Πολλοί τον γνωρίζουν απλά ως συγγραφέα παιδικών βιβλίων. Το μοναδικό έργο του για ενήλικες, ο «Φάμπιαν», που προκάλεσε την οργή των ναζί, κλείνει φέτος τα 90.Λίγοι είναι οι γερμανοί λογοτέχνες που έχουν καταφέρει να επηρεάσουν τόσες γενιές με τα βιβλία τους. Την πρώτη μεγάλη επιτυχία του σημείωσε ο Κέστνερ με το παιδικό βιβλίο «Ο Αιμίλιος και ο ντετέκτιβ». Αλλά και αργότερα, με τα βιβλία του «Ο Αντώνης και η Κουκιδίτσα», «Η τάξη που πετάει» και «Λουίζα και Λότη» απέδειξε πόσο καλά κατέχει την τέχνη να γράφει για τους μικρούς αναγνώστες, αντιμετωπίζοντάς τους επί ίσοις όροις.
Φέτος, μαζί με τη συμπλήρωση 90 χρόνων από την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου του Έριχ Κέστνερ “Φάμπιαν, η ιστορία ενός ηθικολόγου”, το έργο αυτό πρόκειται να μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη. Το σκηνικό συνθέτουν εικόνες από το Βερολίνο του Μεσοπολέμου, η διχασμένη κοινωνία και η άνοδος του Εθνικοσοσιαλισμού στην εξουσία.
Οι μαρτυρίες του Κέστνερ από την εποχή του Μεσοπολέμου
Ο Έριχ Κέστνερ, γεννημένος το 1899 στη Δρέσδη, ζώντας την περίοδο εκείνη στο Βερολίνο, καταγράφει τις εικόνες από την πόλη – το βιβλίο είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο για τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, με ημερομηνία κυκλοφορίας στις 15 Οκτωβρίου 1931. Μάλιστα, συγκριτικά με άλλα έργα του, χρειάστηκε περισσότερο καιρό για την συγγραφή, πράγμα που υπογραμμίζει τη σημασία του περιεχομένου για τον ίδιο. Και το κοινό αναγνώρισε νωρίς την αξία του έργου του: Μέσα σε μόλις λίγες εβδομάδες πωλήθηκαν δεκάδες χιλιάδες αντίτυπα.
Ο Γιάκομπ Φάμπιαν είναι 32 ετών, έχει εργαστεί στο παρελθόν ως δημοσιογράφος και είναι πλέον διαφημιστής σε εταιρία τσιγάρων. Ο καλύτερός του φίλος, ο Λαμπούντε, είναι φιλόλογος και θέλει να ασχοληθεί στα πλαίσια του μεταδιδακτορικού του με τον γερμανό συγγραφέα και δραματουργό Γκότχολντ Εφραίμ Λέσινγκ. Ενώ ο Λαμπούντε σταδιακά αρχίζει να κινητοποιείται πολιτικά, ο Φάμπιαν παραμένει μετριοπαθής και προτιμά να κρατήσει τον ρόλο ενός παθητικού παρατηρητή.
Ο Φάμπιαν είναι ένας καλοπροαίρετος άνθρωπος – μερικές φορές ειρωνικός. Το ήθος του τον κάνει έναν πολύ καλό παρατηρητή. Και καθώς δεν τον ενδιαφέρει το αστικό ήθος, γνωρίζει ανθρώπους από όλο το κοινωνικό φάσμα. Ενώ η πλοκή εξελίσσεται, συνειδητοποιεί τον μύθο των φαινομενικά «ηθικών» συμπεριφορών, επισκέπτεται οίκους ανοχής, μεθά με δημοσιογράφους και παίρνει μία ιδέα των διαστάσεων που μπορεί να πάρει η χειραγώγηση των ΜΜΕ.
Το βιβλίο του Κέστνερ και οι ναζί
Με τον Φάμπιαν ο Έριχ Κέστνερ άνοιξε το κουτί της Πανδώρας για τους ναζί, πριν ακόμη ο Χίτλερ ανέβει στην εξουσία. Η εθνικοσοσιαλιστική εφημερίδα «Λαϊκός Παρατηρητης» έγραψε μία κριτική για το βιβλίο του, αποκαλώντας το «τυπωμένη βρωμιά». Το μυθιστόρημα ήταν σύμφωνα με την (ανώνυμη) κριτική ένα πορνογράφημα, με αφηγήσεις για «όργια υπανθρώπων – ένας όρος που χρησιμοποιούσαν οι Εθνικοσοσιαλιστές για να αποδώσουν την «κατωτερότητα», όπως όριζαν οι ίδιοι, ορισμένων ανθρώπων.
«Το 1933 στο Βερολίνο, στην μεγάλη πλατεία μπροστά στην Όπερα ο κύριος Γκαίμπελς έκαψε τα βιβλία μου σε μία μακάβρια, μεγαλοπρεπή τελετή», θυμόταν ο Κέστνερ αργότερα. Ήταν ο μοναδικός συγγραφέας που ήταν παρών.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1982 με τον τίτλο «Φάμπιαν, η ιστορία ενός ηθικολόγου» από τον εκδοτικό οίκο Οδυσσέας. Πρόκειται για την ακριβή μετάφραση του γερμανικού τίτλου, ο οποίος συστήνει τον πρωταγωνιστή της ιστορίας, δίνοντας αμέσως και ένα στοιχείο της προσωπικότητάς του – ένας τίτλος που επικράτησε, αν και δεν ήταν η προτίμηση του ίδιου του Κέστνερ, αλλά του γερμανικού εκδοτικού οίκου. Οι επανεκδόσεις του βιβλίου του, αρκετά χρόνια αργότερα, κυκλοφόρησαν με διαφορετικό τίτλο: Στα ελληνικά η πλήρης έκδοση του βιβλίου κυκλοφόρησε το 2018 με τον τίτλο «Στο χείλος της αβύσσου» από τις εκδόσεις Πόλις.
Γκρέγκορ Τολ, dpa
Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου
