληρώνουν θα τους προσφέρει την καλλίτερη υπηρεσία.
Τώρα όμως με την κρίση τα έσοδα μειώθηκαν και παρατηρούμε πλέον μαζική στροφή των ασφαλισμένων όλων των κατηγοριών προς τα κρατικά νοσηλευτικά ιδρύματα, τα οποία όμως λόγω της μέχρι τούδε πολιτικής και της κακής τους οικονομικής κατάστασης ούτε το απαραίτητο προσωπικό έχουν, ούτε τις απαραίτητες υποδομές αλλά και ούτε το απαραίτητο υγειονομικό υλικό. Έτσι καθημερινά πλέον διαβάζουμε στον τύπο για αναστολή λειτουργίας ακτινοδιαγνωστικών ή άλλων μονάδων, είτε στην Άρτα είτε στις Σέρρες. Ακόμη δυσκολότερη γίνεται η αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών ή ατυχημάτων οπότε και λόγω έλλειψης σύγχρονων μεταφορικών μέσων (ελικοπτέρων π.χ.) οι ασθενείς να υπάγονται σε μεγάλες ταλαιπωρίες.
Η πολιτική αμέλησε τον τομέα υγείας
Μετά από πλέον των είκοσι ετών συμμετοχής στην Ε.Ε. ειδικά η ελλαδική περιφέρεια ακόμη ταλανίζεται και σε αυτόν τον σημαντικό τομέα περισσότερο από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Έτσι μελετώντας π.χ. την πληρότητα κλινών των επαρχιακών νοσοκομείων, βλέπουμε πως αυτή κυμαίνεται σε επίπεδα πολύ κάτω του 70%, ενός επιπέδου δηλ. που τουλάχιστον πανευρωπαϊκά θεωρείται απαγορευτικό για την περαιτέρω ύπαρξη αυτών των μονάδων. Βλέπουμε εδώ μία λίαν βλαπτική δυσαρμονία μεταξύ προσφοράς υπηρεσιών υγείας και πραγματικών αναγκών του πληθυσμού. Άρα σήμερα υπάρχει όσο ποτέ άλλοτε η ανάγκη για την λήψη παρεμβατικών μέτρων εκ μέρους της πολιτείας που θα εξασφαλίζει μία πληρέστερη, ευρωπαϊκών προδιαγραφών, βελτιωμένη ποιοτικά παροχή υπηρεσιών στην πρωτοβάθμια (κέντρα υγείας) και δευτεροβάθμια (νομαρχιακά νοσοκομεία) φροντίδα υγείας. Η τριτοβάθμια φροντίδα θα πρέπει πλέον να παρέχεται στα μεγάλα αστικά κέντρα, στις πανεπιστημιακές κλινικές και στις πρωτεύουσες των περιφερειών σύμφωνα με έναν νέο χάρτη που θα πρέπει να εφαρμώσει το Υπουργείο Υγείας. Διότι η δημιουργία ισχυρών και εξειδικευμένων μονάδων στην περιφέρεια που θα μπορούν να προσφέρουν πλήρη περίθαλψη και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες προϋποθέτουν το κλείσιμο μικρών και αναποτελεσματικών νοσοκομείων, την συγχώνευση πολλών απ αυτών και την ενδεχόμενη εξειδίκευση άλλων. Μόνον έτσι θα επιτευχθεί ο ορθολογικός σχεδιασμός που θα οδηγήσει στην πραγματική αναβάθμιση της υγειονομικής περίθαλψης στην περιφέρεια και ειδικά στην δύσκολη νησιωτική επικράτεια της χώρας.
Η εμμονή ορισμένων επιτηδείων, παλαιών κομματαρχών, χθεσινών συνδικαλιστών και ανόητων πολιτικάντιδων στην διατήρηση οικονομικά και υγειονομικά βλαπτικών μονάδων που δεν είναι σε θέση να προσφέρουν καμμία σωστή φροντίδα και περίθαλψη είναι αντικοινωνική και σε τελική ανάλυση καταστροφική για έναν από τους σημαντικούς τομείς της οικονομίας αλλά και της κοινωνικής πολιτικής. Διότι η σωστή χαρτογράφηση της χώρας σ αυτόν τον τομέα προσφέρει φοβερές δυνατότητες και προοπτικές όχι μόνον στον τουρισμό, αλλά και στην σωστή αποκέντρωση, στις επενδύσεις και ασφαλώς στην τελική απόφαση πολλών για μεταφορά της κατοικίας τους στην περιφέρεια, είτε αυτή είναι μόνιμη είτε προσωρινή/παραθεριστική.
Πρόταση για το μέλλον
Ξεκινώντας λοιπόν από το σκεπτικό ότι η φροντίδα υγείας θα πρέπει να παρέχεται από το πλησιέστερο κέντρο υγείας (πρωτοβάθμια φροντίδα) ή από νοσοκομείο δευτεροβάθμιας φροντίδας προτείνω τα εξής στους τομείς των εργαστηριακών ειδικοτήτων που χρίζουν μεγάλων επενδύσεων, δαπανηρών τακτικών ελέγχων και υψηλού κόστους συντήρησης και βρίσκονται σήμερα πολλάκις σε τριτοκοσμικό επίπεδο, ντροπή για την χώρα μας.
Συγκεκριμένα αναφέρομαι στους κλάδους των αιματολογικών εργαστηρίων και των ακτινοδιαγνωστικών μονάδων. Τόσο στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας όσο και στην περιφέρεια υπάρχει σήμερα σωρεία ιδιωτικών εργαστηρίων και διαγνωστικών κέντρων που παρέχουν όλες τις σύγχρονες εξετάσεις. Αυτά τα ιδιωτικά ιατρεία απασχολούν πεπειραμένο προσωπικό και οι ίδιοι οι ελευθεροεπαγγελματίες ιατροί έχουν αποκτήσει μεγάλη πείρα. Από την άλλη μεριά σε πολλά περιφερειακά νοσοκομεία όχι μόνον λείπουν τα απαραίτητα μηχανήματα αλλά και αν υπάρχουν αυτά δεν είναι επανδρωμένα εφόσον λείπει το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό ή οι προβλεπόμενες θέσεις δεν πληρούνται για οικονομικούς λόγους. Έτσι παρατηρείται η προαναφερόμενη δυσαρμονία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Ενώ δηλαδή το πρωτοβάθμιο κέντρο υγείας ή το δευτεροβάθμιο νοσοκομείο έχει ανάγκη της εξέτασης, δεν μπορεί να την προσφέρει στον ασθενή και γι αυτό τον παραπέμπει στον διπλανό ιδιωτικό φορέα εκτός νοσοκομείου. Αυτός από την άλλη λειτουργεί με διαφορετικό ωράριο, δεν εφημερεύει και είναι κλειστός το Σαββατοκύριακο. Οπότε αν το δει κανείς μακροοικονομικά υπάρχουν πολλές ανεκμετάλλευτες δυνατότητες συνεργειών και εξοικονόμησης πόρων.
Συνεργασίες δημοσίου και ιδιωτικού τομέα οφελούν πάνω απ΄όλα τους ασθενείς
Σχετικά με τα παραπάνω σε πολλές κεντροευρωπαϊκές χώρες έχουν εφαρμοσθεί συνεργασίες μεταξύ νοσοκομείων και ιδιωτικών ιατρείων/ιατρικών κέντρων, γεγονός που οδηγεί στην αναβάθμιση, στον εκσυγχρονισμό και στην καλλίτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες των μονάδων παροχής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας. Τα καλλίτερα εξοπλισμένα ιδιωτικά ιατρεία/ιατρικά κέντρα μεταφέρουν τον εξοπλισμό τους στους χώρους του νοσοκομείου στο οποίο εφεξής πληρώνουν ενοίκιο και αντ αυτού το νοσοκομείο θα πληρώνει κατ αποκοπή τις εξετάσεις στον ιδιωτικό φορέα. Σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στην Γαλλία, λειτουργεί διαφορετικό μοντέλο. Εκεί το κράτος εξοπλίζει πλήρως με δικά του έξοδα τα εργαστήρια. Επίσης διαθέτει το απαραίτητο τεχνικό/παραϊατρικό προσωπικό σε 24ωρη βάση. Οι ιατροί όμως δεν είναι υπάλληλοι των νοσοκομείων. Εδώ λειτουργεί το σύστημα των διαπιστευμένων ιατρών-συμβούλων, οι οποίοι μοιράζονται τον χρόνο εξετάσεων (slots) για τους ασθενείς τους και συγχρόνως έχουν την υποχρέωση να εξετάζουν τους ασθενείς του νοσοκομείου. Ο ελευθεροεπαγγελματίας ακτινολόγος στην Γαλλία έχει δικό του ιδιωτικό εργαστήριο εκτός νοσοκομείου όπου παρέχει όλη την γκάμα των ακτινολογικών εξετάσεων και των υπερήχων εκτός αξονικών και μαγνητικών τομογραφιών και ψηφιακών αγγειογραφιών/καθαιτηριασμών. Πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι στην Γαλλία οι εργαστηριακές εξετάσεις έχουν δύο κόστη: το τεχνικό και το ιατρικό/επιστημονικό. Μόνον έτσι μπορεί να λειτουργήσει το μοντέλο αυτό. Ο ιατρός πληρώνεται δηλ. την παρακολούθηση και την γνωμάτευση της εξέτασης με αξονικό ή μαγνητικό τομογράφο και το νοσοκομείο κατακρατεί από τις πληρωμές των ταμείων το τεχνικό κόστος από το οποίο πληρώνει το τεχνικό προσωπικό και τα έξοδα αγοράς, ελέγχου και συντήρησης των μηχανημάτων. Αυτά προϋποθέτουν βέβαια την υπογραφή μακροπρόθεσμης σύμβασης ή συμβολαίου. Κερδισμένοι αυτών των μοντέλων συνεργασίας είναι όλοι: και το νοσοκομείο και οι ελευθεροεπαγγελματίες ιατροί αλλά βασικά οι ασθενείς.
Τα ευρωπαϊκά νοσοκομεία – με εξαίρεση στην Γαλλία όπου το κράτος αναλαμβάνει την αρχική επένδυση και εξασφαλίζει το απαραίτητο προσωπικό, αλλά εν συνεχεία έχει έσοδα σύμφωνα με τα παραπάνω – απαλλάσονται από τα κόστη επένδυσης, ελέγχων και συντήρησης. Επίσης δεν χρειάζονται πλέον το απαραίτητο ακριβό προσωπικό (ιατρικό και παραϊατρικό). Οι ελευθεροεπαγγελματίες ιατροί διευρύνουν τον κύκλο εργασιών τους και την πελατεία τους, αποκτούν μία νέα τακτική πηγή εσόδων (το κέντρο υγείας ή το νοσοκομείο) και μπορούν να αξιοποιήσουν τα μηχανήματα περισσότερο χρόνο (utilization). Έτσι εξαφανίζονται τόσο ο συνήθως αρνητικός ανταγωνισμός μεταξύ εργαστηριακών μονάδων του νοσοκομείου και ιδιωτικών κέντρων όσο και αυτό που συναντάμε πολύ συχνά σε νοσοκομεία της περιφέρειας, δηλ. να υπάρχουν σ΄αυτά σύγχρονα πολύπλοκα μηχανήματα τα οποία να μην είναι σε θέση να τα χειρισθούν οι ιατροί εφόσον δεν έχουν εκπαιδευθεί επαρκώς σ΄αυτά. Από επιστημονικής πλευράς τώρα υπάρχει μεγάλο κέρδος εφόσον μέσω αυτής της συνεργασίας προκύπτει υπάρχει καθημερινή επικοινωνία και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών μεταξύ των ιατρών, γεγονός που σίγουρα αποβαίνει προς όφελος των ασθενών. Από την άλλη μεριά ο κάθε ασθενής της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας μονάδας θα εξετάζεται πλέον από πεπειραμένο ιατρό και όχι ειδικευόμενο. Η ειδίκευση των ιατρών θα γίνεται αποκλειστικά στις τριτοβάθμιες μονάδες και τις πανεπιστημιακές κλινικές.
Πιστεύω ότι λόγο κρίσης αλλά και έλλειψης ιδανικού επιστημονικού προσωπικού το γαλλικό μοντέλο δεν μπορεί να υλοποιηθεί στην Ελλάδα παρόλο ότι το θεωρώ πολύ μελετημένο και σωστό.
Ανάχωμα στην εξάπλωση του καρκίνου και άλλων ασθενειών
Πέρα από τα αιματολογικά εργαστήρια θέλω να επικεντρώσω την προσοχή του αναγνώστη στην σημασία της απεικονιστικής ιατρικής (ακτινοδιαγνωστικής, υπερήχων, μαγνητικής τομογραφίας, πυρηνικής ιατρικής). Αυτή αποτελεί μεν το μάτι της ιατρικής από την άλλη όμως απαιτεί μεγάλη ευθύνη λόγω της ακτινοβολίας και της ακτινοπροστασίας. Εδώ δεν χωρούν παρατυπίες, επιπολαιότητες και καθυστερήσεις διότι όλες είναι αρνητικές για τον εξεταζόμενο. Γι αυτό πρέπει να παρθούν εκείνες οι αποφάσεις που θα οδηγήσουν στην όσον το δυνατόν περισσότερη εξοικονόμηση πόρων για να εξασφαλισθεί ο απαραίτητος τακτικός έλεγχος και η ανανέωση των μηχανημάτων καθώς και η ψηφιοποίηση των εργαστηρίων.
Όταν γνωρίζουμε και διαβάζουμε μάλιστα για αλματώδη αύξηση των καρκίνων και άλλων ασθενειών είναι εγκληματικό να παραμελούμε τις μεθόδους πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης αυτών στην Ελλάδα.
* Γιατρός-ακτινολόγος, Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος Γερμανο-Ελληνικού Επιχειρηματικού Συνδέσμου
Πηγή: http://www.europeanbusiness.gr/page.asp?pid=768
