Η μεγάλη έκθεση για τον Γερμανό μάιστερ στη Φρανκφούρτη

 

 

 

Γράφει η Γκέλλυ ΑνδρονίκουΓκάσμαν

 

Duerer_Elsbeth_Tucher_neu
Albrecht Dürer (1471–1528)
Bildnis der Elsbeth Tucher, geb. Pusch,1499
Lindenholz, 29,2 x 23,3 cm
Museumslandschaft Hessen Kassel, Gemäldegalerie Alte Meister, Kassel
Foto: Museumslandschaft Hessen Kassel, Gemäldegalerie Alte Meister, Kassel

     Πίνακες, χαρακτικά και ξυλογραφίες αναγνωρίσιμες με την πρώτη ματιά σχεδόν από όλους μας. Ασυναίσθητα ο νους ταξιδεύει στην εποχή της Αναγέννησης, όπως αυτή αποτυπώνεται μέσα από τα υπέροχα και ”ομιλώντα” έργα ενός κορυφαίου Γερμανού καλλιτέχνη: του Άλμπρεχτ Ντύρερ. Γι’ αυτόν λοιπόν ο λόγος, για τον ίδιο και την τέχνη του, την οποία έχουμε τη δυνατότητα να απολαύσουμε στη μεγάλη έκθεση που ανέλαβε να παρουσιάσει ένα επίσης μεγάλο μουσείο της πόλης της Φρανκφούρτης, το Μουσείο Städel, από τις 23 Οκτωβρίου 2013 έως τις 2 Φεβρουαρίου 2014.

     H επιτυχία της έκθεσης με ένα όνομα τέτοιου διαμετρήματος ήταν εξαρχής εγγυημένη. Το αποδεικνύουν περίτρανα μέχρι σήμερα, μόλις λίγες μέρες πριν από την εκπνοή της, οι αμείωτες ουρές του φιλότεχνου κοινού που συρρέει στο μουσείο καθημερινά και δίνει κυριολεκτικά μάχη για την πολυπόθητη είσοδο, καθώς και οι παρατεταμένες ώρες λειτουργίας του μουσείου για να εξυπηρετήσει το κοινό. Οι υπόλοιποι μπορούν να παρηγορηθούν ξεφυλλίζοντας κάποιο από τα πάμπολλα λευκώματα τέχνης με τα έργα του εν λόγω ζωγράφου και όχι μόνο.

o_Bellini_Venezianer
Giovanni Bellini (zwischen 1430 und 1435–1516)
Portait eines Venezianers, 1500
Holz, 27,6 x 18 cm
National Gallery of Art, Washington
© Washington, National Gallery of Art, Samuel H. Kress Collection

     Διότι ο Ντύρερ δεν ήταν απλώς ένας ζωγράφος, όπως άλλωστε το απαιτούσαν οι καιροί τότε. Την εποχή που εκείνος έζησε (1471-1528) κυριαρχούσαν στον κόσμο πολύπλευρες και μεγαλοφυείς προσωπικότητες, άνθρωποι με εξαιρετικά ταλέντα. Πολυτάλαντος και ο ίδιος, εκτός από την τέχνη της ζωγραφικής, την οποία κατέκτησε αργότερα, εντρύφησε πρωτίστως στην τέχνη της χρυσοχοΐας, μαθητεύοντας δίπλα στον πατέρα του. Κατείχε επίσης σε ύψιστο βαθμό τη μαθηματική επιστήμη και τη γεωμετρία. Όλες αυτές οι συνιστώσες έπλασαν το καλούπι του ως καλλιτέχνη,

o_Duerer_Nuernbergerin_und_Venezianerin_kl
Albrecht Dürer (1471–1528)
Nürnbergerin und Venezianerin, um 1495
Feder in dunklem Graubraun, 24,5 x 15,9 cm
Städel Museum, Frankfurt am Main
Foto: Städel Museum – U. Edelmann – ARTOTHEK

σχηματοποίησαν την προσωπικότητά του και εδραίωσαν το έργο του, καθιερώνοντάς τον ως τον πιο σπουδαίο στον τομέα του. Ακολουθώντας ενστικτωδώς την αγάπη του για την πραγματική τέχνη, εγκατέλειψε σχετικά νωρίς το εργαστήρι του πατέρα του για να βρει τελικά το δρόμο του στο χώρο του σχεδίου, της χαρακτικής, της υδατογραφίας και της ελαιογραφίας. Τα ταξίδια του στην Ιταλία πλάτυναν το πνεύμα του και έδωσαν νέα προοπτική στα έργα του. Ερχόμενος σε άμεση επαφή με άλλους διάσημους Ιταλούς ζωγράφους της εποχής, δανείστηκε στοιχεία της τέχνης τους, εμπνεύστηκε από αυτά και τα ενσωμάτωσε στη δική του τεχνοτροπία. Αυτή η συγκριτική μελέτη έργων του Ντύρερ και Ιταλών συναδέλφων του είναι κάτι παραπάνω από εμφανής στην έκθεση του Μουσείου Städel, ακριβώς για να καταδείξει τον απόλυτο συσχετισμό μεταξύ τους.

02Heller_Altar
Albrecht Dürer (1471–1528)
Der Heller-Altar im geöffneten Zustand, 1507-1509
Tannenholz
Historisches museum Frankfurt
Foto: Horst Ziegenfusz
© historisches museum frankfurt
Duerer_Ehrenpforte
Albrecht Dürer (1471–1528)
Ehrenpforte für Kaiser Maximilian I, 1517-1518
Holzschnitt, teilvergoldet und altkoloriert, 350 x 300 cm
Herzog Anton Ulrich-Museum Braunschweig, Kunstmuseum des Landes
Niedersachsen
Foto: Museumsfotograf
© Herzog Anton Ulrich-Museum Braunschweig, Kunstmuseum des Landes
Niedersachsen

     Το έργο του Ντύρερ θα λέγαμε ότι κινείται βασικά γύρω από δύο άξονες: τον θρησκευτικό και τον κοσμικό. Με βάση αυτό τον πολύ γενικό διαχωρισμό, θαυμάζουμε από τη μια πολλές σειρές έργων θρησκευτικού περιεχομένου και εκκλησιαστικής θεματολογίας και από την άλλη κυρίως πορτρέτα, τα οποία δημιούργησε ο καλλιτέχνης κατόπιν παραγγελίας. Να ήταν άραγε η έντονη θρησκευτικότητα που διακατείχε τον ίδιο και η απόπειρα προσέγγισης του θείου μέσα από την τέχνη του που έφτιαξε αυτά τα αριστουργήματα ή απλώς μια τάση της εποχής του; Έργα πάντως όπως ο «Αδάμ και Εύα» αποτυπώνουν σε μέγιστο βαθμό την επίδραση της αναγεννησιακής τέχνης στις τέλειες αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Καθώς στεκόμαστε μπροστά στη διπλή ελαιογραφία των πρωτοπλάστων, σε φυσικό μέγεθος, η ματιά μας αιχμαλωτίζεται από ένα υπερφυσικό φως, το φως της προπτωτικής αγνότητας που εκπέμπουν τα αλαβάστρινα σώματα, και μένουμε κυριολεκτικά έκθαμβοι από το κάλλος και την καθάρια έκφραση των προσώπων τους. Τα πορτρέτα του, πάλι, με το διαυγές βλέμμα και την αθώα έκφραση, μιλούν από μόνα τους για τη σημασία που ο Ντύρερ έδινε σ’ αυτή την πλούσια κατηγορία έργων κατά τη διάρκεια όλης της καριέρας του πίνακες που αντανακλούν την καθαρότητα της ψυχής των εικονιζομένων.

     Την ίδια αγνότητα και υπερκόσμια έκφραση συναντάμε και στο υπερμέγεθες θρησκευτικό έργο του «Η Στέψη της Παρθένου», που δεσπόζει στην είσοδο του άνω επιπέδου της έκθεσης. «Θα κάνω κάτι που κανείς άλλος δεν θα μπορέσει να επιτύχει», δήλωνε ο Ντύρερ το 1507 όταν ο πάμπλουτος έμπορος της Φρανκφούρτης Γιάκομπ Χέλερ τού ανέθεσε τη δημιουργία ενός έργου για το ιερό της Δομηνικανικής Εκκλησίας της πόλης του. Ένα τόσο μεγάλης σημασίας έργο θα ήταν παράλειψη βέβαια να απουσιάζει από την έκθεση του καλλιτέχνη στη Φρανκφούρτη, αφού εκείνος αμέσως μετά την περάτωσή του το παρέδωσε ιδιοχείρως στον παραγγελιοδότη του. Ο Ντύρερ τού είχε υποσχεθεί ένα αριστούργημα, και ένα αληθινό αριστούργημα του παρέδωσε. Το έργο είχε παρ’ όλα αυτά ατυχή κατάληξη, αφού ο αυθεντικός πίνακας κάηκε και η όποια εικόνα έχουμε σήμερα δίνεται μέσα από το αντίγραφό του. Duerer_Adam_und_Eva_kl

     Η συνεργασία όμως που πραγματικά «θεοποίησε» τόσο το όνομα του παραγγελιοδόχου όσο και του παραγγελιοδότη, χαρίζοντας και στους δύο άκρατη υστεροφημία, ήταν τα έργα που ο Ντύρερ ανέλαβε να φέρει εις πέρας για τον

αυτοκράτορα Μαξιμιλιανό Α’ των Αψβούργων. Προσωπογραφίες και χαρακτικά πάνω σε ξύλο ή χαλκό, από τα οποία ξεχωρίζουν «Ο Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος», «Ο Άγιος Ιερώνυμος στο Σπουδαστήρι του» και η «Μελαγχολία», κατατάσσονται από τους ιστορικούς τέχνης στα αριστουργήματα όλων των εποχών και χαρακτηρίζονται Μeisterstiche. Ειδικά μπροστά στο μνημειώδες και κολοσσιαίο έργο «Η Αψίδα του Θριάμβου»,

Duerer_der_Reiter_kl
Albrecht Dürer (1471–1528)
Der Reiter, 1513
Kupferstich, 25,9 x 20 cm
Städel Museum, Frankfurt am Main
Foto: Städel Museum – ARTOTHEK

 που κόβει την ανάσα, ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τη μηδαμινότητά του ως πολίτης καθώς υπερτονίζεται το μεγαλείο και η απόλυτη δύναμη της εξουσίας του μονάρχη. Με συνολική επιφάνεια 3,5 Χ 3 μέτρα και αποτελούμενο από 36 επιχρωματισμένα φύλλα χαρτί, δεν είναι μόνο το μεγαλύτερο έργο της έκθεσης αλλά θεωρείται και το πρώτο κολάζ στον κόσμο.

Duerer_Melancolia_i_kl
Albrecht Dürer (1471–1528)
Melencolia I (Die Melancholie), um 1514
Kupferstich, 24,2 x 18,9 cm
Städel Museum, Frankfurt am Main
Foto: Städel Museum – ARTOTHEK

     Αυτά και πολλά άλλα έργα, 280 σε αριθμό, εκτίθενται σε δύο αίθουσες συνολικής επιφάνειας χιλίων τετραγωνικών μέτρων σε αυτή την ειδική έκθεση του Μουσείου Städel, με τα διακόσια από αυτά φτιαγμένα από το χέρι του ίδιου του καλλιτέχνη. Για τις ανάγκες της έκθεσης το μουσείο δανείστηκε έργα από πολλά άλλα παγκοσμίου φήμης μουσεία και συλλογές, όπως η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, το Μουσείο Πράδο της Μαδρίτης, η Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον, το Λούβρο, το Βρετανικό Μουσείο, το Μουσείο

Ουφίτζι της Φλωρεντίας, το Rijksmuseum του Άμστερνταμ, το Staatliche Museen του Βερολίνου και το Μουσείο J. Paul Getty του Λος Άντζελες. Σκοπός της συγκεκριμένης έκθεσης του Städel, που τη διαφοροποιεί από άλλες προηγούμενες, είναι ακριβώς να παρουσιάσει τον πρωτεργάτη της γερμανικής Αναγέννησης και το έργο του ως όλον, σε συνάφεια πάντα με την εποχή του. Οι καινοτόμες καλλιτεχνικές ιδέες του, οι θεωρητικές έρευνες και μελέτες του και η ικανότητά του να προωθεί και να διακινεί ο ίδιος τα έργα του, εκτίναξαν τη φήμη του σε απροσμέτρητα ύψη.

Duerer_Herkules
Albrecht Dürer (1471–1528)
Herkules im Kampf gegen die stymphalischen Vögel, 1500
Leinwand, 84,5 x 107,5 cm
Germanisches Nationalmuseum, Nürnberg
© Germanisches Nationalmuseum, Nürnberg

 Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ολόκληρο το έργο του επηρέασε καθοριστικά την τεχνοτροπία και θεώρηση της αναγεννησιακής τέχνης της Βόρειας Ευρώπης και εξακολουθεί μέχρι τις μέρες μας να ξεσηκώνει άπειρα κύματα θαυμασμού, που μόνο μια αληθινή καλλιτεχνική ιδιοφυία μπορεί να επιτύχει.

 

Για περισσότερες πληροφορίες:

www.staedelmuseum.de

www.duerer-in-frankfurt.de

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ