Μάριος Μιχαηλίδης
Των ενυπνίων (εκδ. Νίκας, 2021)
Γράφει η και διδάκτωρ φιλολογίας και συγγραφέας Αγάθη Γεωργιάδου
Πέντε χρόνια μετά την «Τέφρα ονείρων» ο Μάριος Μιχαηλίδης επιστρέφει με την πέμπτη ποιητική συλλογή του με τίτλο «Των ενυπνίων». Θέμα της και πάλι τα όνειρα, όχι όμως ματαιωμένα, που άφησαν πίσω τους στάχτη, αλλά ολοζώντανα, από τη στόφα αυτών που προκαλούν στοχασμούς μες στους ανασασμούς της νύχτας. Στην «Τέφρα ονείρων», βέβαια, αν και ναυαγισμένα, μετατρέπονται σε νοσταλγικές και στοχαστικές θύμησες που συνδέουν τον ποιητή με τα ευτυχισμένα νεανικά του χρόνια και τον συμφιλιώνουν με τη θλίψη των διαψεύσεων.
Στη νέα ποιητική συλλογή του, που αποτελείται από 38 ποιήματα, τα όνειρα λειτουργούν ως πυροδότες σκέψεων, που τον οδηγούν σε μια στοχαστική ενδοσκόπηση, η οποία παίρνει τη μορφή στίχων ελεύθερων καθώς και πεζόμορφων.
Ο τίτλος «Των ενυπνίων» αποτελεί ένα είδος αφιέρωσης στα όνειρα. Άλλωστε και το μότο που προτάσσει ο ποιητής είναι «We are such stuff as dreams are made on» («Καμωμένοι είμαστε απ’ των ονείρων την ουσία» στη μετάφραση του Θεοτόκη), το οποίο δείχνει πόσο σημαντικό ρόλο έχουν τα όνειρα στη διαμόρφωση του ψυχισμού μας.
Διαβάζοντας τη συλλογή, αυτό που κάνει μεγάλη εντύπωση είναι ο πλούτος των διακειμένων που παρεισφρέουν σ’ αυτήν από τη λογοτεχνία, από τον Σολωμό, τον Καβάφη, τον Σικελιανό, τον Καρυωτάκη, τον Σεφέρη και τον Ελύτη, αλλά και από τον Μακρυγιάννη, Παπαδιαμάντη και άλλους, τα οποία σκόπιμα ο ποιητής«μετακενώνει» στουςστίχους του, για να αποδώσουν προσωπικά του βιώματα και ποιητικούς στοχασμούς του, όπως: (ις΄)
Και καθώς έπεφτε το σούρουπο
Ακούγαμε το σύρσιμο των στίχων του
Κι έπειτα κλαγγές από τον Ύμνο
Την ώρα που τροχοδρομούσε γύρω μας
Η Φαρμακωμένη
Και αλλού: (κα΄)
Πρώτα να συστηθώ θέλω. Είμαι εκείνος
Ο Σύρος σπουδαστής στην Αλεξάνδρεια
-Επί Κώνσταντος και Κωνσταντίου- ο τότε
Έκδοτος στις ηδονές
Εν μέρει εθνικός κ’ εν μέρει χριστιανίζων
Μυρτίας τ’ όνομά μου
Τα ποιήματα της συλλογής, ιδίως τα πεζόμορφα, έχουν συνειρμική γραφή. Μοιάζουν, δηλαδή, με συνειρμικούς μονολόγους στους οποίους ο ποιητής «αφηγείται» τα όνειρα που γέννησε η νύχτα και τα οποία πήγασαν από κάποια νυχτερινά διαβάσματά του ή μια απουσία ή νοσταλγία, μια πάντως καθοριστική εμπειρία. Στο ποίημα α΄, το όνειρο έρχεται «μεταμεσονύχτια» και αφήνει μια έντονα ερωτική αίσθηση, με τον «μίσχο» του σώματος που «πάλλει», τους «συριγμούς εκλάμψεις / Και σύμφωνα δικοτυλήδονα». Μας θυμίζει το «Δημοτικό τραγούδι» του Γιώργου Σεφέρη από τη Στροφή: «Τα μονοκοτυλήδονα / και τα δικοτυλήδονα / ανθίζανε στον κάμπο / σου το ’χαν πει στον κλήδονα / και σμίξαμε φιλήδονα / τα χείλια μας, Μαλάμω!»
Αλλά και το ποίημα β΄ μιλάει για την «περασμένη ώρα», στην οποία οι λεπτοδείχτες «γλιστρούν» σαν πουλιά. Η νύχτα είναι, άλλωστε, η καταλληλότερη ώρα για την ανάκληση αισθημάτων και στοχασμών. Στα περισσότερα ποιήματα της συλλογής κατονομάζεται η πηγή της έμπνευσης, όπως στο γ΄, όπου ένα ποίημα λειτουργεί σαν μια λάμψη μέσα στη νύχτα: «Το ποίημα που είδες χτες βράδυ / Μυστική απαντοχή στα πελάγη / Των ενυπνίων σου/ Απούσα η μορφή / Μόνο μια τεθλασμένη λάμψη / Ωσάν κατολίσθηση του σύμπαντος».
Κολυμπώντας σ’ αυτή τη θάλασσα, σ’ αυτό το «κλεισμένο σύμπαν», οι πόθοι συσκευάζονται και έχουν «ημερομηνία λήξεως ναδίρ» (δ΄), γι’ αυτό και ο ποιητής δυσανασχετεί και δεν θέλει να βλέπει όνειρα. Κι όμως, στα «ευρύχωρα όνειρά» του μπορεί να αναψηλαφήσει βήματα και χειρονομίες και να ξεδιπλώσει τη δική του εξομολόγηση προς τ’ άστρα και να μετρήσει τα δάκρυα που ξόδεψε μια ολάκερη ζωή. Σάμπως, δεν είναι αυτό η ποίηση; Όταν η ψυχή κατακλύζεται από ένα συναίσθημα, σε συνδυασμό με τη νύχτα ή μια δυνατή βροχή ή όταν καταλαγιάζει ο αέρας τα μεσάνυχτα, με διαύγεια ο ποιητής συλλαβίζει τους έρωτές του ακούγοντας φωνές από την πρώτη ποίηση της ζωής του, ελπίζοντας πως έτσι θα καταλαγιάσει και ο πόνος μιας εγκατάλειψης. Όλη αυτή η συναισθηματική τρικυμία είναι δύσκολο να χαλιναγωγηθεί, γιατί διαρκεί χρόνια και γι’ αυτό και απαιτείται «πλάστιγγα ακριβείας» για να μπορέσει το ποιητικό υποκείμενο να μετρήσει το χρόνο που ξοδεύτηκε σ’ έρωτα πλάνο (ιβ΄).
Σε κάποια ποιήματα, ιδίως στα πεζόμορφα, ο ποιητής μέσα στη νύχτα στοχάζεται και μονολογεί για την πατρίδα του, αυτό «το σκαρί που το λαλούν Ελλάδα», για την ιστορία της, τους προγόνους της, τους δυσοίωνους καιρούς, τις περιπέτειές της, τις λεηλασίες της αρχαίας κληρονομιάς, αλλά και τις τρικλοποδιές, τις ίντριγκες και τη μοναξιά κάποιων ποιητών, με πρώτο εκείνον τον «ιδανικόν αυτόχειρα», καθώς και τον μονήρη Καβάφη της οδού Λέψιους…. Στη θλίψη της νύχτας, ο ποιητής ανακαλεί στα όνειρά του, που μοιάζουν τελικά με εφιάλτες, και τις εθνικές καταστροφές, ιδίως της Ανατολής, όταν η πικροθάλασσα έφερε στα κύματά της χιλιάδες πρόσφυγες. Πικρές οι νύχτες των ονείρων… Όμως όχι όλες, γιατί πάντοτε προβάλλει μια άνοιξη με τους κελαηδισμούς και τη μαγεία της. Και τότε η λευκή σελίδα της ποίησης γεμίζει με τιτιβίσματα πουλιών.
Η ποιητική συλλογή «Των ενυπνίων» του Μάριου Μιχαηλίδη είναι μια ευαίσθητη συλλογή στην οποία τα αντίθετα συνυπάρχουν αρμονικά μεταξύ τους: τα όνειρα με την πραγματικότητα, ο έρωτας με την απουσία, η μαγεία με την προσγείωση, τα χρώματα με το μαύρο, η αλήθεια με το ψέμα, τα ωραία με τα άσχημα. Με γλώσσα τρυφερή και πλούσια, που την αντλεί από τη λογοτεχνική μας παράδοση, με συνειρμικό λόγο και αστιξία, η οποία κάνει τη συλλογή να μοιάζει με ένα μακροσκελές ποίημα κι έναν εκτενή λυρικό μονόλογο, ο ποιητής μάς αγκαλιάζει με αγάπη,ανοίγοντας τα πλατιά φτερά της τέχνης και της έμπνευσής του.
Η Αγάθη Γεωργιάδου είναι Διδάκτωρ φιλολογίας του King’sCollege του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας. Εργάστηκε ως ειδική επιστήμων στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και ως μέλος της Ομάδας Λογοτεχνίας του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Υπηρέτησε ως Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων. Στην επιστημονική της δραστηριότητα περιλαμβάνονται επιστημονικά Συνέδρια και Ημερίδες καθώς και σεμινάρια και εργαστήρια στην Ελλάδα, Κύπρο και εξωτερικό, με θέματα που αφορούν τη διδασκαλία και αξιολόγηση της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Στο συγγραφικό της έργο περιλαμβάνονται βιβλιοπαρουσιάσεις και κριτικές, επιστημονικά άρθρα και εκπαιδευτικά βιβλία, προσωπικά και συλλογικά, στην Αρχαία, Νεοελληνική και Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία, όπως: Διαβάζοντας Κική Δημουλά (2001), Λογοτεχνικές Διαδρομές (2005), Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες, (2006), Η Ποιητική Περιπέτεια (2006), Η Νέα Ελληνική Λογοτεχνία Α΄ Λυκείου (2014), Ναζισμός. Το ολοκαύτωμα των ιδεών (2017),Διδακτική της Λογοτεχνίας (2017), Διδακτική της Νεοελληνικής Γλώσσας (2017), Διδάσκοντας κι εμπνέοντας εφήβους (2018), Ηλίας Γκρής (2019), Προσεγγίζοντας το αδίδακτο λογοτεχνικό κείμενο (2020) κ.ά.
