Από γιός βιομηχάνου, επαναστάτης. Ο γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Ένγκελς θεωρείται από κοινού με τον Καρλ Μαρξ εμπνευστής της σοσιαλιστικής ουτοπίας. Γεννήθηκε πριν από 200 χρόνια στο Βούπερταλ.Η βιομηχανική επανάσταση έχει ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται από τη Βρετανία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όταν ο Φρίντριχ Ένγκελς γεννιέται στις 28 Νοεμβρίου του 1820 στη Γερμανία. Στη γενέτειρά του Βούπερταλ, στο νότιο άκρο της περιοχής του Ρουρ, οι καμινάδες των εργοστασίων δούλευαν νυχθημερόν, στρατιές χιλιάδων εργατών μπαινόβγαιναν στις μονάδες παραγωγής. Ένα από αυτά τα εργοστάσια, μια κλωστοϋφαντουργία, ανήκε στον πατέρα του Ένγκελς κι έτσι ο γιός του βιομήχανου έμαθε από νωρίς τι είναι και πως λειτουργεί ο καπιταλισμός για να γίνει αργότερα από κοινού με τον επίσης Γερμανό Καρλ Μαρξ ένας από τους διασημότερους αμφισβητίες του.
Ο γλύπτης Ίνγκο Λόβιτς, ο οποίος φιλοτέχνησε στον υπολογιστή ένα γλυπτό του Ένγκελς για τα 200 χρόνια του μεγάλου φιλοσόφου, κοινωνικού επιστήμονα και επαναστάτη, λέει ότι ο διάσημος Γερμανός μπορούσε το πρωί να «τρώει γαρίδες και να πίνει σαμπάνια και το βράδυ να γυρνά με τη σύντροφό του στις εργατικές συνοικίες του Μάντσεστερ». Όπως λέει ο γερμανός γλύπτης, «ο Ένγκελς ήταν ταυτόχρονα καπιταλιστής και επαναστάτης. Σε κάθε περίπτωση πάντως είχε ένα έμφυτο αίσθημα δικαιοσύνης».
Πρώτες συγκρούσεις με τον πατέρα
Από μικρή ηλικία ο πρωτότοκος Ένγκελς αντιμετωπίζονταν από τον πατέρα του ως ο διάδοχός του. Λίγο πριν από το απολυτήριο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο και να ξεκινήσει μαθητεία εμπόρου. Οι συγκρούσεις του Φρίντριχ με τον πατέρα του ήταν αναπόφευκτες. Με το ψευδώνυμο Φρίντριχ Όσβαλτ ο 19χρονος Ένγκελς δημοσίευσε τα «Γράμματα από το Βούπερταλ», στα οποία στηλίτευε τις άθλιες συνθήκες ζωής και εργασίας της εργατικής τάξης στη γενέτειρά του. Έγραφε για παράδειγμα ότι «στη συνοικία Έλμπερφελντ, όπου ζουν 2.500 παιδιά, τα 1.200 δεν πάνε σχολείο αλλά κοιμούνται και εργάζονται στα εργοστάσια μόνο και μόνο για να μην αναγκαστεί ο άρχων της βιομηχανίας να προσλάβει έναν ενήλικα που παίρνει διπλό μισθό».
Τι είναι όμως εκείνο που κινεί τον νεαρό Φρίντριχ Ένγκελς; Αμέσως μετά την εθελοντική θητεία του στο πυροβολικό του πρωσικού στρατού παρακολουθεί ως επισκέπτης φοιτητής στο Πανεπιστήμιο φιλοσοφία, ανατολικές γλώσσες και χρηματοπιστωτικά. Συναναστρέφεται αριστερούς διανοούμενος και το 1842 γνωρίζεται στην Κολωνία με τον Καρλ Μαρξ, τότε αρχισυντάκτη της «Εφημερίδας της Ρηνανίας».
Με τον Μαρξ συντάσσει το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο»
Όταν ο πατέρας του Ένγκελς τον στέλνει στο Μάντσεστερ για να εργαστεί στο εκεί οικογενειακό εργοστάσιο, ο νεαρός Γερμανός μελετά από κοντά τη ζωή των εργατών στις υποβαθμισμένες συνοικίες. Ταυτόχρονα διευρύνει τη συνεργασία με τον Μαρξ, ο οποίος έχει στο μεταξύ μεταναστεύσει στο Παρίσι. Όταν το 1845 ο Μαρξ εγκαθίσταται στις Βρυξέλλες ο Ένγκελς τον ακολουθεί. Από κοινού επισκέπτονται Λονδίνο και Μάντσεστερ. Δύο χρόνια αργότερα γίνονται μέλη στην «Ένωση των Δικαίων», τη μετέπειτα «Ένωση των Κομμουνιστών», για την οποία το 1848 συντάσσουν το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο».
Όταν την άνοιξη του 1849 οι εργάτες στο Μπάρμεν και το Έμπερφελντ εξεγείρονται, ο Φρίντριχ Ένκγελς είναι παρών, όπως άλλωστε και αργότερα στην εξέγερση της Βάδης. Στη συνέχεια διαφεύγει στη Βρετανία, όπου εργάζεται ως πληρεξούσιος και αργότερα ως συνέταιρος της οικογενειακής επιχείρησης.
Ηγετική φυσιογνωμία του διεθνούς σοσιαλισμού
Ο Ένγκελς στηρίζει οικονομικά τον Καρλ Μαρξ και συμβάλλει καθοριστικά στις δημοσιεύσεις του. Συχνά είναι σχεδόν αδύνατο να διαχωρίσεις τη γραφή τους. Τον δεύτερο και τρίτο τόμο του κορυφαίου έργου του Μαρξ «Το Κεφάλαιο» επιμελήθηκε ο Ένγκελς μετά τον θάνατο του Μαρξ βάσει σημειώσεων του τελευταίου. Από το 1883 ο Φρίντριχ Έγκελς καθιερώνεται ως αδιαμφισβήτητη ηγετική φυσιογνωμία του διεθνούς σοσιαλισμού και ιδίως της σοσιαλδημοκρατίας στη Γερμανία.
200 χρόνια μετά, η πόλη του Βούπερταλ σχεδίαζε να τιμήσει φέτος το διασημότερο τέκνο της με πλήθος εκθέσεις, συναυλίες, ξεναγήσεις και συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης. Λόγω πανδημίας ωστόσο αναβλήθηκαν αναγκαστικά κορυφαίες εκδηλώσεις όπως τα εγκαίνια της ανακαινισμένης ιστορικής οικίας της οικογένειας Ένγκελς. Οι ενδιαφερόμενοι έχουν ωστόσο τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν διαδικτυακά πολλά δρώμενα.
Στέφαν Ντέγκε
Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος
