Εύσημα αριστείας απονέμονται σε έντεκα γερμανικά πανεπιστήμια. Τι σημαίνει αυτή η απόφαση για τους άμεσα ενδιαφερόμενους και ποια είναι τα επιστημονικά κριτήρια για την αξιολόγησή τους;Βερολίνο, Βόννη, Μόναχο, Χαϊδελβέργη, Τυβίγγη, Αμβούργο, Κωνσταντία μπορούν πλέον να αποκαλούνται, μετά από πολυετή αξιολόγηση, «πανεπιστήμια αριστείας». Ο ίδιος τίτλος απονέμεται στα Πολυτεχνεία του Μονάχου, του Άαχεν και της Δρέσδης, καθώς και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καρλσρούης. Η απόφαση του γερμανικού υπουργείου Παιδείας, εκτός από κύρος, επιφυλάσσει στους δικαιούχους και γενναιόδωρη χρηματοδότηση ύψους έως 28 εκατομ. ευρώ ετησίως για τα επόμενα επτά χρόνια. Στη συνέχεια θα γίνει νέα αξιολόγηση των πανεπιστημίων.
Ενθουσιώδεις πανηγυρισμοί στα «πανεπιστήμια της αριστείας», έκδηλη απογοήτευση σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα. «Στην πραγματικότητα επιβραβεύονται τα μεγάλα, ονομαστά πανεπιστήμια, τα οποία και στο παρελθόν ανήκαν στα πλουσιότερα κρατίδια της Γερμανίας», τονίζει με κριτική διάθεση ο Άρμιν Βίλινγκμαν, υπουργός Επιστημών στη Σαξονία-Άνχαλτ. Κατά την άποψή του είναι λυπηρό το γεγονός ότι μόνο ένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα στα νέα κρατίδια της Ανατολικής Γερμανίας λαμβάνει τη σημαντική αυτή διάκριση. Σε τελική ανάλυση όλα ανάγονται στο ερώτημα: με ποια κριτήρια μετράται και αξιολογείται η αριστεία;
«Επιστημονική, όχι πολιτική αξιολόγηση»
Ο κοινωνιολόγος και συγγραφέας Άρμιν Χίμελρατ, εξειδικευμένος σε επιστημονικά θέματα, δίνει την εξής απάντηση: «Το σίγουρο είναι ότι τα κριτήρια είναι αυστηρά επιστημονικά. Πρόκειται για μία διαγωνιστική διαδικασία, στην οποία πρωτοστατούν επιστήμονες, όχι πολιτικοί παράγοντες». Αυτό άλλωστε αποδεικνύεται και από το αποτέλεσμα της αξιολόγησης. «Δεν υπήρξαν σοβαρές διαφωνίες», λέει ο Χίμελρατ. Παραδέχεται πάντως ότι υπάρχει μία ιδιαιτερότητα: το πρωταρχικό κριτήριο για την επιστημονική επιτροπή δεν είναι τα πεπραγμένα του παρελθόντος αλλά η κατάθεση προτάσεων για μελλοντικά εγχειρήματα με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. «Είναι βέβαια ένα ουσιαστικό πρόβλημα», επισημαίνει. «Μας καταθέτουν ένα αναλυτικό σχέδιο με τους μελλοντικούς στόχους και τους τρόπους που κρίνονται ενδεδειγμένοι για την επίτευξη των στόχων, αλλά σε τελική ανάλυση δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων εάν οι στόχοι πράγματι θα επιτευχθούν.»
Υπάρχει και ένα άλλο σημείο κριτικής: Το 2006, όταν είχε απονεμηθεί για πρώτη φορά ο τίτλος της «αριστείας», τον κέρδισαν μόλις τρία πανεπιστήμια σε ολόκληρη τη Γερμανία, αλλά αυτή τη φορά απονέμεται σε έντεκα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, υποστηρίζει σε σχόλιό της η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, ουσιαστικά υποβαθμίζεται το πνεύμα του ανταγωνισμού και αυτοαναιρείται η ίδια η έννοια της αριστείας. Εδώ ο Άρμιν Χίμελρατ βλέπει ένα πολιτικό κριτήριο και υπενθυμίζει την προϊστορία του θεσμού: Το 2003, επισημαίνει, όταν η τότε υπουργός Παιδείας Έντελγαρντ Μπούλμαν είχε καθιερώσει τον τίτλο της αριστείας, ήθελε να απονεμηθεί σε ένα-δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα ή το πολύ σε τρία. Προκλήθηκαν αντιδράσεις. Πολλοί ισχυρίστηκαν ότι δεν είναι δυνατόν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση να στηρίζει στοχευμένα μόνο τρία πανεπιστήμια σε ολόκληρη τη Γερμανία. Αντιθέτως, ανέφεραν, θα πρέπει να δοθεί σε περισσότερους φοιτητές και ερευνητές η αίσθηση ότι αυτή η υπόθεση τους αφορά.
Διάκριση για μεμονωμένες σχολές;
Από την πρώτη στιγμή υπήρχαν διαφρετικές απόψεις και για ένα άλλο ζήτημα: θα πρέπει ο τίτλος της αριστείας να απονέμεται σε ένα πανεπιστήμιο συνολικά ή σε μεμονωμένες σχολές που ξεχωρίζουν για το το ερευνητικό τους έργο; Με το σημερινό σύστημα ωφελείται το πανεπιστήμιο στο σύνολό του. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτό είναι άδικο, γιατί ουσιαστικά διευρύνει το χάσμα ανάμεσα στα φημισμένα και στα λιγότερο γνωστά πανεπιστήμια. Ο Άρμιν Χίμελρατ δεν συμμερίζεται την κριτική και τονίζει ότι θα υπάρξει εναλλαγή στην αριστεία, καθώς ο τίτλος απονέμεται κατ΄αρχήν για επτά χρόνια με δυνατότητα ανανέωσης. Αλλά και αν ακόμη ένα πανεπιστήμιο δεν επιλεγεί για δεύτερη επταετία «θα εξακολουθεί να ωφελείται από τον τίτλο της αριστείας», επισημαίνει.
Κέρστεν Κνιπ
Γιάννης Παπαδημητρίου
