Γράφει ο  Δρ Κωνσταντίνος Γ. Κρητικός*.

Βασικές αντικαρκινικές οδηγίες που βασίζονται στη διατροφή, το σωματικό βάρος και την άσκηση.

Έχει υπολογιστεί από επιστημονικές μελέτες πως περίπου το 1/3 των πιο συχνών καρκίνων θα μπορούσαν να αποφευχθούν και να προληφθούν μέσω της σωστής υγιεινής διατροφής, του ελέγχου του σωματικού βάρους (σωστή αντιμετώπιση & αποφυγή της παχυσαρκίας), της φυσικής δραστηριότητας (άσκησης) & της διακοπής ή αποφυγής του καπνίσματος (ενεργητικό και παθητικό κάπνισμα).

Δυστυχώς, ο καρκίνος αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Υπολογίζεται πως κάθε χρόνο παρουσιάζονται περίπου 14 εκατομμύρια καινούργια περιστατικά και ο αριθμός των νέων ασθενών με καρκίνο αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 70% μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες. Ο καρκίνος αποτελεί την 2η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως και συνολικά περίπου 1 στους 6 θανάτους προκαλείται από καρκίνο. Για τους λόγους αυτούς η πρόληψη έχει τεράστια σημασία και κυριολεκτικά σώζει ζωές!

Ας περιγράψουμε λοιπόν, με απλά λόγια, ποιοί είναι οι παράγοντες που αυξάνουν και ποιοί είναι οι παράγοντες που μειώνουν τις πιθανότητες για εκδήλωση κακοήθειας στο μέλλον.

Οι παρακάτω κατηγορίες σχετίζονται, βάση ιατρικών μελετών, με αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης κακοήθειας στο μέλλον.

Κάπνισμα: Το κάπνισμα αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα κινδύνου για εκδήλωση κακοήθειας στο μέλλον και αποτελεί την κύρια υπεύθυνη αιτία για περίπου 22% τον θανάτων από καρκίνο (ενεργητικό και παθητικό κάπνισμα). Το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα, του οισοφάγου, του λάρυγγα, της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του νεφρού, της ουροδόχου κύστεως, του παγκρέατος, του στομάχου και του τραχήλου της μήτρας.

Υπέρβαρα ή Παχύσαρκα άτομα:  Οι υπέρβαροι ή ακόμη περισσότερο οι παχύσαρκοι άνθρωποι παρουσιάζουν βάση μελετών αυξημένη  πιθανότητα εμφάνισης των παρακάτω 11 κακοηθειών:

  • Παχέος Εντέρου
  • Μαστού (κυρίως σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες)
  • Χοληδόχου κύστεως
  • Νεφρών
  • Ήπατος
  • Οισοφάγου
  • Ωοθηκών
  • Παγκρέατος
  • Προστάτη
  • Στομάχου
  • Ενδομητρίου

Πάνω από το φυσιολογικό αύξηση του σωματικού βάρους κατά την ενήλικη ζωή: Όταν αυξάνεται το σωματικό βάρος πέρα από το φυσιολογικό στην ενήλικη ζωή, παρουσιάζεται βάση των μελετών, αύξηση της πιθανότητας  για εκδήλωση καρκίνου του μαστού (σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναόκες)

Κατανάλωση φαγητών/τροφών που συντηρούνται σε αλάτι: Η κατανάλωση τροφών που η συντήρηση τους γίνεται σε αλάτι αυξάνει την πιθανότητα για τον καρκίνο του στομάχου (π.χ. ψάρια, φαγητά τύπου ανατολικής Ασίας κτλ).

Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ: Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει την πιθανότητα για τις ακόλουθες κακοήθειες:

  • Παχέος εντέρου
  • Μαστού (σε προ- και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες)
  • Ήπατος
  • Στοματικής κοιλότητας, Φάρυγγος, Λάρυγγος
  • Οισοφάγου
  • Στομάχου

Συμπληρώματα διατροφής β-καροτίνης: Υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που συνδέουν τη χρήση (κυρίως σε υψηλές δόσεις) συμπληρωμάτων διατροφής β-καροτίνης από καπνιστές με την εκδήλωση καρκίνου του πνεύμονος.

Επεξεργασμένα κρεατικά – αλλαντικά (π.χ. μπέικον, σαλάμι, ζαμπόν): Αυξάνουν την πιθανότητα για εκδήλωση καρκίνου του παχέος εντέρου και καρκίνου του στομάχου.

Κόκκινο κρέας (π.χ. βοδινό, χοιρινό, αρνίσιο, κατσικίσιο): Η συχνή κατανάλωση, δηλαδή η κατανάλωση πέρα από το φυσιολογικό, κόκκινων κρεάτων, αυξάνει την πιθανότητα για εκδήλωση καρκίνου του παχέος εντέρου.

Γλυκαιμικό Φορτίο: Το γλυκαιμικό φορτίο αποτελεί έναν όρο που χαρακτηρίζει το πόσο αυξάνεται το σάκχαρο αίματος ενός ατόμου από τη διατροφή του.  Διαπιστώθηκε από μελέτες πως όταν το γλυκαιμικό φορτίο είναι σταθερά και παθολογικά αυξημένο (διαβητικό & προδιαβητικό στάδιο), υπάρχει αυξημένη πιθανότητα για εκδήλωση κακοήθεια στο ενδομήτριο, στο ήπαρ, στο παχύ έντερο, στο μαστό και στην ουροδόχο κύστη. Αναμένονται περαιτέρω αποτελέσματα ιατρικών μελετών στο πολύ σοβαρό αυτό θέμα.

Οι Αφλατοξίνες:  Οι αφλατοξίνες είναι τοξικοί μεταβολίτες που παράγονται από ορισμένους μύκητες σε τρόφιμα και ζωοτροφές. Τρόφιμα που παραμένουν επί μακρόν αποθηκευμένα και κατά την αποθήκευσή τους εκτίθενται σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας διατρέχουν υψηλό κίνδυνο μόλυνσης από τους μύκητες που παράγουν αφλατοξίνες. Αράπικα φιστίκια, ξηροί καρποί (ιδιαίτερα αυτοί που παράγονται σε εξωτικές περιοχές όπως τα καρύδια πεκάν), τα μπαχαρικά, το καλαμπόκι, το σιτάρι, τα ξηρά φρούτα, δημητριακά πρωινού είναι από τα πιο επιρρεπή είδη τροφίμων τα οποία κινδυνεύουν να προσβληθούν από μύκητες που παράγουν αφλατοξίνες.
Η χρόνια έκθεση σε μικρές ποσότητες συνδέεται με υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρκινωμάτων με κύριο όργανο προσβολής το ήπαρ. Επειδή οι αφλατοξίνες χαρακτηρίζονται από διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς ως ένα από τα πιο διαδεδομένα παγκόσμια καρκινογόνα, είναι φρόνιμα να γνωρίζουμε τον κίνδυνο αυτό και να λαμβάνουμε μέτρα προφύλαξης, δηλαδή να προτιμάμε φρέσκα προϊόντα και να μην αποθηκεύουμε επί μακρόν τα τρόφιμα, να τοποθετούμε τα ευπαθή τρόφιμα (π.χ. ξηρούς καρπούς) στο ψυγείο, να αποφεύγουμε να τρώμε ξηρούς καρπούς που μοιάζουν μουχλιασμένοι, αποχρωματισμένοι ή ζαρωμένοι και να προτιμάμε γενικά να αγοράζουμε επώνυμα προϊόντα που είναι πιστοποιημένα με συστήματα διασφάλισης της ποιότητας τους.

 

Ας περιγράψουμε τώρα τις παρακάτω κατηγορίες που σχετίζονται βάση ιατρικών  μελετών με μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης καρκίνου.

Κατανάλωση λαχανικών: Η κατανάλωση λαχανικών (κυρίως μη-αμυλούχων λαχανικών π.χ. μπρόκολο, λάχανο, σπανάκι, κουνουπίδι, καρότο, μαρούλι, αγγούρι, ντομάτα, πράσο), μειώνει σημαντικά την  πιθανότητας για εκδήλωση κακοήθειας γενικότερα, αλλά έχει επίσης διαπιστωθεί πως συνδέεται και ειδικότερα με μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης κακοήθειας  στη στοματική κοιλότητα, στο φάρυγγα και στο λάρυγγα.

Κατανάλωση Φρούτων: Η κατανάλωση φρούτων μειώνει επίσης σημαντικά την  πιθανότητας για εκδήλωση κακοήθειας γενικότερα, αλλά έχει επίσης διαπιστωθεί πως συνδέεται και ειδικότερα με μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης κακοήθειας  στη στοματική κοιλότητα, στο φάρυγγα και στο λάρυγγα.

Φυσική δραστηριότητα – Άσκηση (ήπια & έντονη): Η τακτική και καθημερινή σωματική δραστηριότητα μειώνει επίσης σημαντικά την  πιθανότητας για εκδήλωση κακοήθειας γενικότερα, αλλά έχει επίσης διαπιστωθεί πως συνδέεται και ειδικότερα με μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης κακοήθειας  του παχέος εντέρου, του μαστού (προ- και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες) και του ενδομητρίου. Μελέτες επίσης έδειξαν πως η σταθερή, τακτική, έντονη σωματική δραστηριότητα μειώνει την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του μαστού στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Για να κατανοήσουμε τι σημαίνει  ήπια και έντονη σωματική δραστηριότητα, εξηγώ με απλά λόγια πως ήπια σωματική δραστηριότητα μπορεί να είναι η καθημερινή βάδιση και έντονη σωματική δραστηριότητα μπορεί να είναι το κολύμπι, το τρέξιμο ή η ποδηλασία.

Κατανάλωση φυτικών ινών στη διατροφή: Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες μειώνουν την πιθανότητα για εκδήλωση καρκίνου του παχέος εντέρου. Παραδείγματα τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες είναι τα λαχανικά, τα φρούτα, ξηροί καρποί, σπόροι, όσπρια, καθώς και προϊόντα ολικής όπως δημητριακά, μακαρόνια, ρύζι και ψωμί.

Θηλασμός:  Έχει διαπιστωθεί από μελέτες πως ο θηλασμός μειώνει την πιθανότητα για καρκίνο του μαστού.

Καφές: Μελέτες έδειξαν πως η κατανάλωση καφέ με μέτρο, σχετίζεται με μείωση της πιθανότητας για εκδήλωση κακοήθειας στο ήπαρ και στο ενδομήτριο. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες πάνω στο θέμα αυτό, καθώς και για την ποσότητα κατανάλωσης καφέ.

Κατανάλωση σκόρδου: Μελέτες έδειξαν συσχέτιση του σκόρδου με μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης καρκίνου του παχέος εντέρου.

 

Τι πρέπει λοιπόν να θυμόμαστε ως γενικές οδηγίες αντικαρκινικής προφύλαξης;

  1. Διατηρείστε το σωματικό σας βάρος όσο πιο πολύ μπορείτε εντός των φυσιολογικών ορίων. Αποφύγετε την παχυσαρκία.
  2. Κινηθείτε περισσότερο. Προσπαθήστε να κάθεστε λιγότερο και να είσαστε δραστήριοι σωματικά για τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε ημέρα.
  3. Αποφύγετε τροφές με πολλές θερμίδες, καθώς και ποτά & αναψυκτικά με ζάχαρη. Περιορίστε όσο πιο πολύ μπορείτε τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή ζάχαρη.
  4. Απολαύστε τροφές με σπόρους, λαχανικά, όσπρια και καταναλώστε φρούτα.
  5. Περιορίστε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος και αποφύγετε τα επεξεργασμένα κρέατα, όπως το ζαμπόν και το μπέικον. Προσπαθήστε να μην τρώτε περισσότερο από 500gr (μαγειρεμένο βάρος) κόκκινου κρέατος την εβδομάδα.
  6. Για την πρόληψη του καρκίνου, βάση των μελετών συστήνεται να αποφεύγετε την κατανάλωση αλκοόλ.
  7. Καταναλώστε λιγότερο αλάτι. Περιορίστε την κατανάλωση αλατιού σε λιγότερο από 6gr (2,4 gr νατρίου) την ημέρα, περιορίζοντας την προσθήκη άλατος κατά το μαγείρεμα και κατά το γεύμα, αλλά και τρώγοντας λιγότερο επεξεργασμένα και έτοιμα γεύματα.
  8. Μην καταναλώνετε μουχλιασμένα δημητριακά και καρπούς.
  9. Για την πρόληψη του καρκίνου, μην βασίζεστε στα συμπληρώματα διατροφής. Τραφείτε υγιεινά αντί να καταναλώνετε συμπληρώματα διατροφής.
  10. Εάν μπορείτε, θηλάστε το μωρό σας. Είναι καλό και για εσάς και για το μωρό σας.
  11. Μετά τη θεραπεία για καρκίνο, οι οδηγίες βασίζονται στις βασικές οδηγίες πρόληψης και τις οδηγίες του γιατρού.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.       Ferlay J, Soerjomataram I, Ervik M, Dikshit R, Eser S, Mathers C et al. GLOBOCAN 2012 v1.0, Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC CancerBase No. 11
Lyon, France: International Agency for Research on Cancer; 2013.

2.       GBD 2015 Risk Factors Collaborators. Global, regional, and national comparative risk assessment of 79 behavioural, environmental and occupational, and metabolic risks or clusters of risks, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. Lancet. 2016 Oct; 388 (10053):1659-1724.

3.       World Health Organization (WHO). Cancer Prevention.

4.       World Cancer Research Fund International.

 

*Επιμελητής Α’  Παθολογίας, Διδάκτωρ Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών,

Παθολογικό Τμήμα – Μονάδα Παθολογικής Ογκολογίας & Χημειοθεραπείας Γυναικολογικού Καρκίνου, Νοσοκομείο – Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου»,

Μετεκπαιδευθείς στο Σακχαρώδη Διαβήτη & την Παχυσαρκία στο Διαβητολογικό Κέντρο της Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Λαϊκό Νοσοκομείο, Reader at Oxford University Press, United Kingdom.

 

 

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ