30 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου τα ίχνη της κομμουνιστικής περιόδου έχουν χαθεί. Μια ομάδα Αυστραλών καλλιτεχνών δίνει πνοή στην πρώην διπλωματική συνοικία του Ανατολικού Βερολίνου.Όταν προσγειώνεται κανείς στο αεροδρόμιο Τέγκελ μπορεί ακόμη και σήμερα να δει από ψηλά τα κτίρια-φαντάσματα που κάποτε στέγαζαν τις διπλωματικές αποστολές ξένων χωρών στο Ανατολικό Βερολίνο, την πρωτεύουσα της “Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας”. Τα κτίρια αυτά, τα περισσότερα χτισμένα τον δέκατο ένατο αιώνα, είναι στην πλειοψηφία τους πλέον ερειπωμένα, ενώ μόνο κάποια έχουν πλέον αρχίσει να πωλούνται σε ιδιώτες και μάλιστα σε χαμηλές τιμές λόγω της οικιστικής άνθησης που γνωρίζει το Βερολίνο. Η συνοικία αυτή αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του Ψυχρού Πολέμου, μιας και εδώ βρίσκονταν διπλωματικές αποστολές όχι μόνο κρατών του Σοβιετικού Μπλοκ αλλά και κρατών της καπιταλιστικής Δύσης.
Η περιοχή αυτή ξαναπαίρνει πνοή χάρη σε μια πρωτοβουλία ομάδας Αυστραλών καλλιτεχνών με τίτλο «Ex-Embassy». Συγκεκριμένα το κτίριο που κάποτε στέγαζε την πρεσβεία της Αυστραλίας φιλοδοξεί σήμερα να γίνει το κέντρο ενός ανοιχτού διαλόγου για την έννοια του δημόσιου χώρου, για την ιστορικότητα περιοχών σαν κι αυτών αλλά και για το ξεπούλημά τους τα τελευταία χρόνια προς επίτευξη γρήγορου κέρδους. Στο πλαίσιο αυτό δίνεται επίσης έμφαση στην προβολή άγνωστων πτυχών της πολιτικής ιστορίας της Ανατολικής Γερμανίας και των σχέσεών της με τις διπλωματικές αποστολές που βρίσκονταν στη χώρα.
Απομεινάρια του Ψυχρού Πολέμου
Η πρώτη χώρα της Δύσης που είχε αποφασίσει να ανοίξει πρεσβεία στην Ανατολική Γερμανία ήταν η Αυστραλία το 1973. Η πρεσβεία στεγάστηκε σε ένα γεωμετρικής αισθητικής κτίριο από μπετόν, σχεδιασμένο από τον Χορστ Μπάουερ, ο οποίος είχε επίσης σχεδιάσει το κτίριο της πρεσβείας του Ιράκ, ακριβώς δίπλα σε αυτό της Αυστραλίας, αλλά και το διάσημο ανατολικογερμανικό Café Moskau στη Λεωφόρο Στάλιν. Η αριστερή κυβέρνηση της Αυστραλίας είχε εθνικοποιήσει πολλές επιχειρήσεις τη δεκαετία του ´70 και είχε αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με την Ανατολική Γερμανία. Έτσι αποφάσισε να στείλει διπλωματική αποστολή στο Ανατολικό Βερολίνο. Αλλά στη σκιά του Ψυχρού Πολέμου οι διμερείς οικονομικές σχέσεις δεν πήγαν καλά κι έτσι αναγκάστηκε να βάλει λουκέτο στην πρεσβεία της το 1986.
Στην ίδια περιοχή βρίσκονταν άλλες 135 πρεσβείες, τα κτίρια των οποίων χτίστηκαν μαζικά από το ανατολικογερμανικό καθεστώς με σχεδόν πανομοιότυπο τρόπο. Το παλιό κτίριο της αυστραλιανής πρεσβείας πουλήθηκε το 2015 και έκτοτε εκεί στεγάζεται το Καλλιτεχνικό Σπίτι της Πρεσβείας της Αυστραλίας, όπως λέγεται (Atelierhaus Australische Botschaft Ost), όπου δραστηριοποιούνται δεκάδες καλλιτέχνες. Η κίνηση αυτή έχει σώσει το ιστορικό κτίριο από την κατάρρευση και από βανδαλισμούς σε αντίθεση με τη γειτονική πρώην πρεσβεία του Ιράκ, η οποία εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1991 μετά τον Πόλεμο του Κόλπου.
Η έννοια του «ουδέτερου χώρου»
Σήμερα η παλιά πρεσβεία της Αυστραλίας, που κάποτε έσφυζε από διπλωματική κίνηση, έχει διατηρήσει την ρετρό, ανατολικογερμανική αισθητική της με τις παλιές ταπετσαρίες, τα κόκκινα τούβλα, τα κεραμικά μωσαϊκά και φυσικά την γραφειοκρατική αύρα που αποπνέουν ακόμη οι παλιοί διάδρομοι. Εκεί που κάποτε γίνονταν συναντήσεις διπλωματών και άλλων υψηλών αξιωματούχων σήμερα διοργανώνονται εκδηλώσεις χορού, λογοτεχνίας, μουσικής, φωτογραφίας, θεάτρου.
Η Αυστραλέζα εικαστικός Σόνια Χόρνουνγκ, που βρίσκεται πίσω από αυτή την πρωτοβουλία, ασχολείται εδώ και χρόνια με τις έννοιες της εθνικής ταυτότητας και των εθνικών συμβόλων καθώς και με την έννοια του «ουδέτερου χώρου», η οποία φαίνεται να βρίσκει έκφραση στα διπλωματικά κτίρια. Παράλληλα η ίδια, που ζει τα τελευταία χρόνια στο Βερολίνο, ήθελε να κάνει κάτι για την έλλειψη δημιουργικών χώρων για τους καλλιτέχνες στη γερμανική πρωτεύουσα κι έτσι ξεκίνησε το όλο εγχείρημα. Το κτίριο της παλιάς πρεσβείας αγοράστηκε μέσω δημόσιας χρηματοδότησης και ιδιωτικών κεφαλαίων και είναι το πρώτο κτίριο της παλιάς ανατολικογερμανικής διπλωματικής συνοικίας που έχει ανοίξει πλέον τις πύλες του στο ευρύ κοινό.
Στο πλαίσιο του «Ex-Εmbassy» οι επισκέπτες μπορούν να δουν επίσης ενδιαφέρουσες εκθέσεις και εικαστικές εγκαταστάσεις, όπως τον «Αόρατο τοίχο» του Άρτσι Μουρ στους παλιούς κήπους της πρεσβείας, που συμβολίζει το χωρισμένο στα δύο Βερολίνο αλλά και τα σύγχρονα τείχη που συνεχίζουν να χωρίζουν ανθρώπους και κράτη.
Στιούαρτ Μπράουν / Δήμητρα Κυρανούδη
