Ενώ κατά τη διάρκεια της ευρωκρίσης η Γερμανία επέβαλε μια σκληρή και ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη πολιτική λιτότητας, εν μέσω πανδημίας το Βερολίνο εμφανίζεται γενναιόδωρο όσο ποτέ. Τι οδήγησε στη στροφή 180 μοιρών; Στο απόγειο της κρίσης χρέους στην ΕΕ οι Γερμανοί θεωρούνταν οι αδίστακτοι θιασώτες της λιτότητας, οι οποίοι επέβαλλαν προγράμματα ανελέητης δημοσιονομικής πειθαρχίας στους οικονομικά αδύναμους εταίρους της νότιας Ευρώπης. Για τους φειδωλούς Βορειοευρωπαίους αντίθετα, η Γερμανία ήταν άγκυρα σταθερότητας που διαφύλασσε την Ευρώπη από τα δεινά των δυσθεώρητων ελλειμμάτων και χρεών.
Οι καιροί όμως άλλαξαν. Ακόμη και η γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ έκανε τώρα λόγο για την αναγκαιότητα ενός «ογκώδους», όπως χαρακτηριστικά είπε, Ταμείου Ανάκαμψης. Και ο συνεχιστής της πολιτικής μηδενικών ελλειμμάτων του Σόιμπλε, ο νυν υπουργός Οικονομικών Σολτς, ζητά τώρα από την Ευρώπη να στείλει ένα «ηχηρό μήνυμα» στις αγορές.
Στην πρώτη δια ζώσης μετά το ξέσπασμα της πανδημίας Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ σήμερα και αύριο (ενδεχομένως και την Κυριακή εφόσον δεν βρεθεί λύση) οι ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να γεφυρώσουν τις διαφορές τους και να βρουν κοινό παρονομαστή στην αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Αιχμή του δόρατος του προτεινόμενου σχεδίου ανασυγκρότησης της Κομισιόν είναι το επονομαζόμενο Ταμείο Ανάκαμψης με συνολική δύναμη πυρός 750 δις ευρώ. Βάσει της πρότασης τα 500 δις εξ αυτών θα διατεθούν ως επιχορηγήσεις στις χώρες που έχουν υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα και συνεπώς δεν θα πρέπει να επιστραφούν ενώ τα 250 δις ευρώ υπό τη μορφή δανείων. Την πρόταση της οικονομικής στήριξης μέσω της κοινής ανάληψης χρέους είχαν καταθέσει μάλιστα τον Μάιο από κοινού οι ηγέτες Γαλλίας και Γερμανίας, Μακρόν και Μέρκελ.
Ανάγκα και θεοί πείθονται
Πού οφείλεται όμως η ριζική στροφή της γερμανικής πολιτικής; «Λόγω των έκτακτων συνθηκών που έφερε αυτή η κρίση επιλέγουμε και έκτακτα μέτρα» είπε η Μέρκελ αιτιολογώντας την ξαφνική γερμανική γενναιοδωρία. Όπως είπε στη Deutsche Welle και ο βουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών Αντρέας Γιουνγκ: «Ο κορωνοϊός πλήττει όλες τις χώρες της Ευρώπης και ορισμένες πολύ σκληρά. Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαιτεί τη συνδρομή των εταίρων. Είναι όμως και προς το δικό μας συμφέρον: μια ισχυρή Γερμανία και μια ισχυρή Ευρώπη είναι αλληλένδετες».
Για τη συντηρητική Χριστιανοδημοκρατική Ένωση της Μέρκελ όμως η στροφή αυτή απαιτούσε μια υπέρβαση, όπως είχε αφήσει να εννοηθεί ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας Μπρίνκχαους τον Μάιο, όταν η καγκελάριος παρουσίαζε τη γαλλογερμανική πρόταση: «Είναι ένα άλμα για την κοινοβουλευτική μας ομάδα» είχε πει χαρακτηριστικά.
Ακόμη και ο πρόεδρος των Φιλελευθέρων Λίντνερ δεν είναι επί της αρχής αρνητικός στο Ταμείο Ανάκαμψης. Το κόμμα του ήταν ο κυβερνητικός εταίρος των χριστιανικών κομμάτων της Μέρκελ την 4ετία 2009-2013 και με τον τότε υπουργό Οικονομίας Ρέσλερ «βασιλικότεροι του βασιλέως» σε θέματα δημοσιονομικής πειθαρχίας. Σήμερα ο Λίντνερ εκφράζεται υπέρ της βοήθειας στους εταίρους υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα συνδέεται με την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων.
Κατά του Ταμείου μόνο οι ακροδεξιοί
Το μοναδικό κόμμα που εκφράζεται αναφανδόν κατά του σχεδιαζόμενου προγράμματος ανασυγκρότησης της ΕΕ είναι το ακροδεξιό κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, με την επικεφαλής της Κ.Ο. του AfD Βάιντελ να επισείει τον κίνδυνο «δυσθεώρητων βαρών» για τους γερμανούς φορολογούμενους. «Στην παρούσα φάση δεν μπορούμε να χαρίζουμε δισεκατομμύρια διότι πρέπει να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας», είπε πρόσφατα στη γερμανική Βουλή.
Πέρα από το AfD οι επικριτικές φωνές έχουν σιγήσει. Υπέρ εκφράζεται και ο βαυαρός πρωθυπουργός Ζέντερ, τον οποίο οι μισοί Γερμανοί θα ήθελαν να δουν ως υποψήφιο της Χριστιανικής Ένωσης για την καγκελαρία. Δεν πρέπει να διαχωρίζουμε πλέον τις χώρες της ΕΕ σε οφειλέτες και πιστωτές, αλλά ως εταίρους, είπε πρόσφατα ο πρόεδρος της CSU που τα χρόνια της οικονομικής κρίσης δεν είχε διακριθεί για ιδιαίτερο πνεύμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
Το γεγονός ότι οι άλλοτε υπέρμαχοι της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της λιτότητας Γερμανοί είναι αίφνης διατεθειμένοι να μοιράσουν 500 δις ευρώ σε επιχορηγήσεις ξάφνιασε πολλούς. Εντούτοις και κόντρα στις ισχυρές αντιστάσεις των «τεσσάρων φειδωλών», δηλαδή Αυστρίας, Ολλανδίας, Δανίας και Σουηδίας, η γερμανίδα καγκελάριος επιμένει στην πρόταση γνωρίζοντας ότι τα δάνεια θα εκτίνασσαν τα επίπεδα χρέους χωρών όπως της Ιταλίας, οδηγώντας τις οικονομίες τους σε ασφυξία.
Πιθανές συμβιβαστικές φόρμουλες
Η νέα εικόνα που καλλιεργεί το Βερολίνο ως γενναιόδωρος εταίρος προκαλεί όμως και ανησυχίες στη Γερμανία. Μόλις χθες ο επικεφαλής της Κ.Ο. CDU/CSU Μπρίνκχαους υπογράμμιζε σε συνέντευξή του ότι τα χρήματα θα πρέπει να διατίθενται πάση θυσία για συγκεκριμένους σκοπούς και θα πρέπει να συνδέονται με την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων.
Αυτό το πρόσημο της «στοχευμένης χρηματοδότησης» ενδεχομένως να αποτελέσει το κλειδί για να μεταπεισθούν οι «φειδωλοί». Σύμφωνα με συγκλίνουσες πολιτικές εκτιμήσεις, οι τομείς που θα πρέπει να ενισχυθούν είναι η προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος αλλά και η ψηφιοποίηση. Εν τέλει οι «27» δεν αποκλείεται να καταλήξουν σε συμβιβαστική φόρμουλα που θα περιορίζει τον όγκο των επιχορηγήσεων κάτω από τα προτεινόμενα 500 δις ευρώ.
Το διακύβευμα της Συνόδου Κορυφής όπως το περιέγραψε ο βουλευτής της CDU Γιούνγκ: «Η Ευρώπη. Η ιδέα, οι αξίες, η οικονομία».
Κρίστοφ Χάσελμπαχ
Επιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης
