Έμφυτη είναι η τάση του ανθρώπου για γνώση. Το βλέπουμε στο μικρό παιδάκι που «τρελαίνει» τη μητέρα του με τις απανωτές ερωτήσεις του. Τι είναι αυτό; Γιατί; κλπ. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της φυλής μας είναι το φιλαπόδημο, η αγάπη μας για τα ταξίδια, για γνωριμία με άγνωστους τόπους και ανθρώπους και για περιπέτεια. Ο αρχαίος ποιητής Όμηρος λέει στο έργο του «Οδύσσεια» για τον Οδυσσέα: «πολλών ανθρώπων είδεν άστεα και νόον έγνω» (είδε πολλές πόλεις ανθρώπων και γνώρισε τη νοοτροπία και τις γνώσεις τους). Κι ο Ηρόδοτος, ο πατέρας της ιστορίας, λέει: «δυο πράγματα με ωφέλησαν πιο πολύ στη ζωή μου, οι καλοί φίλοι και τα πολλά ταξίδια.

Πώς όμως είναι δυνατόν να πας κάπου, διανύοντας άγνωστους τόπους, χωρίς να χαθείς; Κάποιος πρέπει να σου δείξει τον δρόμο. Αυτή την ανάγκη, από αρχαιοτάτων χρόνων ως σήμερα, καλύπτουν τα οδόσημα, τα σήματα δηλαδή που σου δείχνουν τον δρόμο και είναι οι καλοί οδηγοί και συνοδοιπόροι σου στα ταξίδια.ritas

Οι πρόγονοί μας ως οδόσημα, ως πινακίδες, είχαν τις Ερμές. Οι Ερμές ήταν πέτρινες ορθογώνιες στήλες, οι οποίες στην κορυφή τους είχαν την κεφαλή του θεού Ερμή. Μερικές φορές είχαν και την κεφαλή σπουδαίων προσωπικοτήτων της Αθήνας. Βρίσκονταν στις διασταυρώσεις των δρόμων ή στα όρια χώρων. Χρησιμοποιούνταν, επίσης, σαν οδοδείκτες για να μετρούνται με ακρίβεια οι αποστάσεις και να αναγράφονται οι διευθύνσεις, όπως ακριβώς χρησιμοποιούνται σήμερα οι πινακίδες. Επάνω στις Ερμές, αναγράφονταν διάφορες προτροπές, συμβουλές, γνωμικά, ρητά, παροιμίες. Η λέξη παροιμία είναι σύνθετη, είναι από την πρόθεση παρά που θα πει κοντά και από τη λέξη οίμος που θα πει δρόμος. Παροιμία δηλαδή είναι μία σοφή προτροπή, συμβουλή, κλπ που είναι κοντά σε κάποιο δρόμο. π. χ. «Γνώθι σ’ αυτόν», που θα πει να μάθεις τον εαυτό σου, το πιο δύσκολο πράγμα, γι’ αυτό το ρητό αυτό το θεωρούσαν το απαύγασμα της σοφίας και των επτά σοφών της αρχαιότητας και υπήρχε στην είσοδο του μαντείου των Δελφών. Έτσι, οι Ερμές ήταν και οδόσημα, αλλά και δίδασκαν. Το κράτος τις προστάτευε. Η κεφαλή του θεού Ερμή που υπήρχε στην κορυφή κάθε πέτρινης στήλης, καθιστούσε τη στήλη ιερή. Όποιος προξενούσε πάνω της ζημιά, ήταν ασεβής, άθεος και παράνομος και τιμωρούνταν αυστηρά.

Το 415 π.Χ., λίγο πριν από την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία, ένα βράδυ, οι κεφαλές των Ερμών, στην Αθήνα, αποκόπηκαν από άγνωστα άτομα. Ήταν το γνωστό σκάνδαλο των «Ερμοκοπιδών», πράξη μεγίστης ιεροσυλίας με οδυνηρά αποτελέσματα για τους Αθηναίους, στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Οι Αθηναίοι συντρίφθηκαν στη Σικελία και έχασαν τον πόλεμο από τους Σπαρτιάτες, το 404 π. Χ.

Σήμερα, οι πινακίδες είναι ό,τι ήταν οι Ερμές την αρχαία εποχή. Πολιτεία, Δήμαρχοι, Πρόεδροι, πρέπει να τοποθετούν πινακίδες στις διασταυρώσεις και όπου είναι ανάγκη, και να ενημερώνουν σωστά τους ταξιδιώτες. Δυστυχώς, σε όλη την Ελλάδα, κοινή είναι η διαπίστωση ότι η σήμανση των δρόμων είναι ελλιπής, με αποτέλεσμα όχι μόνον οι τουρίστες αλλά και ο κάθε ταξιδιώτης να ταλαιπωρείται και να χάνει χρόνο. Υπάρχει νόμος που καταδικάζει όσους καταστρέφουν τις πινακίδες, όμως σπάνια εφαρμόζεται, αφού βλέπουμε πολλές μουντζουρωμένες και κατεστραμμένες.

Παρατηρούμε ότι οι αρχαίοι, για να προστατέψουν κάτι καλά, το συνέδεαν και με τη θρησκεία, όπως με τις Ερμές. Αυτό γίνεται και από άλλους λαούς. π. χ. οι Ινδοί για να προστατέψουν την αγελάδα τη χαρακτήρισαν ιερό ζώο. Αν δεν ήταν, θα την έτρωγαν. Η ιερότητά της όμως της εξυπηρετούσε περισσότερες ανάγκες, τους έδινε γάλα, τυρί, καύσιμη ύλη (σβουνιές), όργωνε τη γη, κλπ. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και όχι μόνο προσέδιναν στους Φαραώ, βασιλιάδες τους και θεϊκή καταγωγή. Έτσι ο εχθρός του Φαραώ δεν ήταν μόνο πολιτικός αντίπαλος αλλά και άθεος.

Δημήτριος Απ. Ρήτας

Φιλόλογος-συγγραφέας-στιχουργός, Δ/ντής Περιφερειακού Θεάτρου Καρδίτσας

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ