Γράφει για την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ, ο Σωφρόνης Παραδεισόπουλος, Διευθυντής Παραρτήματος Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στην Οδησσό
Στην πολυεθνοτική Οδησσό, με μια εμφανή πολιτιστική ποικιλομορφία, σε ένα από τα τρία οικήματα του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, το οποίο υπήρξε η οικία του Γρηγορίου Ιωάννου Μαρασλή και όπου συνεδρίασαν τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας, λειτουργεί από το 1994 το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας. Η ολοκλήρωση των οικοδομικών εργασιών του νέου κτιρίου επιτεύχθηκε χάρις στην πρωτοβουλία και την οικονομική στήριξη του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιά και του τότε Προέδρου του κ. Ιωάννη Πολυχρονόπουλου. Η ευθύνη λειτουργίας του ανήκει στο ΕΙΠ το οποίο φρόντισε για τη δημιουργία, την οργάνωση και θεματική δομή του με τη συνεργασία της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδας και το Ιστορικό-λαογραφικό Μουσείο Οδησσού. Σημειώνεται ότι το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας, μαζί με το Μουσείο-Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια είναι τα μοναδικά που διαθέτει η Ελλάδα στο εξωτερικό και η σημασία του – και μόνο σε επίπεδο συμβολισμού – είναι τεράστια.
Εκθέματα
Στις αίθουσες του Μουσείου παρουσιάζονται εκθέματα σχετικά με τις απαρχές, την ίδρυση, τα μέλη και τη δράση της Φιλικής Εταιρείας. Αποτελούν πιστές αναπαραγωγές πρωτοτύπων, τα οποία ανήκουν σε ελληνικές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Άλλα είναι αυθεντικά και παραχωρήθηκαν από το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Οδησσού. Η έκθεση χωρίζεται σε τρείς θεματικές ενότητες. Η πρώτη αφορά στην οργάνωση και τις δραστηριότητες της ελληνικής παροικίας της Οδησσού στην προεπαναστατική περίοδο. Εδώ, παρουσιάζονται εκθέματα σχετικά με την οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα των Ελλήνων της Οδησσού, τη σύσταση και λειτουργία της Ελληνικής Εμπορικής Σχολής, την ελληνική ορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Τριάδας, την πραγματοποίηση των πρώτων ελληνικών θεατρικών παραστάσεων στην πόλη. Η δεύτερη και η τρίτη θεματική ενότητα αφορούν στην ιστορία της Φιλικής Εταιρείας και των μελών της, προ και κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Η ίδρυση, η διοικητική και οικονομική οργάνωση, οι δραστηριότητες της Εταιρείας καθώς και οι πλευρές της δράσης των ιδρυτών και άλλων μελών της, παρουσιάζονται μέσα από αρχειακά και άλλα τεκμήρια. Το μουσειακό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται η έκθεση αποτελεί την αυθεντική κατοικία του Γρηγορίου Ιωάννου Μαρασλή, μέλους της Φιλικής και αργότερα Φιλανθρωπικής Εταιρείας και έχει χαρακτηριστεί από το Ουκρανική πολιτεία ως μνημείο ιστορίας εθνικής σημασίας και προστατεύεται από το κράτος. Το γεγονός ότι αυτό το κτίριο μαζί με τα δύο παρακείμενα παραχωρήθηκαν στο ΕΙΠ με συμβολικό μίσθωμα αποτελεί ένδειξη της μεγάλης σημασίας που είχε η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στην πόλη της Οδησσού το 1814, γεγονός που συνέδεσε για πάντα την ιστορία της Οδησσού με την Παλιγγενεσία των Ελλήνων και συνέτεινε στη διατήρηση και ανάπτυξη φιλικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες, σχέσεων εκατονταετιών, αφού στην ευρύτερη περιοχή δημιουργήθηκαν πολλές και ακμαίες ελληνικές αποικίες.
Εμφάνιση και δράση
Η εμφάνιση και η δράση του, η οποία εναρμονίζεται με τη γενικότερη δράση του Ιδρύματος στην Ουκρανία, συμπίπτει με τις νέες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες που δημιουργούνται στην ανεξάρτητη πλέον Ουκρανία της μετασοβιετικής περιόδου. Σε αυτό το πλαίσιο, το αντικείμενο του Μουσείου (η Φιλική Εταιρεία και η Ελληνική επανάσταση ως γεγονός της ευρωπαϊκής ιστορίας δηλαδή) αναδεικνύει τους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς που συνδέουν την Ουκρανία με την Ελλάδα, την Ουκρανία με την Ευρώπη γενικότερα, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο, εκτός από την ανάδειξη και διατήρηση της κοινής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, στη διαμόρφωση αντιλήψεων και λειτουργιών ενταγμένων στο ευρύτερο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Αναμφίβολα η ίδρυση και η ανάπτυξη της Οδησσού είναι συνυφασμένη με την ελληνική παρουσία. Ο αστικός και φιλελεύθερος χαρακτήρας της πόλης, η διακίνηση των φιλελεύθερων ιδεών, η επίδραση αρχικά του Διαφωτισμού και η διάδοση των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης, κυρίως στην πολιτική σκέψη, και η «προστασία» που προσέφερε η ρωσική κυβέρνηση δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας. Η έναρξη του επαναστατικού αγώνα και η επιλογή των Ελλήνων προς μία «νέα Ευρώπη» της ελευθερίας και της δημοκρατίας είχε ως αποτέλεσμα τελικά τη σύσταση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους στη νοτιοανατολική Ευρώπη, η οποία σηματοδοτούσε σε βάθος χρόνου, την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και σε άλλα κράτη. Είναι γνωστό ότι τα γεγονότα στα πριγκιπάτα προετοίμασαν το έδαφος της ανεξαρτησίας σε όλα τα βαλκανικά έθνη. Παράλληλα, ο αγώνας αυτός συνέβαλε και στη γέννηση ενός προτύπου αλληλεγγύης μεταξύ των Ευρωπαίων, όπως ο φιλελληνισμός. Αλλά και στην ίδια τη ρωσική αυτοκρατορία, οι Δεκεμβριστές είδαν στην εξάπλωση της Εταιρείας έναν θρίαμβο του φιλελεύθερου επαναστατικού κινήματος που αντανακλούσε και την προοπτική του δικού τους ιδεολογικοπολιτικού ρεύματος.
Η Φιλική Εταιρεία
Η Φιλική Εταιρεία και η συμβολή της στην προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης αποτελεί, αδιαμφισβήτητα, ένα κομμάτι της ιστορίας της ίδιας της Οδησσού. Έτσι το Μουσείο και η οικία της Φιλικής Εταιρείας συνθέτουν σε ένα βαθμό την ταυτότητα και τη φυσιογνωμία της ανθρώπινης κοινωνίας που έζησε σε αυτήν, καθώς και των δραστηριοτήτων που ανέπτυξε, αποτελώντας ένα αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού της πόλης και, αναμφίβολα, ένα τμήμα του τοπικού πολιτιστικού προϊόντος. Προκαλεί θαυμασμό το γεγονός, και δεν είναι υπερβολή, ότι ο ετήσιος εορτασμός της 25ης Μαρτίου, που διοργανώνει το Παράρτημα του ΕΙΠ σε συνεργασία με το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Οδησσό, έχει γίνει παράδοση για τους Οδεσσίτες. Η εκδήλωση αυτή δεν έχει τη διάσταση της τυπικής επανάληψης, αλλά αποτελεί ζώσα πολιτιστική κοινωνία των δύο χωρών – και μάλιστα έχει πάντα ιδιαίτερο παλμό και συγκίνηση. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε και την ανεκτίμητη συμβολή και συνεισφορά του Ιδρύματος «Μπούμπουρα» και προσωπικά του κ. Παντελή Μπούμπουρα, στη λειτουργία του Μουσείου και του ΕΙΠ στην Οδησσό. Το Μουσείο δέχεται πολλούς επισκέπτες από ολόκληρη την Ουκρανία και το εξωτερικό. Το Παράρτημα του ΕΙΠ οργανώνει, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Παιδείας του Δήμου Οδησσού, δωρεάν ξεναγήσεις και διαλέξεις για μαθητές και φοιτητές.
