Πανανθρώπινα όνειρα του ύπνου

Της Νατάσσας Πιπεροπούλου-Κωνσταντάρα,
Διδάκτορος Ψυχολογίας

Οι άνθρωποι ανέκαθεν προβληματίσθηκαν με το φαινόμενο του ύπνου και των ονείρων και όπως γνωρίζουμε Βιβλικές μαρτυρίες και ιστορικά δεδομένα καταμαρτυρούν ότι σε πολλούς λαούς επικρατούσε η αντίληψη πως στη διάρκεια του ύπνου η ψυχή μας ταξιδεύει και τα όνειρα δεν είναι τίποτε άλλο από τις εικόνες που καταγράφει η…ταξιδιάρα μας ψυχή. Μια άλλη άποψη πρέσβευε ότι στα όνειρά μας έρχονται θεοί και δαίμονες για να μας προειδοποιήσουν για επικείμενες χαρές, λύπες και κινδύνους ή να μας βασανίσουν για πράξεις και παραλείψεις μας.

Πέρα από το προφανές νόημα κάθε ονείρου υπάρχει, ψυχοδυναμικά, και ο λανθάνων συμβολισμός που συνήθως εκφράζει υποσυνείδητες αναζητήσεις και συγκρούσεις μας ή και κάποια προβλήματα της προσωπικότητάς μας. Να σημειώσουμε εδώ ότι τόσο οι συγκεκριμένες παραστάσεις όσο και τα συναισθήματα που διακατέχουν το άτομο την ώρα που βλέπει το όνειρο αποτελούν σημαντικά στοιχεία που πρέπει να αναφέρουμε στον ψυχολόγο για να τον βοηθήσουμε να ερμηνεύσει με μεγαλύτερη επιτυχία τα όνειρα που είδαμε.

Συχνά μας εκπλήσσει το γεγονός όταν σε συζητήσεις διαπιστώνουμε πως κάποια όνειρα που είδαμε τα έχουν δεί και άλλα όχι μόνο συγγενικά και φιλικά μας πρόσωπα αλλά και άγνωστοί μας. Προφανώς αυτό που αγνοούμε είναι η ύπαρξη κάποιων «πανανθρώπινων τύπων ονείρων» ο συμβολισμός των οποίων έχει αρκετά ενδιαφέρουσες πτυχές. Σήμερα θα σας παρουσιάσω 5 μεγάλες κατηγορίες πανανθρώπινων ονείρων παρέχοντας και κάποιες γενικές ερμηνείες για το περιεχόμενό τους.

1. Στα «όνειρα κίνησης» έχουμε το αίσθημα ότι πετάμε ή ότι πέφτουμε και διαπιστώνουμε ότι όνειρα «πτήσης ή πτώσης» είναι κοινά σε πολλούς λαούς της γής. Στα όνειρα πτήσης έχουμε ξαφνικά το αίσθημα ότι βρισκόμαστε στον αέρα, ότι πετάμε πάνω από τη γή, ή ότι πασχίζουμε να ανυψωθούμε κουνώντας με χαρακτηριστικούς τρόπους τα χέρια μας και τα πόδια μας. Τα όνειρα πτήσης συμβολιζουν ποικίλες επιθυμίες που κυμαίνονται από την υποσυνείδητη ανάγκη φυγής απο μιά δυσάρεστη ή αγχογενή και στρεσογόνο πραγματικότητα, την εξύψωσή μας πάνω από άτμα ή καταστάσεις που μας απειλούν. Συχνά ερμηνεύονται και ως όνειρα διαπίστωσης στο στάδιο του ύπνου της ψυχοσεξουαλικής ή και της ψυχοκοινωνική μας ανωτερότητας απέναντι σε συγκεκριμένα πρόσωπα ή καταστάσεις. Στα όνειρα πτώσης συνήθως διακατεχόμαστε από έντονα συναισθήματα φόβου και άγχους. Τα όνειρα πτώσης συμβολίζουν κάποια υποκειμενική μας εκτίμηση ότι πραγματικά πέφτουμε με τη συμπεριφορά και τις πράξεις μας ως άτομα ή αισθανόμαστε ότι χάνουμε τον έλεγχο καταστάσεων ή προσώπων. Εξ άλλου όνειρα στα οποία βλέπουμε ότι άλλα πρόσωπα πέφτουν συνήθως συμβολίζουν τις υποσυνείδητες επιθυμίες μας ή και τις ευχές μας για την ψυχοκοινωνική ή οικονομική πτώση των άλλων ή ακόμη και για την καταστροφή τους.
2. Τα όνειρα που σχετίζονται με το στόμα μας και με τα δόντια μας παίρνουν διάφορες μορφές. Το άτομο ονειρεύεται ότι κάποιο δόντι πονά ή πάλι κάποιο δόντι του έσπασε ή ξαφνικά ανακαλύπτει ότι έχασε όλα τα δόντια μένοντας … τσιφούτης και άλλα σχετικά. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι τα όνειρα αυτά εκφράζουν καταπιεσμένα συναισθήματα ενοχής, απωθημένες ψυχοσεξουαλικές διαταραχές, συναισθήματα φυγής από συγκεκριμένα πρόσωπα και καταστάσεις και ίσως υποσυνείδητη ευχή για τιμωρία ή καταστροφή κάποιων προσώπων.
3. Τα όνειρα της καθυστέρησης σχετίζονται με την αργοπορία μας ή την καθυστέρησή μας. Σε αυτά τα όνειρα αισθανόμαστε ότι τρέχουμε αλλά δεν προλαβαίνουμε το λεωφορείο ή το τραίνο, ότι δεν καταφέρνουμε να φτάσουμε έγκαιρα σε κάποιο πάρτυ ή ότι φτάνουμε εκεί όπου είμαστε καλεσμένοι αλλά η γιορτή έχει τελειώσει και, τελικά, ενώ προσπαθούμε να τρέξουμε τα πόδια μας φαίνονται κολλημένα στη γή. Συνήθως αυτά τα όνειρα συμβολίζουν την επιθυμία μας να πραγματοποιήσουμε κάποιο σκοπό ενώ ταυτόχρονα στην πραγμάτωση συνυπάρχει και κάποιος φόβος με αποτέλεσμα το άτομο να βρίσκεται παγιδευμένο σε κατάσταση νευρωσικής αδράνειας, ή ριζωμένο στη γή.
4. Σε όνειρα που σχετίζονται με εξετάσεις, με διαγωνίσματα ή ανακρίσεις σε αστυνομικά τμήματα και σε αίθουσες δικαστηρίων το κυρίαρχο υποσυνείδητο κίνητρο φαίνεται να είναι κάποιες ενοχές για πράξεις, σκέψεις ή επιθυμίες που διαχέονται από έντονα συναισθήματα άγχους ή φόβου. Τέτοια όνειρα συμπτίπτουν συχνά με επικείμενες μεγάλες αποφάσεις της ζωής μας ή έρχονται λίγο πριν κάποια μεγάλα γεγονότα (π.χ πανελλήνιες εξετάσεις ).
5. Στα όνειρα γύμνιας, όπου βλέπουμε τον εαυτό μας γυμνό και δεν μπορούμε να καλυφτούμε ή χάσαμε τα ρούχα μας, η συνήθης ερμηνεία είναι ότι διακατεχόμαστε από έντονα συναισθήματα ντροπής και εξωτερικεύουμε βαθειά απωθημένες ψυχοσεξουαλικές επιθυμίες και συγκρούσεις που μπορεί να σχετίζονται με πρόσωπα προστατευόμενα από δυνατά ταμπού ή ακόμη και με αμφιταλαντεύσεις που στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο αφορούν στην σεξουαλική μας ταυτότητα.

Ψυχολόγοι, Κοινωνιολόγοι, Ανθρωπολόγοι, και Ψυχίατροι συχνά δεχόμαστε ερωτήματα σχετιζόμενα με τα “προφητικά” όνειρα. Δυστυχώς δεν υπάρχει επαρκής επιστημονικά τεκμηριωμένη επιβεβαίωη για όνειρα αυτού του είδους. Πάντως σε προσεκτικές διερευνήσεις των δεδομένων ονείρων αυτού του τύπου ανακαλύπτουμε ότι το «προφητικό» όνειρο, θετικό ή αρνητικό, ευχάριστο ή δυσάρεστο επηρέασε τόσο πολύ τη συμπεριφορά μας την επόμενη μέρα ώστε οι ίδιοι φροντίσαμε έστω και σε υποσυνείδητο επίπεδο (επιβεβαιώνοντας την θεωρία της αυταπόδεικτης προφητείας) να το αποδείξουμε και πολύ ή λίγο … σωστό!