Ο κορωνοϊός κατευθύνει και την προσφυγική πολιτική. Ενώ στον Έβρο ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν αναγκάστηκε να διακόψει την απόπειρα εκβιασμού της ΕΕ, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να υλοποιήσει τη δική της ατζέντα.“Τώρα επικρατεί ηρεμία, οι ´παράτυποι μετανάστες´ μεταφέρθηκαν πίσω” λέει ο Σταύρος Τζιαμαλίδης, πρόεδρος της κοινότητας Καστανιών. Μέχρι που να ξεσπάσει η κρίση του κορωνοϊού το χωριό στα ελληνοτουρκικά σύνορα βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Όταν τέλη Φεβρουαρίου η Τουρκία άνοιξε τα σύνορα προς την Ελλάδα, χιλιάδες πρόσφυγες επί εβδομάδες συνωστίζονταν πίσω από τα συρματοπλέγματα με απώτερο στόχο να περάσουν στην Ευρώπη. Τώρα επέστρεψε η ηρεμία στην ουδέτερη ζώνη. “Έκαψαν τις σκηνές τους” λέει ο Τζιαμαλίδης. “γιατί τόσο ξαφνικά απομάκρυναν τους πρόσφυγες, δεν ξέρουμε. Είτε λόγο του νέου ιού, είτε κουράστηκε ο Ερντογάν και θέλησε να αλλάξει το σκηνικό”.
Ενορχηστρωμένη επιχείρηση
Οι Καστανιές είναι ένας ήρεμος τόπος. Τούρκοι τουρίστες περνούν τα σύνορα για μια μέρα, για να φάνε ή να πιουν αλκοόλ, που έχει γίνει πολύ ακριβό στη χώρα τους από τότε που ανέλαβε ο Τούρκος πρόεδρος. Ο πρόεδρος της κοινότητας Καστανιών θεωρεί ότι οι σχέσεις των δύο χωρών διέρχονται σοβαρή κρίση. “Είναι δύσκολο μετά από τέτοιες έντονες αντιπαραθέσεις να επιστρέψουμε στην καθημερινότητα. Οι φίλοι μας από την άλλη πλευρά των συνόρων παραμένουν φυσικά φίλοι. Δεν έχουμε προβλήματα με τους ανθρώπους” τονίζει. Προφανώς και δικαίως οι κάτοικοι αμφισβήτησαν από την αρχή το ξαφνικό κύμα τόσων πολλών προσφύγων στα σύνορα Τουρκίας-Ελλάδας. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες ακόμη και η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών BND είναι της άποψης ότι η επιχείρηση ήταν καθοδηγούμενη από την Άγκυρα. Με τα ίδια λεωφορεία που απομακρύνθηκαν τώρα οι πρόσφυγες, με τα ίδια είχαν μεταφερθεί στην Αδριανούπολη, στην τουρκική πλευρά των συνόρων. Λίγο βορειότερα, από τη βουλγαρική πλευρά, δεν μπορούσε να παρατηρήσει κανείς τίποτα.
Ο Ερντογάν είχε βάλει επίτηδες την Ελλάδα στο μάτι. Ήλπιζε ότι το εθνικό αίσθημα των Ελλήνων θα εκρηγνυόταν και θα κλιμακωνόταν η ήδη κρίσιμη κατάσταση στα νησιά. Το σχέδιό του ήταν να εκβιάσει την Ευρώπη. Ήθελε να προκαλέσει ενεργοποίηση του άρθρου 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, που προβλέπει στρατιωτική συνδρομή μεταξύ των κρατών-μελών της συμμαχίας, για να παρασύρει το ΝΑΤΟ στην εκστρατεία του στη Συρία. Ο παγκόσμιος τύπος του προσέφερε το καλύτερο βήμα. Ακολούθησαν εντάσεις ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους στρατιωτικούς. Και μετά ήρθε ο κορωνοϊός, οι εκπρόσωποι του τύπου έφυγαν και ο Τούρκος πρόεδρος αναγκάστηκε να κάνει πίσω. Ο νέος ιός έδωσε, για την ώρα τουλάχιστον, διέξοδο στην κατάσταση στα ελληνοτουρκικά σύνορα.
Μέτρα πολιτικής σκοπιμότητας σε βάρος των προσφύγων;
Στους ελληνικούς προσφυγικούς καταυλισμούς πολλοί άνθρωποι φοβούνται τον κορωνοϊό. “Έχουμε ελάχιστο νερό και οι πρόσφυγες δεν ξέρουν τι συμβαίνει” λέει η 20χρονη Σομάγια από το Αφγανιστάν, που ζει στη Μόρια. “Μπορεί να μολυνθούμε; Ανησυχώ”. Η ίδια θέλει να βοηθήσει και στηρίζει ως εθελόντρια την οργάνωση Team Humanity από τη Δανία. Στο κέντρο Hope-&-Peace-Center μοιράζει φαγητό και ρούχα. Όμως και εδώ ο κορωνοϊός είναι το βασικό θέμα. Οι άνθρωποι ράβουν στο χέρι μάσκες και τις μοιράζουν στους καταυλισμούς. Υπάρχει και σαπούνι και κυκλοφορεί ενημερωτικό φυλλάδιο με οδηγίες.
Πριν από δύο εβδομάδες η ελληνική κυβέρνηση πήρε μέτρα, έστειλε έναν οδηγό συμπεριφοράς στους προσφυγικούς καταυλισμούς. Απαγορεύτηκαν οι επισκέψεις και οι δραστηριότητες, οι κάτοικοι κλήθηκαν να περιορίσουν κατά το δυνατόν τις μετακινήσεις τους, ψώνια εκτός καταυλισμού μόνο από ένα μέλος της οικογένειας μπορούν να γίνουν. Όσοι βγαίνουν για ψώνια μεταφέρονται με αστυνομικό λεωφορείο στο σούπερ μάρκετ και από τις 7 το απόγευμα απαγορεύεται η έξοδος. Στα νέα μέτρα που ελήφθησαν, απαγορεύεται στους πρόσφυγες να βγάζουν χρήματα από ΑΤΜ του κοντινού χωριού και η κυβέρνηση υποσχέθηκε να εγκαταστήσει μηχανήματα αυτόματης ανάληψης κοντά στους καταυλισμούς. Πότε θα γίνει, κανείς δεν ξέρει. Στο σημείο 5 του καταλόγου υπάρχει η έκκληση προς τους ανθρώπους να τηρούν τα μέτρα υγιεινής. Ο Απόστολος Βεΐζης από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα αναρωτιέται πώς είναι αυτό δυνατόν, όταν οι καταυλισμοί είναι υπερπλήρεις και τα σκουπίδια σχηματίζουν λόφους, όταν 1300 άνθρωποι αγγίζουν την ίδια βρύση. “Πολλοί δεν έχουν πρόσβαση στο νερό, στο ηλεκτρικό ή σε τουαλέτα και κάνουν την ανάγκη τους στην ύπαιθρο” λέει.
Η κυβέρνηση σιωπά σε όλα αυτά. Παρά τις επανειλημμένες ερωτήσεις της DW για το πώς εφαρμόζονται στην πράξη οι έλεγχοι ή αν γίνονται τεστ, οι αρμόδιες αρχές παραπέμπουν στον γνωστό κατάλογο με τα μέτρα. Ο Απόστολος Βεΐζης θεωρεί ότι τα μέτρα αυτά είναι υποκριτικά και αφορούν περισσότερο τους ίδιους τους κατοίκους. Σε ολόκληρο το νησί της Λέσβου υπάρχουν μόνο πέντε κρεβάτια στην εντατική, στη Σάμο δύο. Και εκφράζει την υπόθεση ότι η ελληνική κυβέρνηση εκμεταλλεύεται τον ιό για τη δική της πολιτική ατζέντα στο προσφυγικό. “Όταν τώρα υποστηρίζουν ότι ήρθε η ώρα να είναι προσεκτικοί και ο πιο ασφαλής τρόπος είναι η μεταφορά σε κλειστά κέντρα, προσπαθούν απλά να επιβάλουν αυτό το μοντέλο” υποστηρίζει. Μέχρι τώρα αυτό το μοντέλο διαβίωσης κατακρίθηκε από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ΕΕ αλλά και από τις τοπικές κοινωνίες.
Φλόριαν Σμιτς
