Σαν σήμερα πριν 30 χρόνια, μια σφαίρα από ανατολικογερμανό στρατιώτη διαπέρασε την καρδιά του Γκεφρόι στην προσπάθεια να περάσει στο Δυτικό Βερολίνο. Λίγους μήνες αργότερα έπεσε το Τείχος.Όποιος έχει εδώ μια πρόχειρη καλύβα, θεωρείται τυχερός. Το καλοκαίρι μοσχοβολούν τα τριαντάφυλλα και η μυρωδιά του ψημένου στα κάρβουνα κρέατος σπάει τη μύτη. Ο πρόχειρος οικισμός ονομάζεται «αρμονία» και είναι ένας από του 900 του Βερολίνου. Τυπική ειδυλλιακή ατμόσφαιρα ενός μικρού κήπου με σκορπισμένες καλύβες. Πριν από 30 χρόνια βέβαια, η περιοχή είχε ένα σοβαρό μειονέκτημα: σε απόσταση αναπνοής ορθωνόταν το Τείχος. Πίσω από αυτό κυλούσε ένα κανάλι που ένωνε από τη μια πλευρά το λιμάνι Μπρίτσερ στο δυτικό τμήμα και την όχθη του ποταμού Σπρεέ στο ανατολικό τμήμα.
Μια σφαίρα διαπέρασε την καρδιά του
Στις 5 Φεβρουαρίου του 1989 διαλέγουν αυτή την περιοχή δύο νέοι άνθρωποι για να εκπληρώσουν ένα όνειρο ζωής, να περάσουν στην ελευθερία. Ο Κρις Γκεφρόι και ο φίλος του Κρίστιαν κρύφτηκαν σε μια αποθήκη με εργαλεία κήπου αντικρίζοντας στην άλλη όχθη τον τόπο του πόθου τους, το Δυτικό Βερολίνο. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα κατάφεραν να περάσουν το τείχος ύψους 3 μέτρων χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Το επόμενο εμπόδιο είναι ένα τείχος από συρματόπλεγμα, στο ίδιο ύψος. Το πλησίασαν σερνόμενοι από την ανατολική πλευρά. Ξαφνικά οι σειρήνες άρχισαν να ουρλιάζουν και οι προβολείς να πέφτουν επάνω τους. Προφανώς οι δύο νέοι άγγιξαν κάποιο συναγερμό. Ότι η ζωή τους θα μπορούσε να κινδυνεύει, δεν τους πέρασε από το μυαλό ούτε στιγμή. Διότι φίλοι τους τούς είπαν ότι είχε αρθεί η διαταγή πυροβολισμού των φυγάδων στο Τείχος, επειδή η σουηδός πρωθυπουργός επρόκειτο να επισκεφθεί την Ανατολική Γερμανία. Νόμισαν λοιπόν ότι εάν η απόπειρα να περάσουν το Τείχος αποτύγχανε, απλά θα τους απέλαυναν αργότερα στη Δύση. Αυτό ήταν και το τραγικό λάθος για τον Κρις Γκεφρόι. Μεθοριακοί ανατολικογερμανοί στρατιώτες άνοιξαν πυρ και μια σφαίρα διαπέρασε την καρδιά του 20χρονου νεαρού.
Ο θάνατός του ξεσήκωσε διεθνώς κύματα διαμαρτυρίας. Δύο μήνες αργότερα, αρχές Απριλίου του 1989, ο ανατολικογερμανός πρόεδρος Έριχ Χόνεκερ, διέταξε να σταματήσουν οι πυροβολισμοί εναντίον φυγάδων. Λίγους μήνες αργότερα το Τείχος έπεφτε. Αν μπορούσε να το ξέρει ο Γκεφρόι, δεν θα διακινδύνευε τη ζωή του. Αλλά δεν το ήξερε. Γιατί ήθελε να φύγει από την Ανατολική Γερμανία; Διότι ήθελε να πάρει απολυτήριο λυκείου και να μην πάει στρατό, αλλά το ανατολικογερμανικό καθεστώς δεν του το επέτρεπε. Ήθελε να πραγματοποιήσει τα όνειρά του και να σπουδάσει, αλλά δεν μπορούσε. Αναγκάστηκε να εργάζεται σαν σερβιτόρος. Και ήθελε να γνωρίσει τον κόσμο, όχι μόνο από την τηλεόραση. Το ταξίδι στην ελευθερία το πλήρωσε με τη ζωή του. Στην ιστορία έμεινε ως το τελευταίο θύμα του Τείχους. Ούτε κι αυτό μπορούσε να το γνωρίζει.
Ατομικές ποινικές ευθύνες για μια συλλογική απόφαση;
30 χρόνια μετά στο παρεκκλήσι της συμφιλίωσης τελείται σήμερα τελετή μνήμης. Η μικρή εκκλησιά από ξύλο και πυλό βρίσκεται ακριβώς στο μέσο της πάλαι ποτέ μεθοριακής λωρίδας και αποτελεί τμήμα του μνημείου του Τείχους του Βερολίνου. Από το 2005, 4 φορές την εβδομάδα όλο το χρόνο γίνονται τελετές στην μνήμη των θυμάτων στο Τείχος. Κάθε φορά γίνεται αναφορά στη ζωή ενός εκ των 130 θυμάτων. «Όσο καιρό αναφερόμαστε στις βιογραφίες των θυμάτων, παραμένει η τύχη τους κομμάτι του παρόντος» λέει στη Deutsche Welle ο Άξελ Κλαουσμάιστερ, διευθυντής του Μνημείου. «Οι μοίρα τους μας δείχνει πόσο μεγάλα ήταν τα βάσανά τους και ισχυρή η επιθυμία για ελευθερία». Σύμφωνα με την FAZ, όπως μάθαμε στο μεταξύ, δεν διακατέχονταν όλοι οι ανατολικογερμανοί μεθοριακοί στρατιώτες από τόσο υπηρεσιακό ζήλο, όπως αυτός που πυροβόλησε τον Γκεφρόι στην καρδιά. Έκαναν βέβαια χρήση του όπλου τους, αλλά προσπαθούσαν να μην σκοτώσουν τους φυγάδες. Μετά την πτώση του Τείχους ο θύτης του νεαρού καταδικάστηκε σε φυλάκιση 3μιση χρόνων σε πρώτο βαθμό. Το εφετείο όμως έκρινε την ποινή αυστηρή, διότι ο κατηγορούμενος δεν ήταν παρά ένα κρίκος στην ιεραρχική αλυσίδα εκείνων που έδιναν διαταγές. Και μετέτρεψε την ποινή σε φυλάκιση με αναστολή. Η νομική επεξεργασία αυτού του κεφαλαίου της πρώην Ανατολικής Γερμανίας αποδείχθηκε δύσκολη.
Σημαντικοί εκπρόσωποι του καθεστώτος αισθάνθηκαν ότι άδικα καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης και έκαναν λόγο για απόδοση δικαιοσύνης από την πλευρά του νικητή μετά την πτώση του Τείχους. Άλλα στελέχη θεώρησαν ότι κακώς έπρεπε να λογοδοτήσουν προσωπικά για μιαν απόφαση που ελήφθη συλλογικά από το κράτος και το κόμμα. Η μητέρα του Κρις Γκεφρόι, που δεν ήξερε ότι το παιδί της σχεδίαζε τη φυγή του, δεν μπόρεσε να μείνει στο κράτος που δολοφόνησε το παιδί της. Λίγο πριν την πτώση του Τείχους έφυγε από την Ανατολική Γερμανία. Ο γιος της κατέχει ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της γερμανικής διαίρεσης, αλλά είναι μόνο το τελευταίο θύμα μιας σειράς από ανθρώπους που το μόνο τους «έγκλημα» ήταν ότι ήθελαν να επιλέξουν τον τόπο που θα ζούσαν.
Μαρσέλ Φιρστενάου/DW/FAZ
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου
