Γράφει ο Γιάννης Δελόγλου,
j.deloglou@elliniki-gnomi.eu.
Θεσσαλονίκη. Σε μια εποχή που η εκπαίδευση περνά τη δική της κρίση τόσο από πλευράς εκπαιδευόμενων όσο και εκπαιδευτικών σε μια Ελλάδα που σπαράσσεται από κάθε είδους σκάνδαλα με στημένες παράγκες και παραμάγαζα πολιτικής εξόδιας, έχουμε μια φωτεινή εξαίρεση από το πιο υγιές κομμάτι της κοινωνίας μας, τον Ελληνικό Στρατό, όπου υπηρετούν σε όλους τους τομείς αξιόλογοι αξιωματικοί που δίνουν ιδέες και ανάσα σε μια άλλη κατηγορία, σε ένα άλλο «στρατόπεδο». Ιδέες, που αν υλοποιηθούν θα βάλουν γερά θεμέλια σε μαθητικά μυαλά που θέλουν να μάθουν περισσότερα από ότι τους παρέχει η σχολική εκπαίδευση. Και δεν είναι λίγοι οι μαθητές που διψούν για γνώση αλλά δεν γνωρίζουν τις πηγές και τους ανθρώπους που μπορούν και θέλουν να βοηθήσουν. Σε αυτό το κλειδί μάθησης και εκπαίδευσης βρίσκονται ικανότατοι αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων που αναλαμβάνουν να βοηθήσουν όλα εκείνα τα παιδιά που ονειρεύονται τη γνώση και δεν ξέρουν το μονοπάτι της πηγής.
Ένας από τους ευαίσθητους ανώτατους αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων, ο Δραμινός Υποστράτηγος Ιωάννης Κόντης, διευθυντής του Πολεμικού Μουσείου Θεσσαλονίκης με εισήγησή του σε ημερίδα της Διεθνούς Ημέρας των Μουσείων με θέμα: «Η παιδαγωγική αξιοποίηση και ο εκπαιδευτικός ρόλος των εκθεμάτων των Μουσείων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» δρομολόγησε αιτίες που οδηγούν στη γνώση. Συγκεκριμένα ο κύριος Κόντης ανέφερε:
«Στη σημερινή εποχή, που η εκπαίδευση των μαθητών έχει μια πολυδιάστατη κατεύθυνση, κρίνεται αναγκαία η επιμόρφωση και ενασχόλησή τους και με αντικείμενα εκτός των υπό στενή έννοια διδακτικών εγχειριδίων και του σχολικού περιβάλλοντος. Η απαρχαιωμένη τακτική της αποστήθισης και της μη κριτικής ανάλυσης των πληροφοριών που παρέχουν τα εκπαιδευτικά εγχειρίδια, ανήκει στο παρελθόν. Απάντηση στις παραπάνω σκέψεις επιχειρεί να δώσει η σημερινή ημερίδα με θέμα ‘Η παιδαγωγική αξιοποίηση και ο εκπαιδευτικός ρόλος των εκθεμάτων των Μουσείων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση’.
Το Πολεμικό Μουσείο – Παράρτημα Θεσσαλονίκης – αποτελεί μια άριστη επιλογή για την ευρύτερη παιδεία των μαθητών, ανταποκρινόμενη απόλυτα στις απαιτήσεις των συγχρόνων εκπαιδευτικών συστημάτων, αλλά και των στόχων που έθεσαν αφενός το Υπουργείο Παιδείας, δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (ενδεικτικά αναφέρω ‘Πρώτα ο Μαθητής’. ‘Να μη χαθεί ούτε μια ώρα πολύτιμου διδακτικού χρόνου’, ‘Υλοποίηση καινοτόμων και πιλοτικών δράσεων’ κλπ.), και αφετέρου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και της στρατιωτικής Ηγεσίας, ήτοι να προβληθεί δυναμικά ο Ελληνικός Πολιτισμός και η Ένδοξη Ελληνική Ιστορία μέσω των Πολεμικών και Στρατιωτικών Μουσείων. Θεωρούμε λοιπόν, ότι η επίσκεψη των μαθητών στο Πολεμικό Μουσείο κρίνεται αναγκαία για την εκμάθηση και εμπέδωση της ιστορίας τής Πατρίδας μας (ακόμη και οι αλλοδαποί μαθητές που φιλοξενούνται στη χώρα μας, έχουν υποχρέωση να γνωρίζουν καλά την Ιστορία τής φιλοξενούσης χώρας), για τη διαμόρφωση της Εθνικής τους συνείδησης, την τόνωση και ανάπτυξη του πατριωτισμού τους, την γνώση και τον σεβασμό προς την Πολεμική Αρετή των Ελλήνων και γενικά για την επαφή με την εθνική και πολιτιστική μας κληρονομιά, στα πλαίσια πάντοτε των δυνατοτήτων του Μουσείου μας.
Σημειώνω ότι το Μουσείο μας φιλοξενεί εκθέματα που χρονολογούνται από τον Αγώνα της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας 1821 και εντεύθεν. Τα Μουσειακά εκθέματα ή κειμήλια (από το ρήμα κείμαι), είναι αντικείμενα προηγούμενων εποχών, που συνδέονται με μοναδικές στιγμές τής Ιστορίας τού Ελληνικού Έθνους, μπορεί να αφορούν πολιτικές ή στρατιωτικές προσωπικότητες, ή απλούς πολίτες, έχουν υψηλή ιστορική ενίοτε και άκρως αποδεικτική των γεγονότων αξία, και αποτελούν την διαχρονική ’ζώσα’ ιστορία τής Πατρίδας μας.
Προσεγγίζοντας το θέμα της ημερίδας, θεωρούμε επιβεβλημένο, ο μαθητής να έρθει σε επαφή με τα γεγονότα τη νεότερης και σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, τα οποία καταμαρτυρούνται από τα μουσειακά κειμήλια της περιόδου αυτής, δίνοντάς του τη δυνατότητα να διευρύνει και παγιώσει τη γνώση του, αφού θα συνδέσει παραστατικά τη θεωρητική του γνώση που λαμβάνει από τα σχολικά εγχειρίδια με την ‘ζώσα’ ιστορία, με αποτέλεσμα να του εντυπωθεί ως μια ζωντανή ανάμνηση η Ιστορία της Πατρίδας μας. Τα Ιστορικά γεγονότα αποκτούν νόημα μόνο αν εξεταστούν υπό το φως της συγκεκριμένης εποχής και της κοινωνίας στην οποία συνέβησαν.
Οι μαθητές λοιπόν, ερχόμενοι στο Πολεμικό Μουσείο έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν από πολύ κοντά τα ιστορικά μας κειμήλια, τα οποία θα τους προσφέρουν την ιστορική γνώση και αποτύπωση των γεγονότων που σημάδεψαν την Πατρίδα μας. Θα μπορέσουν οι ίδιοι να ανασκαλέψουν αυτά τα ιστορικά γεγονότα, να δημιουργήσουν εικόνες του ιστορικού παρελθόντος, ζώντας μέσα σε αυτές, να ακουμπήσουν με τα χέρια τους καθαγιασμένα όπλα, σύμβολα, στολές, παράσημα, να περιεργαστούν φωτογραφίες και χάρτες, να διαβάσουν επίσημα ιστορικά έγγραφα που τεκμηριώνουν την Ιστορία μας. Ενθυμούμαι την μεγάλη εντύπωση που προκαλούν τα όπλα και οπλικά συστήματα του Μουσείου μας κάθε φορά στους μαθητές όλων των τάξεων, τις εύστοχες ερωτήσεις τους, ακόμη και τους συνειρμούς των σκέψεών τους, εμπλέκοντας μέσα στην ιστορία τον ίδιο τους τον εαυτό. Πραγματοποιούν αυτό που απλά λέμε: ‘ζουν πραγματικά την Ιστορία’.
Αφού δεχόμαστε την καταλυτική επίδραση που ασκεί το Μουσειακό Κειμήλιο στον μαθητή, εισηγούμαστε τη συστηματική και προγραμματισμένη εκπαιδευτική επίσκεψη όλων των μαθητών και παιδαγωγών της Περιφέρειας στο Μουσείο, προκειμένου να ζήσουν ένα ευχάριστο μικρό ταξίδι μιας έως δύο ωρών στην Ιστορία της νεότερης Ελλάδος, να αναβαπτίσουν τις γνώσεις τους στην Ιστορία και την αγάπη τους στην Πατρίδα. Εισηγούμαστε την κατάλληλη προετοιμασία των μαθητών από τον παιδαγωγό στην τάξη, την προηγούμενη ημέρα της επισκέψεως. Πιστεύουμε ότι αυτό αποτελεί τον καταλύτη της όλης προσπάθειας της Παιδαγωγικής αξιοποίησης των μουσειακών εκθεμάτων. Ο ενημερωμένος μαθητής γίνεται πιο δημιουργικός και συνεργάσιμος και τα παιδαγωγικά οφέλη θα είναι πλουσιότερα. Επίσης είναι δυνατόν, να διαχωριστούν από τον παιδαγωγό οι μαθητές από την προηγούμενη ημέρα σε κατάλληλες μικρές ομάδες, λαμβάνοντας εκάστη μια μικρή και εύκολη αποστολή, προκειμένου να αξιοποιηθούν τα μουσειακά μας εκθέματα και να ενισχυθεί η διδασκαλία, πέραν από τον ιστορικό τομέα και σε άλλους επιμέρους τομείς. Πιο συγκεκριμένα, ενδεικτικά αντικείμενα εργασίας μπορούν να αποτελέσουν, η ψηλάφηση της λαογραφίας μιας περιόδου (όπως: μελέτη των στολών, γενικώς ένδυσης, υπόδησης μιας ιστορικής περιόδου και σύγκριση με την αντίστοιχη σημερινή, αναφορά αποτελεσμάτων, συμπεράσματα, ενίσχυση της κριτικής σκέψης), της γεωγραφίας (όπως: περιγραφή συνόρων κρατών, αλλαγές συνόρων, αλλαγές ονομασίας πόλεων και τοπωνυμίων, αποφυγή ονομασίας τουρκικών ή σλαβικών τοπωνυμίων, μικρή τοπογραφική ενημέρωση μιας περιοχής και προσανατολισμός, κατάδειξη ποταμών, ορέων, πόλεων, πεδίων μαχών και ναυμαχιών, αλλαγές στη χάραξη οδών, των καλών τεχνών (όπως: πίνακες ζωγραφικής, τεχνοτροπίες, πιοτής χάρτου, λιθογραφίες, σκιτσογραφία, επεξεργασία μετάλλων και χαρακτική), τής κοινωνικής και πολιτικής αγωγής (όπως: πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδος, επιστολές σημαντικών προσωπικοτήτων, Φιλελλήνων), της Κοινωνιολογίας, της γλώσσας, (όπως: διαφορές δημοτικής και καθαρεύουσας επί χαρτώων κειμηλίων, πολυτονικό και μονοτονικό σύστημα γραφής, γραμματικά λάθη και επίσημα έγγραφα τής εποχής του 1821 από αγράμματους οπλαρχηγούς, τρόπος γραφής, μέσα γραφής), της λογοτεχνίας και άλλα.
Αυτό κατά τη γνώμη μας αποτελεί, μια εξαιρετική εναλλακτική παιδαγωγική προσέγγιση των γνωστικών αυτών αντικειμένων, δίνοντας τη δυνατότητα και στον δάσκαλο-καθηγητή να επεκτείνει τις διδακτικές και εκπαιδευτικές του τεχνικές. Αυτό δίδει στους μαθητές, ανάλογα ασφαλώς με την ηλικία και το επίπεδό τους, τη δυνατότητα ανάπτυξης κριτικής σκέψης και μιας πρώιμης επαφής με τον τομέα της έρευνας με σύγχρονες μεθόδους. Συνεπώς, η επίσκεψη στο Μουσείο μας αποτελεί ένα ιδιαίτερο ταξίδι στην Ελληνική Ιστορία, τα πολεμικά γεγονότα που την συγκλόνισαν, συμβάλλοντας στην καλλιέργεια και διαμόρφωση του αισθήματος του πατριωτισμού που κρίνεται άκρως αναγκαίο τη σημερινή εποχή, που το αίσθημα αυτό φαίνεται να ατονεί.
Η παιδαγωγική αξιοποίηση των κειμηλίων στο Μουσείο μας αυξάνει εξαιρετικά και μέσω των τεσσάρων τηλεοράσεων που υπάρχουν στις αίθουσες των μονίμων εκθέσεών μας, και οι οποίες προβάλλουν διαρκώς επαναλαμβανόμενα, επιλεγμένες ταινίες με ντοκουμέντα εποχής, όπου ο μαθητής δύναται να δει, να ακούσει, να συγκρίνει άμεσα τα όπλα – αντικείμενα – ιστορική στιγμή με την ‘ζώσα’ Ιστορία δηλαδή το μουσειακό αντικείμενο-κειμήλιο που έχει δίπλα του. Εδώ θα πρέπει να αναφέρω, ότι στο Μουσείο μας σημαντικό ρόλο παίζουν οι κατάλληλα επιλεγμένοι ξεναγοί μας, οι οποίοι ευρίσκονται συνεχώς δίπλα στους μαθητές και τους ξεναγούν, επιλύοντας άμεσα τυχόν απορία τους. Ονομάζω την επίσκεψη των μαθητών στο Μουσείο μας ‘διαδραστική’, ήτοι, ο επισκέπτης μαθητής μπορεί δει το κειμήλιο, να δει και ακούσει το σχετικό βίντεο, να το ακουμπίσει και περιεργαστεί (τα αίθρια εκθέματα) να ερωτήσει την ώρα της ενημέρωσης και της κορύφωσης του ενδιαφέροντός του, να λάβει την κατάλληλη απάντηση άμεσα, ικανοποιώντας σφαιρικά το κατάλληλα δημιουργηθέν από την προτεραία ημέρα από τον παιδαγωγό του, ανάλογο ενδιαφέρον του. Σημειώνω ότι τα κειμήλια μιλάνε απευθείας στις καρδιές και το συναίσθημα των μαθητών μας, ενώ η εικόνα του χαράσσεται βαθιά στη μνήμη του, καθώς και το εύστοχο σχόλιο του ξεναγού.
Επιθυμώ και πάλι να αναφερθώ στην σπουδαιότητα και αναγκαιότητα της προγενέστερης προετοιμασίας των μαθητών πριν την επίσκεψή τους στο Πολεμικό Μουσείο, δίδοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να κατανοήσουν με πληρέστερο τρόπο τις εκθέσεις του Μουσείου μας και ασφαλώς την Ελληνική Ιστορία. Στην κατεύθυνση αυτή φαίνεται ότι μπορεί να συμβάλλει ο επιμερισμός και η ανάθεση στους μαθητές μικρών εργασιών, στα πλαίσια της επισκέψεώς τους αυτής, έτσι ώστε αυτοί κατά μονάς να έρθουν σε επαφή και πιο συγκεκριμένα με τμήματα των εκθέσεων του Πολεμικού Μουσείου, ενδεχομένως τη χρήση του διαδικτύου, την αναζήτηση πληροφοριών από κάποιο βιβλίο της Βιβλιοθήκης μας, και ασφαλώς συζητώντας με τους έμπειρους ξεναγούς μας, που είναι στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και κατάλληλοι Στρατιώτες πτυχιούχοι των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας μας. Κρίνεται επίσης επιβεβλημένη η εκπαιδευτική αυτή επίσκεψη στο Μουσείο μας, να συνοδεύεται στο τέλος από μια ανακεφαλαιωτική αποτίμηση των όσων είδαν και άκουσαν οι μαθητές. Τα παιδιά πρέπει να εκφράσουν τις έντονες εντυπώσεις τους, γιατί αυτό θα τους μείνει. Αυτά θα μεταφέρουν στους γονείς και φίλους τους. Αυτό θα είναι εν πολλοίς και το ζητούμενο, τούτο μπορεί να γίνει είτε από τους παιδαγωγούς συνοδούς, ή από τους έμπειρους ξεναγούς μας ή και με συνδυασμό των παραπάνω.
Θεωρούμε εξαιρετικά ωφέλιμο λοιπόν, το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα να εντάξει στους κόλπους του και άλλους τρόπους εκπαίδευσης των μαθητών, υπηρετώντας σύγχρονες μορφές διδασκαλίας, δίνοντας στους μαθητές πρωτοβουλία, όπως αποτελεί η εκπαιδευτική επίσκεψη στο Μουσείο.
Συμπερασματικά, καθίστανται πρόδηλα τα παρακάτω:
- Η παιδαγωγική αξιοποίηση των εκθεμάτων του Μουσείου, κρίνεται αναγκαία, άκρως ωφέλιμος και διαχρονικά αναντικατάστατος και είναι ευκόλως επιτεύξιμη, μέσω κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
- Το Μουσείο οφείλει να είναι έτοιμο να υποδεχθεί και να διαχειριστεί κατάλληλα με την απαιτούμενη σοβαρότητα και συνέπεια την επίσκεψη των μαθητών μετά από σχετική τηλεφωνική συνεννόηση.
- Η εκπαιδευτική Κοινότητα οφείλει να κατανοήσει και πεισθεί, ότι η επίσκεψη στο Μουσείο πέραν της ψυχαγωγικής ης αποστολής, αποτελεί μείζονα εκπαιδευτική δραστηριότητα και ως εκ τούτου πρέπει να την διαχειριστεί με τη δέουσα σοβαρότητα.
- Η προτεραία προετοιμασία των μαθητών προ της επισκέψεως στο Μουσείο, κρίνεται αναγκαία και είναι εποικοδομητική.
- Ο καθορισμός μικρών ομάδων που θα ασχοληθούν με επί μέρους εργασία στο Μουσείο, κρίνεται ότι έχει παιδαγωγική αξία και πρέπει να αξιοποιηθεί κατάλληλα.
Τελειώνοντας, πιστεύω βαθύτατα, ότι η εκπαιδευτική επίσκεψη μαθητών στο Μουσείο εκπληρώνει πολλούς τιθέντες σκοπούς και κυρίως συμβάλλει στην τόνωση του πατριωτισμού, τη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης, τη γνώση και κατανόηση της Ιστορίας μας, τη δημιουργία συναισθημάτων υπερηφάνειας και εκτίμησης για τους ένδοξους αγώνες των Προγόνων μας.
