Συγγραφέας, νομπελίστας, διανοούμενος, σφοδρός πολέμιος του σταλινισμού και κάθε είδους αυταρχικής εξουσίας. Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, ένας από τους σημαντικότερους Ρώσους λογοτέχνες, γεννήθηκε πριν από 100 χρόνια.Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν (1918-2008) ήταν δίχως αμφιβολία ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ρωσικής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα. Ένας συγγραφέας που δε σταμάτησε να γράφει και να μάχεται για την ελευθερία και την αλήθεια, ένας συγγραφέας τα έργα του οποίου συντάραξαν τα θεμέλια της Σοβιετικής Ένωσης. Ένας γνήσιος διανοούμενος, που έμοιαζε συχνά με προφήτη της Παλαιάς Διαθήκης. Ένας φιλόσοφος που ασκούσε γόνιμη κριτική στη δυτική σκέψη και τον τρόπο ζωής αλλά και στον σταλινισμό, θύμα του οποίου υπήρξε και ο ίδιος.

Ο Σολζενίτσιν τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1979, ενώ το 2018 έχει χαρακτηρισθεί στη Ρωσία «Έτος Σολζενίτσιν». Ο Ρώσος συγγραφέας γεννήθηκε πριν από ακριβώς 100 χρόνια, στις 11 Δεκεμβρίου του 2018. Ο Σολζενίτσιν είναι ένας πεζογράφος «που έχει και δεν έχει αγαγνωριστεί», ανέφερε χαρακτηριστικά με αφορμή την επέτειο αυτή στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων ο Ρώσος συγγραφέας Βίκτωρ Γεροβέγιεφ. «Αλλά σίγουρα είναι μια σημαντική μορφή της ρωσικής λογοτεχνίας» συμπληρώνει ο ίδιος.

Ο αγώνας επιβίωσης στα σοβιετικά γκουλάγκ

Ο Αλ. Σολζενίτσιν, καθηγητής γυμνασίου, έγινε γνωστός διεθνώς το 1961 με το μυθιστόρημα «Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς». H ιστορία του βιβλίου ήταν γνωστή σε πολλούς Ρώσους συγχρόνους του. Αφορούσε τη ζωή και τον καθημερινό αγώνα επιβίωσης στα σοβιετικά γκουλάγκ. Το βιβλίο αυτό, που αποτελούσε γροθιά για τη σοβιετική τάξη πραγμάτων, μπόρεσε να τυπωθεί και να κυκλοφορήσει χάρη σε ειδική άδεια που έλαβε από τον Νικήτα Χρουστσόφ, ο οποίος είχε θέσει ως στόχο την αποσταλινοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης.

Εντούτοις τα επόμενα δύο μυθιστορήματά του «Πτέρυγα Καρκινοπαθών» και «Ο πρώτος κύκλος της κόλασης» δεν κυκλοφόρησαν στη Σοβιετική Ένωση -στο μεταξύ τον Χρουστσόφ είχε διαδεχθεί ο Μπρέζνιεφ. Όταν ο Σολζενίτσιν έμαθε ότι έλαβε το βραβείο Νομπέλ, το καθεστώς της Μόσχας δεν τον άφησε καν να ταξιδέψει για να το παραλάβει. Έτσι και το μνημειώδες έργο του «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» εκδόθηκε το 1974 στη Δύση. Ένα εμβληματικό έργο-δριμύ κατηγορώ για τον τρόμο εν καιρώ Στάλιν και τη καταναγκαστική εργασία στα γκουλάγκ. Τα κείμενα του Σολζενίτσιν διακρίνονται από βαθιά συμπόνια αλλά και οργή, όπως και πικρή ειρωνεία. Είχε γράψει μάλιστα ο ίδιος ότι «η γραμμή που χωρίζει το κακό από το καλό δεν βρίσκεται τελικά μεταξύ κρατών, κοινωνικών τάξεων και κομμάτων αλλά μέσα σε κάθε ανθρώπινη καρδιά».

Όσο η ελίτ της Μόσχας εξαγριωνόταν από τα γραπτά του Σολζενίτσιν, τόσο η Δύση ταυτόχρονα τον αγκάλιαζε. Το 1974 συνελήφθη στη Σοβιετική Ένωση και αναγκάστηκε να φύγει στην εξορία. Βρήκε καταφύγιο στην Κολωνία, όπου τον υποδέχθηκε ο Χάινριχ Μπελ. Στη συνέχεια έφυγε στην Ελβετία και στις ΗΠΑ ενώ το 1994 επέστρεψε τελικά στην πατρίδα του.

Συμβολή στην επεξεργασία του σοβιετικού παρελθόντος

Σήμερα το έργο του παραμένει επίκαιρο. Όπως παρατηρεί η Ιρίνα Στσερμπάκοβα, ιστορικός και ακτιβίστρια, ο Σολζενίτσιν συνέβαλε στην επεξεργασία της σύγχρονης ρωσικής ιστορίας και για το λόγο αυτό τα έργα του σήμερα έχουν ιδιαίτερα μεγάλη αξία. Ωστόσο στη σημερινή Ρωσία η αντίσταση του Σολζενίτσιν κατά του σταλινικού καθεστώτος δεν τονίζεται ιδιαίτερα, μιας και τα τελευταία χρόνια διακρίνεται μια τάση αποδραματοποίησης των εγκλημάτων του σταλινισμού, ενώ επί Πούτιν έχει επιχειρηθεί να γίνει μια αμφιλεγόμενη προσπάθεια συμφιλίωσης και εξίσωσης θυτών και θυμάτων της σταλινικής βίας.

Για το έτος Σολζενίτσιν η Unesco αφιέρωσε ειδική εκδήλωση στον Ρώσο συγγραφέα στο Παρίσι, το διαμέρισμά του στη Μόσχα άρχισε πρόσφατα να λειτουργεί ως μουσείο, ενώ μέχρι και το διάσημο Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας ανέβασε όπερα βασισμένη στο έργο «Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς».

Φρίντμαν Κόλερ, dpa

Eπιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ