OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Αδελφοί ΓΚΡΙΜΜ: « Ήταν μια φορά…»

Υπάρχουν βιβλία που εντυπωσιάζουν τόσο για το περιεχόμενο όσο και για την έκδοση και είναι χαρά η απόκτησή τους και στόλισμα στη βιβλιοθήκη μας. Ένα τέτοιο βιβλίο ( προήλθε από το διεθνές παραμυθολογικό συνέδριο της  Αθήνας το 2012)  είναι  ο επιβλητικός τόμος από τις εκδόσεις Gutenberg με τίτλο «Το παραμύθι από τους αδελφούς Grimm στην εποχή μας-ΔΙΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ», επιμέλεια:Μ.Γ.Μερακλής,Γ.Παπαντωνάκης,Χρ.Ζαφειρόπουλος,Μ.Καπλάνογλου,Γ.Κατσαδώρος ( Αθήνα 2017,σ.855).

Ο επιβλητικός τόμος που παρουσιάζουμε περιλαμβάνει κείμενα πενήντα ερευνητών(πανεπιστημιακών, λαογράφων, εκπαιδευτικών κ.ά.) από την Ελλάδα, ΗΠΑ και Ιαπωνία με στόχο να αποτελέσει ένα εγχειρίδιο για τους μελετητές,φοιτητές και φίλους των παραμυθιών.Μετά τις Ευχαριστίες, τη Γενική Εισαγωγή ( ομιλία του Καθηγητή Μ.Γ.Μερακλή «Μοτίβα και σύμβολα στο λαϊκό παραμύθι») , το Προλογικό Σημείωμα ( ομιλία της Καθηγήτριας Μ.Καπλάνογλου «Τα παραμύθια, τα παιδιά και το σπίτι: Τρεις λέξεις στη σκιά της ιστορίας») και την παρουσίαση των άρθρων του τόμου ακολουθούν οι θεματικές ενότητες:

Α΄ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ,Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΓΚΡΙΜΜ (σ.83-213).Οι έξι (6) ομιλίες ,εκ των οποίων οι πέντε ξένων ερευνητών,αναφέρονται σε ιστορικά και μεθοδολογικά ζητήματα, στην πρόσληψη και στην  παράδοση της προφορικότητας, στην πολιτιστική δυναμική και τα δάνεια μεταξύ των γενώνκ.ά.

Β΄ΟΙ ΑΔΕΛΦΟΊ ΓΚΡΙΜΜ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥΣ (ΚΗΜ) ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (σ.217-308).Εδώ γίνεται εκτενής αναφορά από τους τρεις ξένους ομιλητές για την προφορική παράδοση, τη διάδοση και τη μετάφραση των  παραμυθιών,και ακολουθούν οι Έλληνες ερευνητές για τη σημασία των παραλλαγών, την παιδαγωγική διάσταση, τη χρήση στην εκπαιδευτική πράξη κ.ά.

Γ΄ΜΕΤΑΠΛΑΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ.ΣΥΓΓΕΝΗ ΕΙΔΗ (σ.311-381).Στις πέντε (5) ομιλίες βασικό θέμα είναι ο μεταπλασμός του παραμυθιού με αναφορά στους αισώπειους μύθους,στην αρχαία ελληνική γραμματεία (Ηρόδοτος, Λουκιανός κ.ά.), στον Περσέα και τη Μέδουσα,σε αθηναϊκούς θρύλους κ.ά.

Δ΄ΔΙΑΧΥΣΗ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ . ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΣ (σ.385-446).Εξετάζεται η διάχυση των παραμυθιών σε άλλα είδη,όπως στη δραματουργία, κείμενα Ορθοδόξων γερόντων,δημοτικά τραγούδια και παραδόσεις,η πρόσληψη της ιστορίας του Μαθητευόμενου μάγου ( στον Λουκιανό) στο ποίημα του Goethe κ.ά.

Ε΄ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ (σ.449-531).Η ενότητα αυτή αναφέρεται σε διάφορουςπαραμυθιακούς τύπους και παραμύθια,όπως  η σχέση του ανθρώπου και φιδιού, τα παπούτσια της ηρωίδας, αρκαδικέςπαραλλαγές της Σταχτοπούτας, αναπαραστάσεις του θανάτου,Οι μουσικοί της Βρέμης και αισώπειοι μύθοι κ.ά.

ΣΤ΄ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ.ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (σ.535-714).Οι δώδεκα ομιλίες  της έκτης ενότητας ανοίγουν το κεφάλαιο της παιδαγωγικής διάστασης και της σχολικής αξιοποίησης του παραμυθιού, της συγγραφής παραμυθιών σε διαπολιτισμικά σχολεία, της διδασκαλίας ξένων γλωσσών, της απήχησης των παραμυθιών Grimm στον Βιζυηνό, τον Κοσμά Πολίτη κ.ά.

Ζ΄ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ,ΜΜΕ, ΚΟΜΙΚΣ (σ.717-798). Η έβδομη ενότητα επικεντρώνεται στους φορείς της προφορικής αφήγησης, τους αφηγητές και αφηγήτριες (παλιότερους και «νεοαφηγητές»),στα  νέα μέσα διάδοσης και μετάπλασης  του παραμυθιού, όπως η μικρή και μεγάλη οθόνη,τα κόμικς,το διαδίκτυο κ.ά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ (σ.799-841.Στο εκτενές επιλογικό σημείωμα ο Γερμανός καθηγητής πανεπιστημίου UtherHans- Jorgαναφέρεται στην ιστορία των παραμυθιών για τα παιδιά και το σπίτι (Kinder-undHausMarchen)των ΑφώνGrimm,για τον τρόπο συλλογής και καταγραφής, τους ανταγωνιστές,την ιστορία των κειμένων, «τα στάδια επεξεργασίας, που κυμαίνονται από την αυτολεξείκαταγραφή,τη συγχώνευση περισσότερων παραλλαγών, μέχρι και την πλήρη αναμόρφωση» ,τις εκδόσεις, την εικονογράφηση, τον διεθνή αντίκτυπο και τη διάχυση σε όλον τον κόσμο κ.ά.Ακολουθεί ξενόγλωσση βιβλιογραφία.

Τέλος η ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ (845-855).

Ο τόμος «Το παραμύθι από τους αδελφούς Grimmστην εποχή μας-ΔΙΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ» είναι ένα πολύ σπουδαίο βιβλίο με σύγχρονη και διεθνή ματιά  στο παραμύθι.Συμβολή σημαντική στην παραμυθολογία και τη σχετική έρευνα. Θα έλεγα ότι είναι ορυχείο πληροφοριών, απόψεων και διερευνήσεων  τουλαϊκού παραμυθιού και με επίκεντρο τους τρεις Αδελφούς Grimm ανοίγεται ένα πλούσιο κεφάλαιο μελέτης και διάδοσης σε διεθνές επίπεδο, που αφορά μια πολυθεματική προβληματική, όπωςη καταγραφή,η έρευνα,η προφορική παράδοση, οι  αφηγητές, η  γλώσσα,οι συμφυρμοί,η μετάφραση, η επέμβαση, η επεξεργασία,οι παραλλαγές, το  καθαυτό παραμύθι,οι ευτράπελες ιστορίες,τα παραμύθια με ζώα,η εικονογράφηση,οι εκδόσεις,ο κινηματογράφος,τα κόμικς, το διαδίκτυο κ.ά.

Σε όλον τον κόσμο (με κάποιες μεταφραστικές προσαρμογές) βρίσκονται στην κορυφή τα παραμύθια: η Χιονάτη, Χάνσελ και Γκρέτελ, η Κοκκινοσκουφίτσα, η Σταχτοπούτα, η Ωραία κοιμωμένη, η Χιονούλα και η Ροδούλα, Ο τυχερός Χανς, Οι μουζικάντηδες της Βρέμης, Ο γενναίος ραφτάκος,η Ραπούντσελ κ.ά.Είναι αγαπημένα παραμύθια που γαλουχούν εδώ και  αιώνες γενιές και γενιές παιδιών.Οι αδελφοί Grimmστον Πρόλογο (KHM1819, XXI) σημειώνουν για την ουσία των παραμυθιών: «Τα παιδικά παραμύθια τα διηγούμαστε  επειδή με το καθαρό και απαλό φως τους ξυπνούν και θρέφουν τις πρώτες σκέψεις και τις δυνάμεις της καρδιάς, αλλά καθώς με την απλή ποίησή τους ευχαριστούν τον καθένα και με την αλήθειά τους μπορούν να διδάσκουν κι ακόμη, επειδή υπάρχουν σε κάθε σπίτι και περνούν από γενιά σε γενιά, αποκαλούνται επίσης παραμύθια του σπιτιού».

Και στην εποχή μας,  φαίνεται, το παραμύθι, αυτή η φανταστική ιστορία που τέρπει, προειδοποιεί και διδάσκει μικρούς και μεγάλους, έχει έναν ευρύτερο ρόλο στην κοινωνία και στις ανθρώπινες σχέσεις. Διαχρονικά ενώνει τους ανθρώπους με την ουτοπία, τον συμβολισμό του και τις κρυμμένες αλήθειες. Θυμίζω μια παλιά έναρξη «Παραμύθι θε να πω, να το κάμω μιλημένο και με όλους μοιρασμένο».

Κάτω Λεχώνια Βόλου,17/5/201

Β.Δ.Αναγνωστόπουλος,

Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ