Η Πινακοθήκη Αβέρωφ είναι μουσείο νεοελληνικής τέχνης και λειτουργεί στο Μέτσοβο από τον Αύγουστο του 1988. Περιέχει έργα των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών του 19ου και του 20ού αιώνα και θεωρείται μια από τις πληρέστερες συλλογές αυτής της περιόδου.
Δημιουργήθηκε από τον Ευάγγελο Αβέρωφ, ο οποίος είχε από παλιά στόχο να δημιουργήσει ένα μουσείο νεοελληνικής τέχνης, μικρό αλλά εκλεκτό, μακριά από την Αθήνα. Με αυτό το σκεπτικό ο Ευάγγελος Αβέρωφ συνέλεξε ένα-ένα 200 περίπου έργα και δημιούργησε μια αξιόλογη συλλογή. ‘Εκτισε στο Μέτσοβο το τριώροφο κτίριο της Πινακοθήκης, ειδικά για να στεγάσει τη συλλογή, και το 1988 ίδρυσε το Ιδρυμα Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα, που είναι ο φορέας, η νομική υπόσταση που καλύπτει τη λειτουργία της Πινακοθήκης.
Σήμερα, 25 χρόνια από την ίδρυσή της, η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες το χρόνο και για πολλά σχολεία της γύρω περιοχής. ‘Υστερα από την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό του κτιρίου που έγινε το 1994, οι εκθεσιακοί και βοηθητικοί χώροι έχουν αυξηθεί κατά 50% περίπου, ενώ η Πινακοθήκη πληροί πλέον όλες τις προδιαγραφές ενός σύγχρονου μουσείου από άποψη ασφάλειας, φωτισμού και κλιματικών συνθηκών, ώστε να είναι σε θέση να οργανώνει και διεθνείς εκθέσεις. Η συλλογή έχει υπερδιπλασιαστεί σε αριθμό, κυρίως με έργα νέοτερων καλλιτεχνών — φέρνοντας έτσι τη χρονική επέκταση της συλλογής ως τις μέρες μας–, αλλά και με ορισμένα έργα του 19ου ή αρχών του 20 αιώνα που θεωρήθηκαν σημαντικά για την ιστορική συνέχεια και την πληρότητα της συλλογής, καθώς και με μια σημαντική ενότητα από σχέδια και χαρακτικά (δωρεά Δημ. Τσάμη)
Με συνείδηση του ιδιαίτερου ρόλου που έχει να παίξει ένας πολιτιστικός φορέας στην ελληνική επαρχία, η Πινακοθήκη Αβέρωφ ακολούθησε εξαρχής έναν διπλό προσανατολισμό. Στο μέτρο των δυνάμεών της επεδίωξε να προσφέρει έργο ποιοτικό και να έχει μια ζωντανή παρουσία ως μουσείο, με άξονα αναφοράς τόσο α) την άμεση περιοχή, τα ιδιαίτερα γνωρίσματά της, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του τοπικού κοινού, όσο και β) την ευρύτερη ελληνική ή και παγκοσμιοποιημένη εικαστική σκηνή.
Η μόνιμη έκθεση
Η αδιάκοπη φροντίδα για τη συντήρηση, τη σωστή παρουσίαση και τον εμπλουτισμό της μόνιμης συλλογής αποτελούν τον πυρήνα και τον κύριο άξονα αναφοράς στη λειτουργία της Πινακοθήκης.
Σκοπός της μόνιμης έκθεσης είναι να δώσει στον επισκέπτη την ευκαιρία να γνωρίσει τους σημαντικότερους ‘Ελληνες δημιουργούς των τελευταίων δύο αιώνων και να έρθει σε επαφή με τις κυριότερες θεματικές κατηγορίες και τα γνωστότερα ρεύματα της Νεότερης Ελληνικής Ζωγραφικής. Στους τρεις ορόφους της Πινακοθήκης ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει έργα των Λύτρα, Γύζη, Τσόκου, Ράλλη, Ξυδιά, Πανταζή, Βολανάκη, Προσαλέντη, Αλταμούρα, Χατζή, Λεμπέση, Ιακωβίδη, Σαββίδη, Ροϊλού, Παρθένη, Μαλέα, Οικονόμου, Κογεβίνα, Βυζάντιου, Τσίγκου, Σπυρόπουλου, Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Βασιλείου, Τσαρούχη, Μόραλη, Τέτση, Σόρογκα, Φασιανού και πολλών ακόμα.
Σε ειδική Αίθουσα Σχεδίων και Χαρακτικών εκτίθενται έργα Ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών της ίδιας περιόδου (Συλλογή Δημητρίου Τσάμη), ενώ δείγματα προβληματισμού των τελευταίων δεκαετιών παρουσιάζονται σε εναλλασσόμενη έκθεση στην Αίθουσα Σύγχρονων Καλλιτεχνών.
Οι περιοδικές εκθέσεις
Σημασία δίνεται επίσης στην οργάνωση περιοδικών εκθέσεων με έργα που συγκεντρώνονται από άλλα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της χώρας μας ή του εξωτερικού. Εδώ δίνεται η ευκαιρία να παρουσιαστούν καινούργια ερεθίσματα και να μελετηθεί σε μεγαλύτερο βάθος ή έκταση ένας ειδικότερος τομέας της τέχνης. Οι εκθέσεις αυτές προγραμματίζονται μία ή δύο φορές το χρόνο και διαρκούν κατά κανόνα δύο μέχρι τέσσερις το πολύ συνολικά μήνες. Οι εκθέσεις μπορεί να είναι θεματικές αναδρομικές ομαδικές ή άλλες.
Εκπαιδευτικά προγράμματα
Μεγάλο βάρος δίνεται στα εκπαιδευτικά προγράμματα τα οποία πλαισιώνουν τη μόνιμη και τις περιοδικές εκθέσεις, συμπληρώνοντας τη λειτουργία της Πινακοθήκης και το παιδευτικό της έργο.
Υπάρχουν ειδικά φυλλάδια, εκπαιδευτικά παιχνίδια, βιντεοκασέτες και δημιουργικές δραστηριότητες που βοηθούν τους επισκέπτες να γνωρίσουν τα έργα της συλλογής, ή που μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν από το δάσκαλο στο σχολείο για την προετοιμασία ή την παραπέρα επεξεργασία της επίσκεψης.
Το Παιδικό Εργαστήρι της Πινακοθήκης λειτουργεί σε τακτική βάση για τα παιδιά της περιοχής που συμμετέχουν δωρεάν σε οργανωμένους κύκλους συναντήσεων για να πειραματιστούν, να δημιουργήσουν, να μάθουν τεχνικές και να έρθουν σε επαφή με την τέχνη.
Στα πλαίσια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Παιδικού Εργαστηρίου, οργανώνονται επίσης ομιλίες από επισκέπτες καθηγητές ή φιλοξενούνται γνωστοί καλλιτέχνες στο Μέτσοβο. Στο διάστημα της παραμονής τους, οι καλλιτέχνες ζωγραφίζουν, εκθέτουν τη δουλειά τους και συμμετέχουν σε συζητήσεις και σε εργαστήρια για τα παιδιά και τους νέους της περιοχής.
Εργαστήρια και Συμπόσια
Τα εγκαίνια των εκθέσεων συνδυάζονται συνήθως με συμπόσια, συνέδρια ή ημερίδες πάνω σε σχετικά με την έκθεση θέματα. Εργαστήρια δημιουργικά και καλλιτεχνικά γίνονται στα πλαίσια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Πινακοθήκης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Εκδόσεις
Πλούσια είναι τέλος η εκδοτική δραστηριότητα της Πινακοθήκης που συμπληρώνει τη λειτουργία του μουσείου και τους εκάστοτε στόχους της.
