Επιμέλεια αφιερώματος: Βαγγέλης Πάλλας.
Στην 01.01.14. η Ελλάδα ανέλαβε την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης την Πέμπτη κατά σειρά προεδρία που ασκεί η Ελληνική Δημοκρατία μετά την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Ο συνεργάτης μας Πάλλας Βαγγέλης Δημοσιογράφος, επιμελείται μια σειρά άρθρων από Έλληνες Ευρωβουλευτές- και Γερμανούς με θέμα: «Ελληνική Προεδρία 2014». Τι περιμένει η Ελλάδα; Παράλληλα ο κ. Πάλλας έχει διαπιστευθεί ο ίδιος και η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ από τη Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών, προκειμένου να καλύψει δημοσιογραφικά τις εργασίες της Ελληνικής Προεδρίας. Σήμερα η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ δημοσιεύει άρθρο του κ. Γιώργου Σταθάκη, καθηγητή πολιτικής οικονομίας πανεπιστημίου Κρήτης και Βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Χανίων.
“Από το 2008, χρονιά κατά την οποία εκκινεί η διεθνής οικονομική κρίση, η Ε.Ε. έχει σταθεί αβέβαιη και αδύναμη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και συνεκτικά τις συνέπειες της κρίσης για τις κοινωνίες και τις οικονομίες της.
Αρχικά, το 2009, η διαχείριση περιορίστηκε στην στήριξη αποκλειστικά του τραπεζικούς συστήματος μέσα από την υποβοήθηση των επί μέρους τραπεζικών συστημάτων. Η προσέγγιση αυτή, ουσιαστικά δηλωτικής της απροθυμίας ανάληψης δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σύντομα έδηξε τις αδυναμίες της. Η κρίση όμως είχε ισχυρές ασύμμετρες επιπτώσεις σε κάθε οικονομία, ως αποτέλεσμα των ίδιων των αδυναμιών στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, Έτσι, οι χρηματαγορές, εκμεταλλευόμενης την πολιτική ολιγωρία της Ευρώπης την αντιμετώπισαν ως «τον αδύναμο κρίκο» του παγκόσμιου συστήματος και κερδοσκοπούσαν πάνω στη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους κάθε μεμονωμένης χώρας.
Η απάντηση εκ μέρους της Ε.Ε. δόθηκε, από το 2010, μέσα από τα υποτιθέμενα προγράμματα «διάσωσης των αδύναμων οικονομιών». Με την έννοια της διάσωσης όμως η Ε.Ε. εννοούσε προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, τα γνωστά «μνημόνια», άγριας λιτότητας και ισοπέδωσης του κοινωνικού κράτους υπό τις προϋποθέσεις των οποίων η Ε.Ε. θα εξασφάλιζε την αναχρηματοδότηση του εκάστοτε εθνικού δημόσιου χρέους. Η αναχρηματοδότηση θα γινόταν αρχικά από ένα μηχανισμό με ελάχιστα κεφάλαια από τα κράτη μέλη (80 δις) που θα δανειζόταν από τις χρηματαγορές χρησιμοποιώντας τις εγγυήσεις χωρών με καλή πιστοληπτική ικανότητα. Σύντομα, όμως, και η δεύτερη αυτή «λύση» παρουσίασε τις ανεπάρκειες τις. Η ύφεση στις οικονομίες δημιουργούσε αστοχίες στη δημοσιονομική προσαρμογή και καθιστούσε το δημόσιο χρέος εξόφθαλμα μη βιώσιμο, θέτοντας το ζήτημα της βιωσιμότητας του χρέους εκ των πραγμάτων στο επίκεντρο κάθε σχετικού πολιτικού σχεδιασμού είτε μέσα από επιμηκύνσεις είτε μέσα από έμμεσα «κουρέματα».
Η Τρίτη φάση, στην σύντομη αυτή ιστορία της διαχείρισης της ευρωπαϊκής κρίσεις, σχηματικά εγκαινιάζεται από την Σύνοδο κορυφής του Ιουνίου του 2012. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν εκεί, δηλαδή η ικανότητα ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από το ESM χωρίς την εμπλοκή κάθε κράτους, η εποπτεία του τραπεζικού συστήματος, η πρόβλεψη για ένα υποτονικό αναπτυξιακό πακέτο, η ικανότητα του ESM να προβαίνει σε αγορές ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά και η πιθανότητα έκδοσης ομολόγων ειδικού σκοπού, ήταν εξαρχής επιφυλακτικές και στην πράξη η υλοποίηση τους διαρκώς μετατίθεται για ένα ακαθόριστο μέλλον.
Η παραπάνω εξέλιξη των πολιτικών διαχείρισης της οικονομικής κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ενδεικτική του γεγονότος ότι οι βασικές πολιτικές κατευθύνσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται η Ευρώπη, που παρουσιάζονται σήμερα ως αμετακίνητες, είναι αυτές που επί 6 χρόνια διαρκώς μετασχηματίζονται στην προσπάθεια των ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ να μην κατάρρευση στα χέρια τους το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Και αν η οικονομική κατάρρευση της ευρωζώνης προς ώρα έχει αποφευχθεί δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για την πολιτική της επιβίωση. Τα αποτελέσματα των πολιτικών λιτότητας ήταν η ύφεση στις «αδύναμες» χώρες και η αναιμική και άνεργη ανάπτυξη στις υπόλοιπες, διαδικασία η οποία εκ των πραγμάτων καλλιεργεί οικονομικές και πολιτικές φυγόκεντρες τάσεις από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον της δημοκρατίας.
Ως εκ τούτου η πρόκληση των ευρωεκλογών για τον ΣΥΡΙΖΑ σήμερα είναι το στοίχημα της «μολυσματικότητας», της «μεταδοτικότητας» της ιδέας της αντίθεσης στις πολιτικές λιτότητας σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ο Αλέξης Τσίπρας με την υποψηφιότητα του για πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν αποσκοπεί μόνο στην ανάδειξη των τραγικών κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών από την εφαρμογή των μνημονίων, ούτε μόνο στην βελτίωση της διαπραγματευτικής θέσεις της χώρας μας (αν και αυτά αποτελούν από τους βασικούς λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση). Πολύ περισσότερο η υποψηφιότητα του προσβλέπει προς την κατά μέτωπο σύγκρουση με το συνολικό μοντέλο άσκησης οικονομικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τα αποτελέσματα από την ενδεχόμενη θετική έκβαση της παραπάνω μάχης υπερβαίνουν κατά πολύ τη διαφαινόμενη περαιτέρω αποδυνάμωση της παραπαίουσας ελληνικής δικομματικής κυβέρνησης. Η σημασία αυτής της προσπάθειας έγκειται, πέρα από την διαφαινόμενη ενδυνάμωση της ευρωομάδας της ριζοσπαστικής αριστεράς στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και στην δυνητική απελευθέρωση λανθανόντων τάσεων κριτικής απέναντι στα προγράμματα λιτότητας που συναντάμε σε όλες στις περισσότερες κομματικούς συνασπισμούς που εκπροσωπούνται στο ευρωκοινοβούλιο.
Σχηματικά, η υποψηφιότητα του Αλεξη Τσίπρα είναι η μάχη για τη μεταρρύθμιση της Ε.Ε. προς όφελος των ευρωπαϊκών κοινωνιών ενάντια στην πολιτικές που εν τοις πράγμασι σήμερα την αποσυνθέτουν. Για την προώθηση αυτής της τόσο απαραίτητης πολιτικής αλλαγής ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ έχει εκφράσει και μια σειρά από προκαταρτικές προτάσεις που μπορούν να αποτελέσουν ένα πρώτο βήμα μετασχηματισμού του ευρωπαϊκού οικοδομήματος προς την κατεύθηνση μιας Ευρώπης περισσότερο δημοκρατικής και αλληλέγγυας: την άμεση κατάργηση των μνημονίων και τη συντονισμένη αναθέρμανση όλων των ευρωπαϊκών οικονομιών, την αναμόρφωση της Ε.Κ.Τ. ώστε να μπορεί να λειτουργεί ως δανειστής ύστατης καταφυγής για τα κράτη (και όχι μόνο για τις τράπεζες), το νομικό διαχωρισμό μεταξύ των εμπορικών και των επενδυτικών δραστηριοτήτων των τραπεζικών ιδρυμάτων, τον αυστηρότερο νομικό έλεγχο επί των εξωχώριων οικονομικών δραστηριοτήτων, την συντονισμένη προσπάθεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τον περιορισμό της διαφθοράς και την επίλυση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης μέσα από την σύγκλιση μιας πανευρωπαϊκής συνδιάσκεψης κατά τα πρότυπα αυτής του Λονδίνου το 1953 για το χρέος της Γερμανίας. Ο μετασχηματισμός του ευρωπαϊκού οικοδομήματος σήμερα είναι όχι μόνο εφικτός αλλά και απολύτως απαραίτητος”.
Bιογραφικό Σημείωμα
Βουλευτής Χανίων, ΣΥΡΙΖΑ, Χανιά, Υπεύθυνος Τομέα Ανάπτυξη – Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Σπουδές
Ph.D (econ) (1983), M.A. (econ) (1978) Newcastle, Πτυχίο (οικον.), Παν. Aθηνών (1976).
Πανεπιστημιακή Aπασχόληση
1988- : Tμήμα Oικονομικών Eπιστημών, Παν. Kρήτης, Kαθηγητής Πολιτικής Oικονομίας.
Eρευνητικά Kέντρα
1992/93: Center for European Studies, Harvard University, (visiting scholar).
1987/88: Center for Modern Greek Studies, Queens Coll., City Univ. of New York (researcher).
1986/87: Iνστιτούτο Tεχνολογίας Yπολογιστών, Πάτρα (ερευνητής).
1985/86: Iδρυμα Mεσογειακών Eρευνών (ερευνητής).
Δημοσιεύσεις: Bιβλία
1. Ο ατελέσφορος εκσυγχρονισμός. Κριτικά σημειώματα από την “Αυγή” και τον “Πολίτη”. Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2007.
2. (with G. Vaggi), (eds), Economic Development and Social Change: Historical Roots and Modern Perspectives, London: Routledge, 2006.
3. Tο Δόγμα Tρούμαν και το Σχέδιο Mάρσαλ. H ιστορία της αμερικανικής βοήθειας στην Eλλάδα, Aθήνα: Bιβλιόραμα, 2004.
4. (with C.Kasimis),( eds), The Reform of CAP and Rural Development in Southern Europe (Perspectives on Rural Policy and Planning), Aldershot: Ashgate, 2003.
5. (με N. Θεοτοκά), Δοκίμια για τον Mαρξ, Aθήνα: O Πολίτης, 1996.
6. (με N. Θεοτοκά, Δ. Mυλωνάκη), (επιμ.), Aναδρομή στον Mαρξ, Aθήνα: Δελφίνι, 1996.
Πρόσφατα άρθρα
1. “Η δημοσιονομική κρίση της ελληνικής οικονομίας”, Σύγχρονα Θέματα, 2010:108, σελ. 5-9.
2. “The fiscal crisis of the Greek economy”, Kurswechsel, 2010:3, p. 109-117.
3. “Η οικονομική ανάπτυξη στην ιστορία της οικονομικής σκέψης” (με G. Vaggi), στο Ζουμπουλάκης Μ.- Χ. Κόλλιας (επιμ.), Σύγχρονη Πολιτική Οικονομία, Αθήνα: Πατάκης, 2010
4. “Η τεχνολογική επανάσταση και οι προοπτικές του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού”, (Αφιέρωμα: Σοιχεία για τη δεκαετία 1957-1967), Αρχειοτάξιο, 2010:12, σελ. 116-125.
5. “The State and the Economic Crisis of 2008”, Transform, 2009:5, p. 81-90.
Διοικητικές Δραστηριότητες στο Πανεπιστήμιο
2011/12: Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης (Οικονομικών), Πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών, Δ/νων της Εταιρείας Διαχείρισης της Ακίνητης Περιουσίας του ΠΚ.
2000/04: Πρόεδρος, Tμ. Oικον. Eπιστ. (1998/00:Aν. Πρόεδρος).
1999/02: Mέλος και Aντιπρόεδρος της Επιτρ. Eρευνών του Παν. Kρήτης.
Διδακτικό Έργο
Πολιτική Oικονομία, Διεθνής Πολιτική Oικονομία, Iστορία Oικονομικών Θεωριών, Mαρξιστική Oικονομική Θεωρία, Eλληνική Oικονομία, Oικονομία και Eλληνική Λογοτεχνία.
Eπιστημονικές Δραστηριότητες
2002/08: Κριτής βιβλίων στις εκδόσεις Routledge και στις εκδόσεις Palgrave.
2004/07: Aναπλ. Mέλος, Διοικ. Συμβ., European Society for the History of Economic Thought.
Πολιτικές και Διοικητικές Δραστηριότητες
2012- : Βουλευτής Χανίων, ΣΥΡΙΖΑ, υπεύθυνος Τομέα Ανάπτυξης της Κοινοβουλ. Ομάδας.
2010/12: Περιφερειακός Σύμβουλος, Περιφέρεια Κρήτης, (Ριζοσπαστική Συνεργασία Κρήτης).
2004/08: Πρόεδρος του Δ.Σ της εφημερίδας H Aυγή
2000/02: Δ.Σ της Εταιρείας Πολιτικού Προβληματισμού Νίκος Πουλαντζάς
1993/94: Διοικ. και Επιστ. Συμβ., Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Ίδρυμα της ETBA..
1989/90: Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, Yπ. Εθνικής Οικονομίας
