Τον Ιούνιο του 2016 η διαΝΕΟσις δημοσίευσε μια έρευνα που κατέγραφε το πρόβλημα της ακραίας φτώχειας στην Ελλάδα, ανέλυε το μέγεθός του και τις επιπτώσεις του και κατέληγε σε προτάσεις αντιμετώπισης του φαινομένου. Φέτος δημοσιεύεται  μια επικαιροποιημένη εκδοχή της έρευνας (PDF link), με νέα στοιχεία για το 2016, μια αποτίμηση των πρόσφατων μέτρων που ελήφθησαν, και ανανεωμένες προτάσεις για την καταπολέμησή της.

Όπως και πέρυσι, η ερευνητική ομάδα του Μάνου Ματσαγγάνη (Μαρία Φλεβοτόμου, Χρύσα Λεβέντη και Ελένη Καναβιτσά) υπολόγισε το κόστος ενός καλαθιού προϊόντων και υπηρεσιών που θεωρούνται απολύτως απαραίτητα για την επιβίωση ενός νοικοκυριού στην εποχή μας. Με αφετηρία τη δειγματοληψία που διενέργησαν το 2012 σε τρεις περιοχές της Ελλάδας, και λαμβάνοντας υπόψη τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ), κατέληξαν σε μια σειρά από τιμές για το κόστος αυτού του καλαθιού ανάλογα με το μέγεθος του νοικοκυριού, με το αν ζει στην Αθήνα, σε άλλη πόλη ή σε ημιαστικές ή αγροτικές περιοχές, και με το αν ζει σε ιδιόκτητο σπίτι ή πληρώνει ενοίκιο ή στεγαστικό δάνειο.

Το όριο

Πιο αναλυτικά, τονίζεται πως το όριο της ακραίας φτώχειας για το 2016 κυμαίνεται από τα 176 ευρώ για ένα μονομελές νοικοκυριό στην επαρχία με ιδιόκτητο σπίτι μέχρι τα 879 ευρώ για τετραμελές νοικοκυριό που ζει στην Αθήνα στο νοίκι. Πρόκειται για νούμερα ελαφρά μικρότερα σε σχέση με το 2015, εξαιτίας της μείωσης του ΔΤΚ.

Στη συνέχεια οι ερευνητές χρησιμοποιώντας την πανευρωπαϊκή έρευνα EU-SILC και το υπόδειγμα EUROMOD υπολόγισαν τα εισοδήματα του πληθυσμού για το 2016 και κατέγραψαν τον αριθμό των νοικοκυριών που έχουν εισοδήματα μικρότερα από το όριο της ακραίας φτώχειας.

Βρήκαν πως για το 2016 το 13,6% του πληθυσμού, δηλαδή 1.488.714 άτομα, ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.

Επιπλέον, αυτή τη φορά οι ερευνητές μας κατέγραψαν και τη γεωγραφική κατανομή της φτώχειας. Προκύπτει, λοιπόν, ότι η ακραία φτώχεια είναι σταθερά χαμηλότερη στις αγροτικές (αραιοκατοικημένες) περιοχές από ό,τι στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις. Η Κρήτη, η Ήπειρος, η Πελοπόννησος και τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου πλήττονται λιγότερο, ενώ η Κεντρική Μακεδονία, η Θεσσαλία και η Δυτική Ελλάδα πλήττονται περισσότερο.

Όπως προκύπτει από την έρευνα, το πρόβλημα της ακραίας φτώχειας παραμένει οξύ. Έχει μεγάλη σημασία να μελετήσουμε πιο αναλυτικά τις αλλαγές που προκύπτουν μέσα στην κρίση, καθώς αυτές υπογραμμίζουν τα αίτια της ακραίας φτώχειας και τους σημαντικότερους παράγοντες που την επηρεάζουν. Θυμίζουμε εδώ ότι το πρόβλημα που μελετάμε δεν είναι η απλή οικονομική δυσπραγία ή μια αδυναμία ανταπόκρισης σε ασαφείς οικονομικές υποχρεώσεις, αλλά το πολύ συγκεκριμένο πρόβλημα της αδυναμίας εξασφάλισης των προς το ζην. Η φετινή μας έρευνα ενισχύει τα ευρήματα της προηγούμενης και προσφέρει μια ακτινογραφία των νοικοκυριών που πλήττονται πραγματικά από την ακραία φτώχεια και τα ευρήματα δεν είναι αυτά που πολλοί θα φαντάζονταν. Τα πιο αξιοσημείωτα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι τα εξής:

Όπως ισχύει, σημειώνεται επίσης,  σε όλα τα χρόνια της κρίσης, από την ακραία φτώχεια πλήττονται κυρίως οι άνεργοι, οι νέοι και οι οικογένειες με κανέναν εργαζόμενο.

Το πρόβλημα της ανεργίας είναι εξαιρετικά σημαντικό. Το μεγαλύτερο μέρος της “νέας” ακραίας φτώχειας οφείλεται στην αλματώδη αύξηση της ανεργίας μέσα στην κρίση. Το 2016 πάνω από 584.000 άτομα ζούσαν σε οικογένειες με άνεργο “αρχηγό”. Συνολικά το 2016, 1.131.000 πολίτες ήταν άνεργοι. Γιατί όμως είναι τόσο πολλοί από αυτούς ακραία φτωχοί; Επειδή τo 2016 μόνο 127.000 άνεργοι ελάμβαναν τακτικό επίδομα ανεργίας, ένα ποσοστό κάλυψης μόλις 11,2%, που έχει συρρικνωθεί ραγδαία από το 35,1% του 2011. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν είναι σύνηθες σε ανεπτυγμένα κράτη. Καθώς οι άνεργοι αυξάνονται, η εισοδηματική τους ενίσχυση μειώνεται. Συνήθως στις χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικές κρίσεις συμβαίνει το αντίθετο: oι κυβερνήσεις σπεύδουν να επεκτείνουν την κάλυψη των ανέργων, όσο αυτοί αυξάνονται εξαιτίας της κρίσης. Αυτό συμβαίνει ακόμα και σε χώρες με παραδοσιακά ισχνή κοινωνική πρόνοια, όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ. Στη χώρα μας, όμως, η στήριξη των ανέργων έχει περιοριστεί δραματικά. Οι προϋποθέσεις χορήγησης επιδόματος ανεργίας σε άνεργους αυτοαπασχολούμενους, για παράδειγμα, είναι τόσο αυστηρές που μόλις 4.135 άτομα το έλαβαν το 2016.

διαΝΕΟσις

Η διαΝΕΟσις είναι ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός ερευνητικός οργανισμός. Ο στόχος του είναι να συμβάλλει στον κοινωνικό διάλογο και να προτείνει λύσεις, μέσα από μία σειρά μελετών και ερευνών που αφορούν στα σημαντικότερα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ