Τι αποκαλύπτει πανεπιστημιακή έρευνα.
H Ελλάδα, συγκρινόμενη με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει το μικρότερο ποσοστό εκτός γάμου γεννήσεων. Παρόλα αυτά φαίνεται ότι οι παραδοσιακές αντιλήψεις όσον αφορά το σχηματισμό της οικογένειας και την τεκνοποιία αλλάζουν και στην χώρα μας, όπως συνέβη στην υπόλοιπη Ευρώπη πριν από μερικές δεκαετίες.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) δύο πανεπιστημιακοί, ο Βασίλειος Γαβαλάς, Λέκτορας, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο Τμήμα Γεωγραφίας και ο Κώστας Ρόντος, Αναπληρωτής Καθηγητής, στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο Τμήμα Κοινωνιολογίας, εξετάζουν στα πλαίσια εργασίας , την εξέλιξη των εκτός γάμου γεννήσεων μετά το 1980, τις διαφοροποιήσεις σε επίπεδο νομού και το κοινωνικό και δημογραφικό προφίλ των ανύπαντρων μητέρων (μορφωτικό επίπεδο, ηλικία και υπηκοότητα).
Η εργασία έχει δημοσιευθεί στην ειδική έκδοση του Ε ρ γ α σ τ ηρίου Δ η μ ο γ ρ α φ ι κ ώ ν κ α ι Κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν Α ν α λ ύ σ ε ων. Σημαντική διαπίστωση της εν λόγω έρευνας είναι ότι η αύξηση στα ποσοστά των εκτός γάμου γεννήσεων από τη δεκαετία του 1990 και εντεύθεν αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στις γεννήσεις που δεν προέρχονται από Ελληνίδες, αλλά από αλλοδαπές. Το προφίλ των ανύπαντρων αυτών μητέρων είναι τελείως διαφορετικό από αυτό των Ελληνίδων, υποδεικνύοντας ότι οι μετανάστριες που αποκτούν παιδιά εκτός γάμου το πράττουν από πεποίθηση και όχι επειδή μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη κατέληξε σε γέννηση, όπως συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό ακόμη με τις Ελληνίδες ανύπαντρες μητέρες.
Πιο αναλυτικά, όπως τονίζουν οι δύο ερευνητές, παρ’ όλη την αύξηση των εκτός γάμου γεννήσεων τα τελευταία 30 χρόνια, η Ελλάδα παραμένει η χώρα με τα χαμηλότερα ποσοστά εκτός γάμου γεννήσεων στην Ευρώπη. Όσον αφορά τους λόγους, οι δύο επιστήμονες, επισημαίνουν πως η θρησκεία με τη μορφή του ανατολικού ορθόδοξου Χριστιανισμού, μπορεί να έπαιξε ρόλο στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας αρνητικά διακείμενης προς τα συγκατοικούντα άγαμα ζευγάρια και την τεκνοποίηση εκτός γάμου. Παρόλα αυτά, εξηγούν, οι παραδοσιακές συμπεριφορές της Ελλάδας δεν παρατηρούνται σε όλες τις ορθόδοξες χώρες.
Οι περιπτώσεις της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, οι οποίες είναι χώρες με ισχυρή ορθόδοξη παράδοση (ιδίως η Βουλγαρία) αλλά παρόλα αυτά παρουσιάζουν υψηλή γεννητικότητα εκτός γάμου, είναι ένδειξη ότι η ανατολική ορθόδοξη Εκκλησία δεν είχε την ίδια επίδραση σε όλες τις χώρες. Η διαφορετική πολιτική και κοινωνική τροχιά της Ελλάδας από αυτή των υπόλοιπων Βαλκανικών κρατών είναι πιθανόν, διαπιστώνουν, να διαμόρφωσε διαφορετικές στάσεις και αντιλήψεις όσον αφορά το σχηματισμό της οικογένειας και την ανατροφή των παιδιών.
Παρόλα αυτά φαίνεται ότι οι παραδοσιακές αντιλήψεις για το εν λόγω θέμα έχουν αρχίσει να αλλάζουν και στην Ελλάδα και το ποσοστό των εκτός γάμου γεννήσεων, όπως προαναφέρθηκε, τετραπλασιάστηκε σε λιγότερο από 30 χρόνια (από 1,5% το 1980 σε σχεδόν 6% το 2007). Η εξέλιξη αυτή προδιαθέτει για το πολύ πιθανό ενδεχόμενο, στο εγγύς μέλλον, ο γάμος να απολέσει μερικώς τη σημασία του ως θεσμός-πλαίσιο μέσα στο οποίο τελείται η αναπαραγωγή και η ανατροφή των παιδιών και μια πρόσφατη έρευνα σε νεαρές μορφωμένες Ελληνίδες τείνει να το επιβεβαιώσει καθώς το 60% του δείγματος θα προτιμούσε τη συγκατοίκηση παρά το γάμο, παρόλο που το 82% είναι υπέρ του θεσμού αυτού (Rontos, 2007), ενώ σύμφωνα με την ίδια έρευνα 40,5% των ερωτηθέντων δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο να αποκτήσουν παιδιά χωρίς να είναι παντρεμένες.
Τα ποσοστά των εκτός γάμου γεννήσεων παρουσιάζουν ταυτόχρονα αξιοσημείωτη γεωγραφική διαφοροποίηση καθώς στις ορεινές και συνοριακές περιοχές στη βορειο-δυτική Ελλάδα είναι εξαιρετικά χαμηλά, ενώ σε αρκετές περιοχές στην Πελοπόννησο και κάποια νησιά (όπως η Κέρκυρα και η Ζάκυνθος στο Ιόνιο πέλαγος) είναι σαφώς υψηλοτέρα από τον Εθνικό Μέσο Όρο. Η χωρική αυτή διάσταση του φαινομένου μπορεί να συνδέεται με πολιτισμικές διαφορές που δημιουργεί η γεωμορφολογία της κάθε περιοχής (πιθανότατα ορεινές και απομονωμένες κοινωνίες να είναι λιγότερο ανεκτικές στις ανύπαντρες μητέρες), ενώ ένας άλλος λόγος θα μπορούσε να ήταν και η διαφορετική εθνοτική σύνθεση της κάθε περιοχής (οι αλλοδαπές που όπως διαπιστώσαμε, τείνουν να φέρνουν στον κόσμο παιδιά εκτός γάμου σε μεγαλύτερη αναλογία από ό,τι οι Ελληνίδες, συγκεντρώνονται κυρίως σε πεδινές περιοχές της νοτίου Ελλάδας).
Ανύπαντρες μητέρες Όσον αφορά το προφίλ των ανύπαντρων μητέρων και τους λόγους που οδηγούν σε γεννήσεις εκτός γάμου, τα δεδομένα σύμφωνα με την ίδια έρευνα δείχνουν ότι σχεδόν 4 στις 10 ανύπαντρες μητέρες είναι αλλοδαπές. Το γεγονός αυτό, διευκρινίζεται, αφήνει να διαφανεί ότι η αύξηση στα ποσοστά των εκτός γάμου γεννήσεων μετά το 1990 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό (αν και όχι αποκλειστικά) στην εισροή μεταναστών κυρίως από χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Φαίνεται ότι ο νομικά επικυρωμένος γάμος δεν αποτελεί για τις γυναίκες που κατάγονται από τις χώρες αυτές απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας οικογένειας και την αναπαραγωγή ενώ αντιθέτως η ελληνική κοινωνία διατηρεί πιο παραδοσιακές αντιλήψεις.
Η ανάλυση των δεδομένων δείχνει ότι είναι πολύ πιθανό ένα μεγάλο ποσοστό των γεννήσεων εκτός γάμου των Ελληνίδων να είναι αποτέλεσμα ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης εφόσον σχεδόν οι μισές από αυτές έχουν πολύ χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο (είτε είναι αναλφάβητες) και είναι ταυτόχρονα πολύ νέες. Από την άλλη μεριά, παιδιά εκτός γάμου γεννιόνται από αλλοδαπές όλων των ηλικιών και κάθε εκπαιδευτικού επιπέδου και αυτό ίσως να σημαίνει ότι η τεκνοποιία εκτός γάμου είναι συνειδητή επιλογή τους και όχι αποτέλεσμα ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε, καταλήγουν οι επιστήμονες αν οι πιο φιλελεύθερες απόψεις των αλλοδαπών θα επικρατήσουν στην Ελληνική κοινωνία.
Παρατηρούμε όμως, προσθέτουν ότι δεν είναι όλες οι εξώγαμες γεννήσεις από Ελληνίδες αποτέλεσμα ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Σχεδόν 10% των Ελληνίδων ανύπαντρων μητέρων είναι απόφοιτες πανεπιστημίου και περισσότερες από τις μισές είναι μεγαλύτερες των 24 ετών (ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου). Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι κάτι αλλάζει στη χώρα μας όσον αφορά τις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες, και, όπως οι εκτός γάμου γεννήσεις θα αποτελούν όλο και μεγαλύτερο ποσοστό του συνόλου των γεννήσεων, η ελληνική κοινωνία θα τείνει να είναι όλο και πιο ανεκτική στις νέες μορφές συμβίωσης και τεκνοποίησης, αφήνοντας πίσω της απόψεις όπως αυτές που θεωρούν την εκτός γάμου τεκνοποιία ως δείκτη ανομίας και προσωπικής ανευθυνότητας.
