Αποστολή, κείμενο-φωτογραφίες: Αποστόλης Ζώης
Μέρος 1ο
Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου… Περνώντας την πύλη με την γνωστή σε
όλα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επιγραφή «ARBEIT MACΗT FREI» («η δουλειά
απελευθερώνει»), ο καθένας μπορεί να νιώσει και να αισθανθεί την
αγριότητα και τη βαρβαρότητα της ανθρώπινης φύσης, την ατέλειωτη φρίκη
και θλίψη, να πλημμυρίσει με συναισθήματα τόσο οργής όσο και αδικίας για
τα απάνθρωπα εγκλήματα στα οποία μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο ον…
Παράλληλα γεννιούνται αντιπολεμικά συναισθήματα όπου προβάλλει η
αναγκαιότητα για συνύπαρξη και συνεργασία των λαών μέσα σε ένα ειρηνικό
περιβάλλον. Δυστυχώς όμως, ακόμα και σήμερα σε πολλά σημεία του πλανήτη,
η βαρβαρότητα συνεχίζεται, καθώς υπάρχουν εμπόλεμες ζώνες αναγκάζοντας
τους λαούς να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους για άλλες χώρες, κυρίως της
ευρωπαϊκής ηπείρου, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και την ίδια τη ζωή τους
και κυρίως των παιδιών. Ξεναγό σε αυτές τις εικόνες φρίκης έχουμε τον
πρωτοπρεσβύτερο της Μητρόπολης Γερμανίας πατέρα Απόστολο Μαλαμούση.
Το Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, μας λέει, ιδρύθηκε σε μια
περιοχή/τοποθεσία που απέχει περίπου 20 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του
Μονάχου, κοντά στη σημερινή πόλη Νταχάου. Δυο μήνες μετά την άνοδο του
Χίτλερ και του φασισμού στη Γερμανία, σε συνέντευξη Τύπου, στις 20 Μάρτη
1933, ανακοινώνεται από τον Χάινριχ Χίμλερ η δημιουργία του πρώτου
στρατοπέδου συγκέντρωσης των πολιτικών αντιπάλων του ναζιστικού
καθεστώτος, χωρητικότητας 5.000 κρατουμένων. Ειδικότερα στις 22 Μάρτη
1933, η πρώτη ομάδα των πολιτικών κρατούμενων, Γερμανοί κομμουνιστές και
σοσιαλδημοκράτες, φτάνουν στα κτίρια του παλιού εγκαταλελειμμένου
εργοστασίου κατασκευής πυρομαχικών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, με
πρόχειρες ξύλινες κατασκευές, αποτελώντας το πρότυπο για την κατασκευή
των άλλων στρατοπέδων συγκέντρωσης.
” Όταν ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία, το 1933 άρχισε αμέσως να
συλλαμβάνει τους αντιφρονούντες γερμανούς, πολιτικούς όλων των κομμάτων,
βουλευτές, κληρικούς, συνδικαλιστές, επιστήμονες, μουσικούς, ζωγράφους,
καλλιτέχνες και να τους φυλακίζει στους χώρους του εργοστασίου
πυρομαχικών Νταχάου. Λόγω της συνεχούς προσέλευσης μεγάλου αριθμού
κρατουμένων, έδωσε το 1937 εντολή ο Χίτλερ να επεκταθεί το στρατόπεδο με
περισσότερα παραπήγματα και κτίρια”, δεν παραλείπει να αναφέρει ο ίδιος.
Εκεί, σύμφωνα με τον π. Απόστολο Μαλαμούση, εκπαιδεύονταν οι Γεστάπο
και οι διευθυντές και οι φύλακες των λοιπών γερμανικών στρατοπέδων
συγκέντρωσης.
Μετά την „Νύχτα των Κρυστάλλων“, όπως ονομάστηκε η ομαδική πυρπόληση και
καταστροφή των εβραϊκών συναγωγών στις 8 και 9 Νοεμβρίου 1938, χιλιάδες
εβραίοι μεταφέρθηκαν, ως αιχμάλωτοι, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης
Νταχάου. Ακολούθησαν και άλλοι αιχμάλωτοι, όπως λ.χ. Αθίγγανοι,
ανάπηροι, ομοφυλόφυλοι, μάρτυρες ιεχωβά ακόμα και ιερείς.
Με την εισβολή του χιτλερικού στρατού και σε άλλες χώρες, όπως στην
Αυστρία, την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, και την Ελλάδα πολλοί
αιχμάλωτοι των κρατών αυτών μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και στο Νταχάου.
Κατά την περίοδο λειτουργίας του Στρατοπέδου Νταχάου, σύμφωνα τον
πρωτοπρεσβύτερο της Μητρόπολης Γερμανίας φυλακίστηκαν εκεί 200.000
περίπου κρατούμενοι, εκ των οποίων πέθαναν 41.500. Πολλοἰ κρατούμενοι
όμως μεταφέρονταν και σε άλλα στρατόπεδα εξόντωσης, για την εκεί
θανάτωσή τους.
Στις 60 ξύλινες παράγκες στοιβάζονταν οι κρατούμενοι, κάτω από άθλιες
συνθήκες ζωής και διαβίωσης. Το ανύπαρκτο φαγητό, η καθημερινή
εξαντλητική πολύωρη και βασανιστική εργασία, η τρίωρη ορθοστασία κάθε
πρωί και κάθε βράδυ στην καταμέτρηση των κρατουμένων, η υποδειγματική
δημόσια τιμωρία για όσους δυσκολεύονταν να εφαρμόσουν τις διαταγές του
προσωπικού του στρατοπέδου, τα ιατρικά απάνθρωπα πειράματα, μετέτρεψαν
τον χώρο εκείνο σε χώρο αίματος και κόλασης, προσθέτει επίσης ο ίδιος.
Για να εξαφανίσουν οι ναζιστές κάθε απόδειξη της εγκληματικής τους
συμπεριφοράς, δεν έθαβαν τους δολοφονηθέντας κρατουμένους, αλλά τους
έκαιγαν σε φούρνους (κρεματόρια). Σε περίπτωση ομαδικών θανάτων, όπου τα
κρεματόρια δεν επαρκούσαν, τους έθαβαν σε ομαδικούς τάφους.
Και στο στρατόπεδο Νταχάου υπάρχουν ακόμη τα κρεματόρια και στην αυλή
των κρεματορίων είναι θαμμένη η στάχτη των νεκρών.
Μεταξύ των χιλιάδων κρατουμένων υπήρχαν και αρκετοί Έλληνες, οι
περισσότεροι μεταφερθέντες από Ελλάδα. Στα πλέον γνωστά ονόματα
συγκαταλέγονται ο Αρχιμανδρίτης Μελέτιος Γαλανόπουλος, μετέπειτα
Μητροπολίτης Κηθύρων, ο Αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός Χατζόπουλος, μετέπειτα
Μητροπολίτης Δημητριάδος (Βόλου). Αλλά και ο ιστορικός ηγέτης και
γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης όπου η φωτογραφία του είναι
αναρτημένη μαζί με εκείνες άλλων πολιτικών προσωπικοτήτων, που βρέθηκαν
στο συγκεκριμένο στρατόπεδο.
Μετά την απελευθέρωση στις 30 Απριλίου 1945 οι ξύλινες παράγκες
χρησιμοποιήθηκαν για ένα χρονικό διάστημα από τον αμερικανικό στρατό και
τη βαυαρική πολιτεία και αργότερα κατεδαφίστηκαν όλες, στη προσπάθεια να
σβήσει η μνήμη του ολοκαυτώματος.
Όμως πολυάριθμες κοινωνικές ομάδες και η Βαυαρική Πολιτεία
δραστηριοποιήθηκαν και ανέδειξαν το Στρατόπεδο Νταχάου σε Χώρο Μνήμης,
με την αναστήλωση μιας παράγκας διαμονής των κρατουμένων, με ένα
μουσείο ιστορίας του ναζιστικού στρατοπέδου και με πολυάριθμες
επισκέψεις και ξεναγήσεις σχολείων. Περίπου 800 χιλιάδες επισκέπτες κάθε
χρόνο ξεναγούνται στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Νταχάου.
Σήμερα
Σήμερα υπάρχουν τρεις οργανισμοί και σύλλογοι που φροντίζουν για τη
διατήρηση και λειτουργία του Τόπου Μνήμης Νταχάου:
α) Το κρατικό Ίδρυμα των Βαυαρικών Τόπων Μνήμης
β) Ο Σύλλογος των επιζώντων κρατουμένων Νταχάου
γ) Η Διεθνής Επιτροπή του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης Νταχάου
Η Βαυαρική Πολιτεία διοργανώνει ετησίως Ημέρες Μνήμης για τα θύματα του
Ολοκαυτώματος και των στρατοπέδων συγκέντρωσης, με συμμετοχή και της
Ορθόδοξης Εκκλησίας και ιδιαίτερα της Ιεράς Μητροπόλεως Γερμανίας.
Κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή του Μαϊου τελείται διεκκλησιαστική και
διεθνής τελετή μνήμης στο μοναστήρι που είναι στο χώρο του Στρατοπέδου
Νταχάου για τα θύματα του ναζισμού, για όσους υπέφεραν και άφησαν εκεί
την τελευταία τους πνοή. Με πρωτοβουλία του Πρωτοπρεσβυτέρου Αποστόλου
Μαλαμούση, μετέχει από πολλών ετών και η Ορθόδοξη Εκκλησία στην τελετή
μνήμης.
Επίσης με πρωτοβουλία του π. Αποστόλου Μαλαμούση τοποθετήθηκε το 2011
αναμνηστική πλάκα στο Μουσείο του Στρατοπέδου, με τα ονόματα των δύο
ελλήνων κληρικών κρατουμένων στο Νταχάου, του Αρχιμανδρίτη Μελετίου
Γαλανόπουλου και του Αρχιμανδρίτη Δαμασκηνού Χατζόπουλου. Στην επίσημη
αυτή ελληνοβαυαρική τελετή παρέστησαν ο Σεβ. Μητροπολίτης Γερμανίας
Αυγουστίνος, ο διευθυντής του κρατικού Ιδρύματος των Βαυαρικών Τόπων
Μνήμης κ. Φρέλλερ, η διευθύντρια του Μουσείου κ. Χάμερμαν, ο
Αρχιερατικός Επίτροπος Βαυαρίας, Πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Μαλαμούσης,
ο καθηγητής της Ορθοδόξου Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Μονάχου,
Κωνσταντίνος Νικολακόπουλος και άλλα μέλη της παροικίας μας.
(Στο επόμενο αφιέρωμα οι δύο Έλληνες κληρικοί κρατούμενοι στο Στρατόπεδο
συγκέντρωσης Νταχάου).
