Το Αθηναϊκό Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας, με την ευκαιρία της έκδοσης της μονογραφίας του Προέδρου του κ. Γρηγόρη Παπανίκου με τίτλο “H Οικονομική Κρίση της Ελλάδος: Μία Ταξική Ανάλυση Υπέρ των Μνημονίων”, οργάνωσε ειδική εκδήλωση στο Ξενοδοχείο ΤΙΤΑΝΙΑ, την Τρίτη 17 Ιουνίου 2014, με τίτλο: «Η Οικονομική Κρίση της Ελλάδος και η Πρόκληση της Ανάπτυξης».
Στην εκδήλωση πραγματοποιήθηκαν με τη σειρά οι ακόλουθες εισηγήσεις:
1. κ. Γρηγόρης Παπανίκος, Πρόεδρος του Αθηναϊκού Ινστιτούτου Εκπαίδευσης & Έρευνας (ΑΘΙΝΕΕ) & Επίτιμος Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Στέρλινγκ (University of Stirling). Εναρκτήρια Ομιλία με θέμα: H Οικονομική Κρίση της Ελλάδος: Μία Ταξική Ανάλυση Υπέρ των Μνημονίων.
2. κ. Γιάννης Στιβαχτής, Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Διευθυντής του Προγράμματος Διεθνών Σπουδών, Πολιτειακό Πανεπιστήμιο και Πολυτεχνικό Ινστιτούτο της Βιρτζίνια (Virginia Polytechnic Institute and State University), ΗΠΑ. Θέμα ομιλίας: Πολιτικές και Κοινωνικές Προϋποθέσεις για μία Βιώσιμη Οικονομική Ανάκαμψη.
3. κ. Νίκος Λιοδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Γουίλφριντ Λοριέ (Wilfrid Laurier University), Καναδάς. Θέμα ομιλίας: Η Σχέση Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης Σύμφωνα με το Καναδικό Μεικτό Υπόδειγμα.
4. κ. Παναγιώτης Πετράτος, Καθηγητής Διοίκησης Πληροφορικών Συστημάτων, Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (California State University – Stanislaus), ΗΠΑ. Θέμα ομιλίας: Η οικονομική Κρίση και Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση.
Κατά την εναρκτήρια ομιλία του, ο κ. Γρηγόρης Παπανίκος εξέθεσε συνοπτικά τις κυριότερες ιδέες που αναπτύσσει στο βιβλίο του “Η Οικονομική κρίση της Ελλάδος: Μια ταξική ανάλυση υπέρ των μνημονίων”. Ο κ. Παπανίκος εξήγησε πως το βιβλίο γράφτηκε ως μία αγανάκτηση προς όλα τα κόμματα της αριστεράς. Υποστήριξε πως το μνημόνιο συνέβαλε στη μείωση της ανισότητας μεταξύ φτωχών και εύπορων τάξεων, των οποίων ειδοποιό διαφορά θεωρεί τον παρακρατισμό. Αναφέρθηκε στο ύψος των μισθών που λαμβάνουν οι Έλληνες πολίτες, επισημαίνοντας πως πρόβλημα δεν αποτελούν οι υψηλοί δημοσιοϋπαλληλικοί μισθοί, αλλά η παραγωγικότητα των δημοσίων υπαλλήλων αναφορικά με το μισθό τους. Ως απάντηση στη μάστιγα του κρατικοδίαιτου καπιταλισμού, πρότεινε την απελευθέρωση όλων των επαγγελμάτων.
Σημαντικό κομμάτι της ομιλίας του αφιέρωσε στην ανάδειξη του προβλήματος διανομής του εισοδήματος. Έδωσε έμφαση στο γεγονός πως τόσο το κατώτερο ΑΕΠ όσο και το κατα κεφαλήν εισόδημα του 21ου αιώνα της Ελλάδος, είναι μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα του 20ου αιώνα. Στη συνέχεια, ο κύριος Παπανίκος παρέθεσε τις προτάσεις του για τη φορολογία. Συγκεκριμένα, συστήνει την κατάργηση του Φ.Π.Α., την κατάργηση του εισοδήματος και τη φορολόγηση της πλουτοκρατίας, εκφράζοντας παράλληλα την επιθυμία του για υιοθέτηση μιας θετικής στάσης της αριστεράς ως προς την ίση διανομή του εισοδήματος και την έμπρακτη και άμεση τερμάτιση του κρατικοδίαιτου καπιταλισμού. Έκλεισε την ομιλία του με ελπιδοφόρα μηνύματα για την Ελλάδα, αναφέροντας πως η χώρα μας ασκεί ισχυρή έλξη στην παγκόσμια διανόηση αλλά και στις επενδύσεις, ενώ συγκεντρώνει παγκόσμιο σεβασμό ως δημιουργός του θεσμού της δημοκρατίας.
Τη σκυτάλη πήρε ο κ. Ιωάννης Στιβαχτής, ο οποίος έκανε κάποιες παρατήρησεις για το πολιτικό σκηνικό των ημερών μας. Εξήγησε ότι κάθε πολιτικό σύστημα πρέπει να φτάσει στην πλήρη ακμή του προκειμένου να μπόρεσει να κρίνει κανείς κατά πόσον είναι εφαρμόσιμο και αποδοτικό, προϋπόθεση την οποία καμία πολιτική παράταξη δεν έχει καταφέρει να επιτύχει έως τώρα στην πράξη. Μιλώντας για τον καπιταλισμό, τόνισε πως ούτε αυτό το σύστημα έχει φθάσει ακόμα στην πλήρη ακμή του. Όσο για το μνημόνιο, πολλά είναι τα υπέρ και τα κατά του, αλλά βασικό πρόβλημα αποτελεί η σωστή εφαρμογή του. Δυστυχώς, δεν είναι λίγοι οι πολιτικοί που το λοιδορούν μόνο και μόνο για να αποποιηθούν προσωπικές τους ευθύνες. Βασική πηγή προβλημάτων για τη χώρα αποτελεί η απουσία οργάνωσης σε όλες τις βαθμίδες των ελληνικών θεσμών.
Η ανάπτυξη για την οποία γίνεται λόγος από τους κυβερνητικούς φορείς, αποτελεί φαινόμενο πολύπλευρο, και καλό είναι να διαχωριστούν τα θετικά και τα αρνητικά της στοιχεία. Οι πολιτικοί αδυνατούν να οδηγήσουν τη χώρα σε μια σωστή οικονομική ανάπτυξη, διότι ο έλεγχός της παρουσιάζει πολλά προβλήματα. Το αποτέλεσμα είναι να μιλούν για πράγματα που δεν γνωρίζουν, κι όταν τους δοθεί εξουσία, δυσκολεύονται να διαχειριστούν την περιπλοκότητα των ευθυνών της θέσης τους. Ο καθηγητής, κλείνοντας, έστρεψε την προσοχή του ακροατηρίου στη σπουδαιότητα των πανανθρώπινων αξιών, χωρίς τις οποίες δεν υπάρχει περίπτωση ορθής εφαρμογής και λειτουργίας των νόμων. Η επιτυχής ανάπτυξη προϋποθέτει επαναφορά της αξιοπιστίας των ηγετών, ζήτημα το οποίο χρειάζεται τη διερεύνησή του για το πώς και κατά πόσον είναι εφικτό.
Στη συνέχεια, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνιολογίας από το Πανεπιστήμιο Γουίλφριντ Λοριέ του Καναδά, κ. Νίκος Λιοδάκης παρουσίασε το Καναδικό Μεικτό Υπόδειγμα ως πηγή έμπνευσης για ένα αντίστοιχο σύστημα στην Ελλάδα. Ο Καναδάς, αν και σκληρά καπιταλιστικό κράτος, υιοθετεί μια σειρά θεσμών υπέρ των αδύναμων κοινωνικά ομάδων. Τόνισε πως το κοινωνικό κράτος μεταβάλλεται, με την κοινωνική ανάπτυξη ως απαραίτητη προϋπόθεση για την οικονομική.
Ανέφερε πως, σύμφωνα με τον Costa Esping-Andersen, τα συστήματα είναι 3 ειδών: το φιλελεύθερο σύστημα διαθέτει περιορισμένα χρήματα στην κοινωνική πρόνοια, προβάλλει την εργασία με περιορισμένο δικαίωμα στην κρατική βοήθεια, έχει αυστηρούς κανόνες, είναι έντονα γραφειοκρατικό και στιγματίζει τα μέλη των αδύνατων ομάδων. Το συντηρητικό ή κορπορατιστικό σύστημα είναι αναλογικό ως προς το εισόδημα για τις μέλλουσες παροχές του κράτους, είναι δηλαδή ανταποδοτικό, και δίνει έμφαση στη διατήρηση της παραδοσιακής οικογένειας. Τέλος, είναι το σοσιαλδημοκρατικό σύστημα, με ισχυρό κράτος κοινωνικής πρόνοιας, που εφαρμόζεται κατά βάση στα σκανδιναβικά κράτη.
Εν συνεχεία, σημείωσε πως για μερικά χρόνια υπήρξε ένα προβάδισμα των συντηρητικών νεοφιλελεύθερων συστημάτων, πχ στις ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο. Σχετικά με το καναδικό πρότυπο, το οποίο ανέλυσε διεξοδικώς, ο καθηγητής ανέφερε ότι το συγκεκριμένο σύστημα δεν επηρεάζεται ουσιαστικά από τυχόν παρεμβάσεις καθότι είναι θεσμικά κατοχυρωμένο. Εξασφαλίζει προσβασιμότητα σε όλους τους πολίτες στο σύστημα υγείας και πρόνοιας (βασική ιατρική περίθαλψη κ.λπ.), διατηρεί ένα συμμετοχικό σύστημα χρηματοδότησης, το ιατρικό προσωπικό μισθοδοτείται αποκλειστικά από το κράτος, υπάρχει οικογενειακός ιατρός, δωρεάν εξετάσεις κ.λπ. Στο εκπαιδευτικό σύστημα, τα δημόσια ιδρύματα είναι τόσο καλά δομημένα που τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν έχουν λόγο ύπαρξης, αντίστοιχα με τα νοσοκομεία. Δε γίνονται εισαγωγικές εξετάσεις αλλά αξιολογήσεις των σπουδαστών βάσει της τελευταίας βαθμολογίας, παρέχονται υποτροφίες και επιδοτήσεις, χαμηλότοκα δάνεια από τον ιδιωτικό τομέα και άλλες διευκολύνσεις.
Τελειώνοντας, συμπέρανε πως τα συστήματα δε μεταφυτεύονται αλλά μπορούν, όπως το καναδικό, να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης μέσα από διάλογο και εξαρτώνται εν πολλοίς από πολιτικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις.
Ο κύριος Παναγιώτης Πετράτος, στην ομιλία του με θέμα «Η Οικονομική Κρίση και Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση», αναφέρεται στην επιρροή της οικονομικής κρίσης στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα την τριτοβάθμια. Επικεντρώνεται στο τριτοβάθμαιο εκπαιδευτικό σύστημα της Καλιφόρνιας, υποστηρίζοντας ότι παρουσιάζει κάποια κοινά προβλήματα με αυτό της Ελλάδας. Σύμφωνα με τον κύριο Πετράτο, όσο περνάει ο καιρός τόσο μειώνονται οι κρατικές συμμετοχές στα πανεπιστήμια της Καλιφόρνιας. Δίνει ως παράδειγμα τις δαπάνες του κράτους για τις τρέχουσες ανάγκες των κρατουμένων του σωφρονιστικού συστήματος, που έχουν αυξηθεί περισσότερο από αυτές των φοιτητών.
Στην Καλιφόρνια οι δαπάνες ενός φυλακισμένου αντιστοιχούν σε αυτές τεσσάρων φοιτητών. Οι φοιτητικές δαπάνες αυξάνονται, λοιπόν, για να καλυφτεί η έλλειψη συνεισφοράς του κράτους στα πανεπιστήμια. Επισημαίνει ότι ο μέσος όρος των φοιτητικών διδάκτρων έχει αυξηθεί κατά 4.000 δολλάρια. Μαζί αυξάνονται και τα χρέη των φοιτητών, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι φοιτητές να αδυνατούν να πληρώσουν τα δίδακτρα τους (18%). Η φυλετική όμαδα με το υψηλότερο χρέος είναι οι Αφροαμερικάνοι, τους οποίους χρησιμοποιούν οι τράπεζες για να μεγιστοποιήσουν το χρέος τους από τα επιτόκια των δανείων τους.
Τελείωσε την ομιλία του υποστηρίζοντας ότι η μεγάλη διαφορά μεταξύ των πανεπιστημίων της Ελλάδας και των ΗΠΑ είναι ότι, στις ΗΠΑ, πάνω από τους μισούς φοιτητές διακόπτουν τη φοίτησή τους λόγω επιπέδου δυσκολίας του πανεπιστημίου, ενώ στην Ελλάδα λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος για το πρόγραμμα σπουδών.
Ακολούθησε συζήτηση με τους παριστάμενους ακροατές, την οποία συντόνισε ο κ. Νίκος Πάππας, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Σαμ Χιούστον των ΗΠΑ.
Μετά το πέρας των εισηγήσεων των κύριων ομλητών, ο κ. Κουρουμπλής, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, έκανε μια παρέμβαση και κάλεσε δημοσίως τον κ. Παπανίκο σε συζήτηση στο άμεσο μέλλον, μέχρι τον Σεπτέμβριο 2014, για εύρεση λύσης στο θέμα της ρύθμισης του δημοσίου χρέους της Ελλάδας. Πρότεινε να γίνει συζήτηση για τη διερεύνηση και την εύρεση συγκεκριμένων λύσεων των πρόβλημα του χρέους. Έκανε λόγο για υπερσυσσώρευση του πλούτου σε λίγους, και έθεσε το ερώτημα εάν η εφαρμογή των μνημονίων γίνεται με τίμιους όρους.
Έθιξε και το θέμα της ύπαρξης θυλάκων φοροδιαφυγής και εισπρακτικών, που συσσωρεύουν τα χρέη των αδίκων στις πλάτες των τιμίων. Πιστεύει ότι η κρίση των θεσμών είναι το βασικότερο πρόβλημα στις μέρες μας. Ρωτά τι μπορεί να γίνει για την περίπτωση των τόσων απλών πολιτών που εργάζονται απλήρωτοι επί σειρά μηνών. Αναφερόμενος στο μνημόνιο, εξέφρασε την πεποίθηση ότι αν δεν αποκαταστάθηκε η τάξη και δεν καθιερώθηκε ένα ουσιαστικό σύστημα αξιολόγησης, αυτό οφείλεται στην έλλειψη πολιτικής βούλησης. Επιτακτική κρίνει την ανάγκη αναδιάρθρωσης του συντάγματος.
Ο κ. Λούβαρης, δικηγόρος, πήρε στη συνέχεια το λόγο, και παρέθεσε την άποψή του πως η πτώχευση πλήττει ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο. Η κοινωνία, είπε, θα μπορέσει να να ανακάμψει μόνο εφόσον δεν επιτρέψει την επανάληψη των ίδιων λαθών, μάθει να σέβεται την έννοια του χρήματος και δε δεχτεί να την οδηγήσουν οι πολιτικοί της εκ νέου σε αδιέξοδο.
Ο κ. Νικολούδης, ιστορικός, έθεσε το θέμα του ορισμού της λέξης «ανάπτυξη», και της χρησιμότητάς της. Διερωτάται για το πώς εφαρμόστηκε τελικά το μνημόνιο και σε ποιο βαθμό ωφεληθήκαμε από αυτό. Έκανε λόγο και για τις ευθύνες των προηγούμενων κυβερνήσεων της χώρας.
Ο κ. Ξανθόπουλος, ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, έκανε παρέμβαση επικεντρωμένη στη δημόσια διοίκηση και στα δημόσια πανεπιστήμια. Αναφερόμενος στα κακώς κείμενα της δημόσιας διοίκησης, δήλωσε πως υπάρχει τάση αυτοκαταστροφής, έλλειψη αναδιάρθρωσης, ενώ τα αρνητικά στοιχεία εξογκώνονται σε βαθμό που επισκιάζουν και τα θετικά. Υποστήριξε πως παράγονται αξιόλογοι απόφοιτοι, αλλά οι απογοητευτικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν λάβει χώρα δε βοηθούν στη μετέπειτα εξέλειξή τους. Ξεκαθάρισε πως η δυνατότητα παραγωγής στη δημόσια διοίκηση υπάρχει, αλλά δεν εφαρμόζεται. Έδωσε τέλος στην παρέμβασή του λέγοντας πως λύση για την ανάπτυξη υπάρχει και είναι η σε βάθος ενδογενής παραγωγική ανασυγκρότηση, εκφράζοντας παράλληλα την ανησυχία του για τις πιθανότητες μιας τέτοιας ριζικής αλλαγής στο άμεσο μέλλον.
Ο κ. Πυργιώτης, Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Περιφερειολόγων, πρότεινε μία νέα οικονομική οργάνωση της κοινωνίας με έμφαση στην αξιοποίηση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, επισημαίνοντας παράλληλα την ανάγκη απομάκρυνσης από διάφορα αυτοκαταστροφικά σύνδρομα που πλήττουν την ψυχοσύνθεση του Νεοέλληνα.
Ο κ. Βουδινάκος, μηχανικός, δήλωσε ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα αξιοπιστία και δε λειτουργούν οι θεσμοί σωστά. Τόνισε πως είναι απαραίτητη μια βασική αναδιάρθρωση της Παιδείας και συμπλήρωσε ότι δεν πρέπει να αναμένεται βοήθεια από τις ιδιωτικές τράπεζες.
