(c)ellinikignomi

«Η προσφορά των Ελλήνων του Πόντου στην επανάσταση του 1821 ήταν μεγάλη. Οι Πόντιοι συμμετείχαν με πολλούς και διαφόρους τρόπους στους εθνικούς αγώνες για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό.»

Ο πρόεδρος της Ελληνικής δημοκρατίας Αλέξανδρος Ζαϊμης (1929-1935) είχε ποντιακή καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του Ελένης Μουρούζη που ήταν κόρη του Αλεξάνδρου Μουρούζη, της σπουδαίας Φαναριώτικης οικογένειας των Μουρούζηδων.

Οι Μουρούζηδες κατάγονταν και ζούσαν στο χωριό Μουρούζ, εξ’ου και η ονομασία της οικογένειας, ενώ η συγγενική οικογένεια των Υψηλαντών  κατοίκησε σ΄ ένα χωριό έξω από την Τραπεζούντα.

Τα σχολικά βιβλία ιστορίας της πατρίδας μας δεν αναφέρουν τίποτε για το θέμα αυτό, όπως και για πολλά άλλα, που αφορούν τους ξεχασμένους πια Έλληνες του Πόντου. Υπάρχει έλλειμμα γνώσης για την συνεισφορά του Ποντιακού Ελληνισμού στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων του 1821. 

Στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη κατατάχτηκαν πολλά νέα παλληκάρια, στην πλειοψηφία τους σπουδαστές, με ποντιακή καταγωγή. 

«Πολλοί νέοι Πόντιοι κατέβηκαν μέσω Ρωσίας και Ρουμανίας στην Ελλάδα και πολέμησαν γενναία στην Ήπειρο και την Στερεά Ελλάδα.» ( Γ. Θ. Κανδηλάπτης)

Και όχι μόνο αυτό. Επιφανείς Πόντιοι ενίσχυσαν τον αγώνα με μεγάλα χρηματικά ποσά που διέθεσαν στην Φιλική Εταιρεία.

Μερικοί απ’ αυτούς ήταν ο Ηλίας Κανδήλης, ιδρυτής και διδάκτορας  του φροντιστηρίου της Χερσώνας, ο Ιάκωβος Γρηγοράντης, γενικός «αρχιμεταλλουργός»  των μεταλλείων της Αργυρούπολης, καθώς επίσης και η οικογένεια των Μουρούζηδων είναι μερικά παραδείγματα των Ποντίων που ενίσχυσαν τον αγώνα με διαφόρους τρόπους. 

Ο Οδυσσέας Λαμψίδης εντόπισε 17 Πόντιους αγωνιστές και δημοσίευσε με πλήρη τεκμηρίωση  τα ονόματά τους. Ο εντοπισμός τους έγινε με βάση τα τοπωνύμια καταγωγής τους όπως: Τραπενζαλής, Τραπεζούντιος, Μαυροθαλασσίτης, Σιναπλής, Κιουμουσχανελής. (Οδ. Λαμψίδου, Έλληνες Πόντιοι εις την εθνεγερσίαν του 1821» 

 

To 1789, ιδρύεται η Οδησσός . Από τους 3.150 αρχικούς κατοίκους της οι 2500 ήταν Έλληνες του Πόντου. Πολλοί  Έλληνες του Πόντου αλλά και της Άσπρης  Θάλασσας, της Μεσογείου, όπως την ονόμαζαν μετά από την συνθήκη του Κιουτσούκ  Καϊνταρζή της Μολδαβίας, άρχιζαν να μεταναστεύουν προς τις παραδουνάβιες ηγεμονίες περί το 1774.

Το 1814, ιδρύεται η Φιλική Εταιρεία στην Οδησσό. Μεταξύ των μυημένων φαίνεται να συμπεριλαμβάνονται και κρυπτοχριστιανοί  από τον Μικρασιατικό Πόντο. Μία από τις πιο σημαντικές οικογένειες Ποντίων που συμμετείχε ήταν και η οικογένεια των Υψηλαντών. Το γεγονός αυτό ήταν ενδεικτικό της στράτευσης όλων των Ελλήνων για την απελευθέρωση του υπόδουλου γένους από τον τουρκικό ζυγό.

Το 1819, ο Σίλβεστρος  Λαζαρίδης διάκονος του Χαλδαίας Σωφρονίου και μετέπειτα Μητροπολίτη Χαλδαίας, μυείται στα μυστικά της  Φιλικής Εταιρείας.  Στη συνέχεια ο Σίλβεστρος  μυεί τον Μητροπολίτη Σωφρόνιο, κατόπι τον Αρχιμεταλουργό Ιάκωβο Γρηγοράντη και άλλους. Τον ίδιο χρόνο μυείται και ο διδάσκαλος του γένους Ηλίας Κανδήλης, ο οποίος δίνει στον Αλέξανδρο Υψηλάντη 5.000 ρούβλια για τους σκοπούς της Εταιρείας. 

Η μύηση του Αρχιερέως Σύλβέστρου έγινε με πάσαν μυστικότητα. Έλληνες Χριστιανοί μυστικοί απόστολοι της Φιλικής Εταιρείας, μεταμφιεσμένοι σε δερβίσιδες  για να μην γίνουν  αντιληπτοί από  τους Οθωμανούς, παρουσιάστηκαν μπροστά στον Μητροπολίτη. Στην αρχή η παρουσία τους τον εξέπληξε, αλλά κατόπιν εξηγήσεως περί του αληθούς  τον  ηρέμησε. Του είπαν ότι ήταν απεσταλμένοι της Φιλικής Εταιρείας στις διάφορες πόλεις της Ανατολής για την σύσταση εφορειών και επιτροπών, την εγγραφή μελών και την άθροιση συνδρομών υπέρ της εθνικής επαναστάσεως για την ελευθερία και ότι αυτή ήταν η πάσα αλήθεια. Του παρουσίασαν και συστατικές επιστολές που απευθύνονταν προς τις  Θρησκευτικές αρχές του εν Τουρκία Ελληνισμού, υπογεγραμμένες από τον αείμνηστο Γρηγόριο τον Ε΄ καθώς και από άλλους πρωτεργάτες για την ελευθερία. Ο Μητροπολίτης τους αγκάλιασε και με ευχές πατρικές υπέρ του αγώνα δημιουργίας του νέου Ελληνικού κράτους, ελήφθη απόφαση για την συνάθροιση συνδρομών και από την Αργυρούπολη και από την επαρχία. 

Στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου αμέσως μετά την θεία λειτουργία, 25 πρόκριτοι της Αργυρούπολης συγκεντρώθηκαν γύρω από τον Μητροπολίτη και έγιναν κοινωνοί της Εθνικής αποστολής και πρόσφεραν ανεξαιρέτως όλοι μαζί με τους πολίτες την συνδρομή τους. Αποφασίστηκε και ο πρωτοπρεσβύτερος και Οικονόμος της Μητρόπολης Π.Τριαντάφυλλος Λαζαρίδης να περιέλθει την επαρχία για την συνάθροιση συνδρομών.

Σε διάστημα ενός μήνα συναθροίστηκαν 12, 000 γρόσια, ποσό πολύ σημαντικό για την εποχή εκείνη. Το ποσό αυτό παραδόθηκε με απόδειξη στους δύο αποστόλους για χάρι του εθνικού έργου υπέρ της Αναστάσεως της Πατρίδος.

 Τον Απρίλιο του 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αναλαμβάνει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας.

Τον Μάρτιο του 1821 συγκροτείται ο Ιερός Λόχος με την συμμετοχή πολλών Ποντίων Ελλήνων. Ο Αχιλλέας Ανθεμίδης αναφέρει ότι ο Σουλτάνος θεώρησε τον Ιερό Λόχο σαν ευξεινοποντιακή  στρατιωτική μονάδα και ότι με την πρόφαση αυτή εξόντωσε τους προκρίτους της Αργυρούπολης του Πόντου.  Με φιρμάνι απαγόρευσε τον πληθυσμό της Αργυρούπολης και άλλων περιοχών να υδροδοτείται από τις βρύσες κατά την επέτειο της μάχης του Δραγατσανίου.

Τον Ιούνιο του 1821, στην μάχη του Δραγατσανίου, οι Ιερολοχίτες ηττήθηκαν. Πόντιοι μαχητές του Ιερού Λόχου μετά την ήττα καταφεύγουν στη Ρωσία.  Από τους διασωθέντες Ιερολοχίτες εκτιμάται ότι οι 19 κατάγονταν από τον Πόντο.

 

Πηγές: Βλάσης Αγτζίδης, Χωραφαϊδης Αβράαμ, Κασαμπαλίδης Γεώργιος, Εφημερίδα «Ποντιακή Γνώμη» και Σύλλογος Ποντίων Ξάνθης.

Σύνθεση του ανωτέρω κειμένου από το αρχικό:

Μαρία Χατζηνάκου, καθηγήτρια φιλόλογος

Απόφοιτος φιλοσοφικής σχολής Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσσαλονίκης

Μ.Α. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας  και Μ.Α.  Γλωσσολογίας, Northeastern Illinois University, U.S.A.

Certificates: Curriculum Planning and School Administration, University of London, London, U.K.

Certificates in Education: State of Illinois, with 17 education courses at Northeastern Illinois University and Colleges.

 

 

 

 

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ