Του Μάριου Μιχαηλίδη*

Το έργο Αιγαίο των Ελλήνων Η μήτρα της Ελληνικότητάς μας στους αιώνες (εκδ. Ελίκρανον, Κηφισιά 2016) αποτελεί σταθμό στη πολυετή επιστημονική και συγγραφική σταδιοδρομία του φιλολόγου, δρος Γιώργου Γιακουμή. Ταυτόχρονα, το βιβλίο αυτό έρχεται να προστεθεί στη χορεία των σπουδαίων πονημάτων, που συνέβαλαν και εξακολουθητικώς συμβάλλουν στη στερέωση  του περιεχομένου της ελληνικότητας καθώς και της μοναδικής προσφοράς της ελλαδικής πατρίδας στον ευρωπαϊκό και τον παγκόσμιο πολιτισμό.  Αυτό σαν μια πρώτη και πηγαία αντίδραση που προέκυψε από την ανάγνωση του βιβλίου «Αιγαίο των Ελλήνων».

Το έργο Το Αιγαίο των Ελλήνων είναι οργανωμένο σε επτά κύριες ενότητες που βρίσκονται ανάμεσα σε έναν προοιμιακό λόγο και σε ένα επιμύθιον. Οι ενότητες αυτές πραγματεύονται το Αιγαίο μέσα από μία πολυπρισματική όραση, η οποία καλύπτει επαρκώς, με θαυμαστή οικονομία και καθαρότητα λόγου, όσα με άνεση μπορεί να προσλάβει ο μέσος αναγνώστης. Παράλληλα, το άκρως επιμελημένο και, όπου χρειάστηκε να γίνει, εκλαϊκευμένο υλικό, προσφέρει πολλά ερεθίσματα προκειμένου να ασχοληθεί κανείς ειδικότερα με κάποιο από τα πολλά θέματα που καλύπτουν οι ενότητες. Στην προσπάθεια αυτή έρχεται ως αρωγός η εκτενής βιβλιογραφία που παρατίθεται στο τέλος. Δε θα παραλείψω να αναφέρω ότι το βιβλίο συνοδεύεται και από ένα DVD.

Κρίνοντας την οργάνωση και το περιεχόμενο του βιβλίου, καταθέτω την άποψη που σχημάτισα από τα όσα  αποκόμισα. Καταρχάς, πρόκειται για μια γεωμετρημένη διαχείριση του καταγεγραμμένου υλικού. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την πείρα και την αισθητική του συγγραφέα που δεν παρέλειψε να διανθίσει τα επιστημονικά κείμενά του με χάρτες και εικόνες, προκειμένου να αναδείξει τον χαρακτήρα του Αιγαίου. Πρόκειται για έναν υπέροχο συνδυασμό εικονιστικής αισθητικής και πνευματικότητας, στοιχείο που, εκτός των άλλων,  μεταβάλλει την ανάγνωση σε εμπειρία πνευματικής μέθεξης.

Ο αναγνώστης, ευθύς εξαρχής αντιλαμβάνεται ότι η πολυθεματικότητα του βιβλίου είναι οργανωμένη στη λογική μιας εξελικτικής πορείας. Τα θέματα που πραγματεύονται οι επιμέρους ενότητες, αρχίζουν από τα πιο απλά και ολοένα προχωρούν προς τα περισσότερο σύνθετα και τα πλέον ουσιώδη. Αυτή η κλιμάκωση από τα ελάσσονα προς τα μείζονα δημιουργεί από μόνη της το στοιχείο της εσωτερικής έντασης, πράγμα που το αισθάνεται κανείς, καθώς αναγνωρίζει ότι σταδιακά αυξάνεται το ενδιαφέρον του και εντείνεται η προσοχή του. Κι αυτό, ασφαλώς, βοηθά στην πρόσληψη ακόμη και των πιο σύνθετων νοημάτων.

Καταρχάς, μέσα από μία πολύ ενδιαφέρουσα διαδρομή θεμάτων που αρχίζουν από τη ψυχο-συναισθηματική σχέση του Έλληνα με το Αιγαίο και εκτείνονται στην ιδιότητα του Αιγαίου ως γεω-πολιτισμικού φαινομένου και ως ποιοτικού οροθέτη, ανοίγει ο δρόμος που οδηγεί στην μυθική αντίληψη για την κοσμογένεση και την Αιγιήδα. Μετά,   εξετάζεται με ιδιαίτερα θελκτικό λόγο το πώς το Αιγαίο «δημιουργεί» την Ευρώπη. Κι αυτό, μοιραία φέρει στη σκέψη μας το θλιβερό φαινόμενο της άγνοιας και της αγνωμοσύνης των σημερινών Ευρωπαίων.

Στη συνέχεια, ο συγγραφέας ανατρέχει στην αρχαιοελληνική μυθολογία και επιμένει στις θεότητες του Αιγαίου. Ακολούθως, εξετάζει την πορεία του Ελληνισμού που ζει και διαρκώς κινείται περί το Αιγαίο. Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα. Και τούτο διότι με τρόπο σύντομο, απλό και κατανοητό, περνά από την προϊστορία στους ιστορικούς χρόνους, φτάνει στην κλασσική εποχή, μετά στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην ελληνιστική εποχή, στην ρωμαϊκή περίοδο, στην τουρκοκρατία, στην Ελληνική Επανάσταση για να φτάσει στα νεότερα χρόνια με τους Βαλκανικούς Πολέμους, την απελευθέρωση του Αιγαίου, την υπογραφή της  Συνθήκης της Λωζάνης, και την Ένωση των  Δωδεκανήσων με την Ελλάδα.

Το μέρος αυτό, με την προτίμηση στο ουσιώδες, τον λιτό λόγο και τη χαρακτηριστική νοηματική ευταξία  ελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη που αναζητά  να μάθει  αυτά που τα ιστορικά βιβλία τα καλύπτουν με λεπτομέρειες που βαρύνουν το κείμενο και  απωθούν τον μέσο αναγνώστη.

Εξαιρετικό για την πρωτοτυπία του είναι  περιεχόμενο της Έκτης Ενότητας που φέρει τον τίτλο: Ερμηνευτική προσέγγιση στην Ελληνικότητα μέσω των εννοιών «ΑΙΓΑΙΟΣΥΝΗ» και «ΕΛΛΗΝΟΣΥΝΗ». Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία του συγγραφέα, ο οποίος πρεσβεύει ότι τα όσα χαρακτηρίζουν την ιδιοσυστασία του Έλληνα, τον ψυχισμό του, έχουν καμινευθεί μέσα στην πνευματική υψικάμινο του Αιγαίου. Συγκεκριμένα, ο Γιώργος Γιακουμής υποστηρίζει ότι τα «Τρία συστατικά που καθορίζουν την ελληνική ωραιότητα και το περιβάλλον του αιγαιοπελαγίτικου χώρου, η γη, το νερό και ο αέρας βρίσκονται στην ιδεωδέστερη μεταξύ τους αλληλοεπιχώρηση και αναλογία». Μέσα στην ευρυχωρία του Αιγαίου, το άτομο “συνομιλεί” διαρκώς με τις αποτυπώσεις αυτών των συστατικών. «Τερπνοί συνδυασμοί –γράφει ο Γιώργος Γιακουμής- που μόνο το στόμα της ποίησης μπορεί να τους ασπαστεί ευλαβικά». Και όταν το τοπίο μεταβάλλεται σε μητέρα-τροφό και διδάσκαλο του ανθρώπου, όταν το «έξω» διαμορφώνει το «μέσα» με τα μαγικά στοιχεία που το συνιστούν, τότε το μίγμα αυτό αποκτά ασύλληπτες μετα-μορφωτικές ιδιότητες. «Ο άνθρωποι εδώ -σημειώνει ο συγγραφέας- βρίσκονται ισοδύναμα αντιμέτωποι με τα δύο φυσικά “ξωτικά”, το βουνό και το πέλαγος. Από τη μια η στεριά τούς δημιουργεί βεβαιότητες και σταθερότητα, από την άλλη η θάλασσα τούς μεθάει με τις περιπέτειες και τις αβεβαιότητές της». Μα δεν είναι μόνον αυτή η ιδιοσυστασία που χαρακτηρίζει τον Έλληνα. Το Αιγαίο, με τη λαμπρότητα που εκπέμπει μέσα από τις αιώνιες αντανακλάσεις της συμπαντικού φωτός,  αιώνες τώρα δίνει το έναυσμα για οδυσσειακές περιπλανήσεις και για γόνιμες αναζητήσεις και κατακτήσεις.

Ο όρος “αιγαιοσύνη”, κατά τον συγγραφέα, συνθέτει τα συστατικά στοιχεία που διαμόρφωσαν την ελληνική ιστορική μοναδικότητα. Τα στοιχεία αυτά, στην εξέλιξή τους, θα συγκροτήσουν την “ελληνοσύνη” και, τελικά, την “ελληνικότητα”. Οι αιγαιοπελαγίτες, φορείς αυτής της ελληνικότητας, εξαπλώθηκαν στον ευρύτερο χώρο του Αιγαίου στα γύρω παράλια αλλά και στην ενδωχώρα της σημερινής καθ’ ημάς Ανατολής. Στη διαδρομή των αιώνων, αυτή η ελληνικότητα αποδείχτηκε δύναμη “ελληνοποιητική”, όπως πολύ εύστοχα χαρακτηρίζει ο συγγραφέας την ιστορικά αποδεδειγμένη ιδιότητά της, να εξελληνίζει και να αφομοιώνει τους ντόπιους και τους διερχόμενους πληθυσμούς.

Ασφαλώς, οι όροι αιγαιοσύνη και ελληνοσύνη και η μεταξύ τους γονιμοποιός σχέση που γεννά την ελληνικότητα, εκτός από την μεταξύ τους ποιητική σχέση, συνέχονται και από μία φιλοσοφική διάσταση.  Όμως, και οι υπόλοιπες ενότητες του βιβλίου υπόσχονται στον  αναγνώστη μιαν ανεπανάληπτη αναγνωστική εμπειρία, ένα ωραίο ταξίδι, χωρίς Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες. Μια διαδρομή μέσα στο φως.

 

*Ο Μάριος Μιχαηλίδης είναι φιλόλογος, ποιητής και πεζογράφος, μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ