Την 1η Νοεμβρίου, ημέρα των ιατρών και νοσηλευτών, η Ενορία Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Κολωνία κάλεσε τον ιατρό Φαίδωνα Κοτσαμπόπουλο να απευθυνθεί στο εκκλησίασμα. Εδώ και αρκετά χρόνια ο εφημέριος της ενορίας, πατήρ Κωνσταντίνος Μύρων έχει καθιερώσει τον εορτασμό αυτής της ημέρας τιμώντας έτσι τους ιατρούς και νοσηλευτές και καλώντας όλους που ζουν στην περιοχή να συμπροσευχηθούν. Μετά το πέρας της ομιλίας, ο πατήρ Κωνσταντίνος ευχαρίστησε τον ομιλητή προσδίδοντάς του ικανότητες ιεροκύρηκος και επιδίδοντάς του συμβολικό δώρο μία εικόνα του Αγ. Εριβέρτου, στον οποίο η ιστορική εκκλησία της Κολωνίας ήταν αφιερωμένη πριν εγκατασταθεί εκεί η ορθόδοξη ενορία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο τίτλος της ομιλίας ήταν επιλογή του ομιλητή.
“Μεγάλη η τιμή αλλά και εξίσου μεγάλη η πρόκληση για μένα, αιδεσιμολογιώτατε πατέρα Κωνσταντίνε, αποτέλεσε η πρόσκλησή σας, να απευθυνθώ στο εκκλησίασμα σήμερα, ημέρα αφιερωμένη στους ιατρούς, τους νοσηλευτές και όσους φροντίζουν, προσφέρουν και θεραπεύουν ασθενείς.
Με το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού, ενός μέχρι τότε άγνωστου ιού, η επιστήμη αρχίζει να αντιμετωπίζει έναν ύπουλο, αναπάντεχο, απρόβλεπτο και δυστυχώς πολλάκις θανατηφόρο εχθρό. Έναν εχθρό που χτυπάει όχι μόνον ανθρώπους με εξασθενημένο σώμα αλλά εν τω μεταξύ όλο και περισσότερους υγιείς και μεταξύ αυτών ιατρούς και νοσηλευτές που τρέχουν να τους φροντίσουν.
Τα μηνύματα καταφθάνουν απανωτά: ιατροί και νοσηλευτές όλων των ηλικιών και των ειδικοτήτων προσβάλλονται από τον ιό και καταλήγουν είτε στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας είτε στον τάφο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ιατρών που βλέποντας την απέλπιδα προσπάθειά τους να σώσουν τους ασθενείς τους παραδίδονται και αυτοκτονούν. Είναι πλέον φανερό ότι αυτοί που πολεμούν στην πρώτη γραμμή έχουν να αντιμετωπίσουν τις ψυχικές και σωματικές επιπτώσεις της θανατηφόρας πανδημίας. Σε καθημερινή βάση αυτοί οι επαγγελματίες λειτουργούν κάτω από περιστάσεις που προκαλούν άγχος και αφόρητο στρες.
Δεν περνάει πολύς καιρός και μαζί με αυτούς πληθαίνει και ο αριθμός των ιερέων που αρρωσταίνουν και χρίζουν ιατρικής περίθαλψης. Στο αποκορύφωμα της πανδημίας π.χ. στην Ιταλία 24 ιατροί και 60 ιερείς πεθαίνουν από τον κορωνοϊό ενώ αυτός έχει μεταδοθεί σε πάνω από 5.000 νοσηλευτές.
Θέτοντας την ζωή τους σε κίνδυνο για να βοηθήσουν τα θύματα του κορωνοϊού οι ιερείς έρχονται σε άμεση επαφή με βαρυά ασθενούντες και στους οποίους σπεύδουν να τους δώσουν την τελευταία Κοινωνία. Έτσι ακούμε τον Πάπα Φραγκίσκο στην λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης των Καθολικών να πλέκει το εγκώμιο των ιερέων που πέθαναν ενώ φρόντιζαν ασθενείς σε νοσοκομεία, αποκαλώντας τους μαζί με τους ιατρούς και τους νοσηλευτές «αγίους της διπλανής πόρτας».
Για μιά ακόμη φορά η πανδημία μας θυμίζει τα κοινά ιατρών και ιερομένων στην καθημερινή ζωή και φροντίδα. Κοινά που έχουν απόλυτη ανάγκη οι ασθενείς μας και οι οικείοι τους, οι συνεργάτες μας, όλος ο λαός του Θεού που αναζητούν την συνεργασία εκείνων που φροντίζουν για την σωματική και ψυχική τους υγεία και περίθαλψη.
Μετά από τόσον καιρό που πέρασε από την εμφάνισή του είναι πλέον σαφές ότι ο ιός θα συνεχίζει να απειλεί την ζωή μας. Πολλοί φοβούνται για την ζωή τους, ειδικά όσοι είναι άρρωστοι ή ηλικωμένοι. Άλλοι φοβούνται για την οικονομική τους ύπαρξη. Και δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ακόμη τί θα φέρουν οι επόμενοι μήνες. Είναι σωστό ότι επί του παρόντος αποφεύγουμε τις συγκεντρώσεις. Χρέος μας είναι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποτρέψουμε την ταχεία εξάπλωση της ύπουλης ασθένειας.
Αποτελεί επιτακτική ανάγκη και αδιαμφισβήτητο συμφέρον της κοινωνίας να πιστέψουμε και να ακολουθήσουμε τους ειδικούς. Δεν πρόκειται για κάποια πρόσωπα στρατευμένα σε παγκόσμιες συνωμοσίες αλλά για ανθρώπους απλούς σαν κι εμάς που, παρά τις δυσκολίες στην προσωπική και ακαδημαϊκή τους ζωή, παρά τους αναμφισβήτητους πειρασμούς που προκαλεί η σύνδεση της επιστήμης με την ελεύθερη αγορά, συνεχίζουν να αφιερώνουν χρόνο και δυνάμεις σε εργαστήρια και μεγάλα ερευνητικά κέντρα, προκειμένου να εκπληρώσουν τα οράματά τους και τον όρκο τους: την πρόοδο της επιστήμης, την βελτίωση της ποιότητας ζωής, την καθημερινή πάλη με την βιολογική φθορά και τον θάνατο.
Στην προσπάθεια αυτή, όπως πάντα, η Εκκλησία δεν μπορεί παρά να σταθεί συνοδοιπόρος και αρωγός. Άλλωστε, ανάλογο αγώνα διεξάγει κι εκείνη εντός των κόλπων της για σύμπνοια, ενότητα και αγάπη. Επιστήμη και Εκκλησία καλούνται, ο καθένας σε διαφορετικό χώρο, να συγκροτήσουν μέτωπο κοινωνικότητας, ομοψυχίας και προόδου.
Έτσι όπως συμβαδίζουν Επιστήμη και Εκκλησία έτσι είναι για μας αυτονόητο ότι η επιστήμη δεν είναι εναντίον της πίστης. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις η πίστη είναι αυτή που δίδει ώθηση στην επιστήμη. Αρκετοί επιφανείς επιστημόνες αναγνωρίζουν ότι η σοφία, η γνώση, η εμπειρία, συνιστούν δώρα του Θεού στον άνθρωπο. Αυτά τα δώρα ο Θεός τα παρέχει με άκρατη αγάπη προκειμένου να στηρίξει τον άνθρωπο. Οι επιστήμονες κάνοντας χρήση των δώρων αυτών του Θεού προσπαθούν να διαφυλάξουν το ύψιστο δώρο του, που είναι η ζωή. Αντιλαμβανόμενοι λοιπόν ότι είναι θεάρεστος ο αγώνας που η ιατρική κοινότητα καταβάλει κάνοντας πρώτα απ όλα το σημείο του σταυρού και σκύβοντας κατόπιν πάνω από τον ασθενή, τον κατ’ εικόνα Θεού άνθρωπο, οφείλουμε όλοι να αναλογιστούμε ποιός είναι ο σύμμαχος στη πίστη και ποιος ο εχθρός μας.
Στα πλαίσια της πανδημίας αντιμετωπίσαμε πολλά δυσάρεστα γεγονότα. Έτσι ορισμένοι αφελείς βλέποντας την ευλάβεια και την προσήλωση των πιστών Χριστιανών που προσεύχονται αυτές τις δύσκολες ώρες που έχουμε χιλιάδες νεκρούς σε όλο τον κόσμο, εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να τους προσβάλουν λέγοντάς τους: «άμα αρρωστήσετε μην πάτε στους ιατρούς, να πάτε στην εκκλησία, στον παπά σας. Αφήστε τους ιατρούς να έχουν χρόνο για μας τους λογικούς.»
Δυστυχώς όμως δεν είναι λογικοί. Αγνοούν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ανά τους αιώνες είναι αρωγός, τίμησε και στήριξε την ιατρική και εκατομμύρια μέλη της αφιερώθηκαν στην επιστήμη της ιατρικής. Κάποιοι μάλιστα με την θυσιαστική τους αγάπη και τον χριστιανικό βίο τους αγίασαν. Τα παραδείγματα πολλά. Όπως ο Άγιος Λουκάς ο Ευαγγελιστής και Απόστολος που είναι ο πρώτος ιατρός που έγινε χριστιανός. Ο Άγιος Αντύπας Επίσκοπος Περγάμου που ασκούσε αφιλοκερδώς την ιατρική, έχοντας μάλιστα ειδίκευση στη θεραπεία των δοντιών. Οι Αγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός που ζητούσαν μόνο πίστη από τον Θεό. Ο Αγιος και Μεγαλομάρτυρας Παντελεήμων ο ιαματικός και ανάργυρος που θεράπευε τυφλούς.
Τις ίδιες εμπειρίες κάναμε και με το θέμα της Θείας Κοινωνίας. Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται και πάλι η πίστη μας, η οποία κατά τον κλασικό ορισμό του Αποστόλου Παύλου «εστίν ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων» (Εβρ. Ια΄1). Πίστη, με απλά λόγια, είναι η πεποίθηση για πράγματα τα οποία ελπίζουμε και βεβαιότητα για πράγματα που δεν βλέπουμε.
Χωρίς την πίστη, ο άρτος και ο οίνος, το ψωμί και το κρασί της Θείας Κοινωνίας θα παραμένουν ό,τι φαίνονται. Με την πίστη, όμως, και με την βοήθεια του Αγίου Πνεύματος, μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστού, κάθε φορά που τελείται η Θεία Λειτουργία.
Ο Άγιος Ειρηναίος επισημαίνει το στοιχείο της Ορθοδοξίας στην Θεία Κοινωνία, την Ευχαριστία. «Η εκκλησία ζει την πίστη μέσα από την Ευχαριστία, η δε Ευχαριστία αποτελεί αποκάλυψη της πίστεως». Και γενικά, όλη η επίγεια ζωή μας, όλη η γνώση μας και όλη η επιστήμη μας πάνω στην πίστη στηρίζονται. Πολλούς αιώνες αργότερα ο Αϊνστάιν έλεγε ότι «χωρίς την πίστη δεν είναι δυνατό να συλλάβουμε την πραγματικότητα με τους θεωρητικούς στοχασμούς μας, χωρίς την πίστη στην εσωτερική αρμονία του κόσμου δεν είναι δυνατό να υπάρξει επιστήμη».
Τέλος να θυμηθούμε αυτά που είπε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος με το ξεκίνημα της πανδημίας: «Η εκκλησία δεν στέκεται απέναντι στην επιστήμη. Δεν έχουμε μετρητή πίστης. Η εκκλησία μας όλους τους αγκαλιάζει, όλους τους αγαπά και για όλους προσεύχεται».
Ο δε εν διογμώ ευρισκόμενος Οικουμενικός μας Πατριάρχης, ο Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης Βαρθολομαίος, στην Πατριαρχική Απόδειξη για το περασμένο Πάσχα ετόνισε μεταξύ άλλων για τους γιατρούς, τους νοσηλευτές και όσους συμπαρίστανται στους ασθενείς της πανδημίας: «Εἶναι δύσκολον νά παραμείνωμεν ἀνθρώπινοι ἄνευ τῆς ἐλπίδος τῆς αἰωνιότητος. Αὐτή ἡ ἐλπίς ζῇ εἰς τήν καρδίαν ὅλων τῶν ἰατρῶν, τῶν νοσηλευτῶν, τῶν ἐθελοντῶν, τῶν δωρητῶν καί ὅλων τῶν γενναιοφρόνως συμπαρισταμένων εἰς τούς πάσχοντας ἀδελφούς, μέ θυσιαστικόν πνεῦμα, αὐτοπροσφοράν καί ἀγάπην. Μέσα εἰς τήν ἀνείπωτον κρίσιν, αὐτοί εὐωδιάζουν ἀνάστασιν καί ἐλπίδα. Εἶναι οἱ «Καλοί Σαμαρεῖται», οἱ ἐπιχέοντες, μέ κίνδυνον τῆς ζωῆς των, ἔλαιον καί οἶνον ἐπί τάς πληγάς, εἶναι οἱ σύγχρονοι «Κυρηναῖοι» εἰς τόν Γολγοθᾶν τῶν ἐν ἀσθενείαις κατακειμένων».
Σπάνια επιστήμονες προτείνουν τη δύναμη της προσευχής ως δυνάμωμα του ανοσοποιητικού, κι όμως έτσι είναι. Επιστήμονες παρατήρησαν ότι μέσα στην υγειονομική κρίση πολλοί άνθρωποι άρχισαν να προσεύχονται όλο και συχνότερα. Είναι μία πρακτική που μπορεί να ενισχύσει την ψυχική υγεία των ανθρώπων, λένε. Άλλοι πιστεύουν «ότι σε εποχές κρίσης, η γενική τάση είναι επιτάχυνση της πίστης». Ο David H. Rosmarin π.χ., καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, επισημαίνει: «Η επιστήμη δεν μπορεί να αποδείξει την ύπαρξη ή την ανυπαρξία του Θεού, αλλά μπορεί να μελετήσει τα οφέλη της προσευχής». Γι αυτό και ο ίδιος ενσωματώνει την προσευχή στα προγράμματα θεραπείας για ορισμένους ασθενείς με άγχος, κατάθλιψη και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Πιστεύει βασιζόμενος στις έρευνές του, ότι η προσευχή μπορεί να έχει οφέλη με τον διαλογισμό, να ηρεμήσει το νευρικό σύστημα, να κάνει τον άνθρωπο λιγότερο επιρρεπή σε αρνητικά συναισθήματα, λιγώτερο θυμωμένο».
Προφανώς οι χριστιανοί αρρωσταίνουν και πεθαίνουν κι ας προσεύχονται. Είναι ουτοπία ένας κόσμος όπου οι χριστιανοί δεν παθαίνουν κορωνοϊό ή άλλη ασθένεια, επειδή έχουν την Ορθόδοξη πίστη. Άγιοί μας έπασχαν από ασθένειες και κατέληγαν. Ποτέ δεν βγήκε όμως από το στόμα τους η προτροπή “ελάτε στην Εκκλησία να σας αποδείξουμε ότι υπάρχει Θεός και δεν θα σας συμβεί ποτέ κάτι δυσάρεστο”.
Προσευχόμαστε λοιπόν κι έτσι δυναμώνει η πίστη μας ότι θα γίνει του Θεού το σχέδιο στη ζωή μας και στην ζωή των ασθενών μας. Με την προσευχή θα μαλακώσει και θα γίνει διάφανη η καρδιά όλων μας. Αν θα δυναμώσει ή όχι το σώμα είναι ελάχιστα στο χέρι μας. Αλλά εμείς θα σταθούμε έντιμα στην προσπάθεια να διατηρήσουμε την ζωή όλων μέχρι ο Θεός ν΄ αποφασίσει για το τέλος της.
Ας διατηρήσουμε λοιπόν ακέραιη την πίστη μας, ας συνεχίσουμε να ακολουθούμε αυτά που συστήνουν οι ειδικοί κι ας εμπιστευθούμε τον Θεό!”.
Φαίδων Κοτσαμπόπουλος
ιατρός-ακτινολόγος
