Ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης είναι Ομότιμος Καθηγητής της Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννήθηκε στην Κρήτη το 1948. Είναι πτυχιούχος (1971) της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Κολωνίας και της Χαϊδελβέργης.

Τα δημοσιεύματά του ανέρχονται σε 390. Από τα βιβλία του αξίζει να αναφερθούν: Νεοελληνικός λόγος, Γλώσσα και εκπαίδευση, Γλωσσαλγήματα, Γλωσσική και λογοτεχνική κριτική, Κρητολογικά μελετήματα. Δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια Μuenster της Γερμανίας, Αθηνών, Κύπρου, Θράκης, Γρανάδας. Είναι ο επιστημονικός συντονιστής και κύριος συντάκτης του Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών. Έχει εκλεγεί ισόβιο μέλος του Ριζαρείου Ιδρύματος. Η Εταιρεία Συγγραφέων του απένειμε το 2015 το Bραβείο Πολιτισμού Δαίδαλος για την εξαιρετική προσφορά του στα Ελληνικά Γράμματα με αφορμή την έκδοση του Χρηστικού Λεξικού.

 

kapodistriako

 

– H νέα ελληνική γλώσσα αποτελεί προϊόν αδιάκοπης εξέλιξης 40 και πλέον αιώνων. Κατέχει, εκτιμάτε, ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις 2.700 γλώσσες του κόσμου; Ποια είναι η άποψή σας;

 

Η ελληνική γλώσσα είναι πράγματι η αρχαιότερη γλώσσα της Ευρώπης με λαμπρή ιστορική πορεία και αδιάκοπη προφορική παράδοση τεσσάρων χιλιάδων χρόνων. Και μόνο γι’ αυτόν τον λόγο συγκαταλέγεται στις κορυφαίες γλώσσες του κόσμου, αφού σ’ αυτή τη γλώσσα γράφτηκαν αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως είναι τα ομηρικά έπη, και χάρη στην Ελληνική διαδόθηκε ο χριστιανισμός που άλλαξε τη ροή της ανθρωπότητας. Αξίζει να διαβάσει κανείς τον πρόσφατο ογκώδη τόμο που επιμελήθηκε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Charles Sturt της Αυστραλίας Γεώργιος Καναράκης, Η διαχρονική συμβολή της Ελληνικής σε άλλες γλώσσες, 2η έκδοση, Αθήνα 2015: Εκδόσεις Παπαζήση, σελίδες 748, όπου τριάντα δύο επιστήμονες σε τριάντα τέσσερις μελέτες για 28 γλώσσες σε πέντε ηπείρους καταθέτουν τον καρπό του ερευνητικού τους μόχθου για την επίδραση της Ελληνικής σε άλλες γλώσσες και τη διαχρονική συμβολή της στη διαμόρφωση του επιστημονικού λεξιλογίου. Στο ετυμολογικό μέρος του Χρηστικού Λεξικού δείχνουμε την τεράστια επίδραση που άσκησε η Ελληνική στη διαμόρφωση του επιστημονικού λεξιλογίου. Βλ., για παράδειγμα, το λήμμα αναιμία [< αρχ. αναιμία ‘έλλειψη αίματος’, αγγλ. an(a)emia, γαλλ. anaemie, γερμ. Anaemie]. Σύγκρ. ιταλικά-ισπανικά anemia. Η ίδια λέξη υπάρχει σε πολλές άλλες γλώσσες. Η επιστημονική ορολογία εμπλουτίζει με ταχύτατους ρυθμούς την κοινή γλώσσα.

 

– Οι νέοι σήμερα στην Ελλάδα, πάσχουν από λεξιπενία; Ένας μέσος Νεοέλληνας πόσες λέξεις γνωρίζει;

 

Όλοι ανεξαιρέτως οι μητρικοί ομιλητές έχουμε «λεξιπενία», αν λάβει κανείς υπόψη του ότι από τις 500.000 λέξεις της Νεοελληνικής και άλλες 200.000 του αυστηρά επιστημονικού λεξιλογίου, ο μέσος Νεοέλληνας γνωρίζει μόλις είκοσι με τριάντα χιλιάδες, άρα αγνοεί 670.000 λέξεις. Αξίζει να ανοίξει κανείς το Χρηστικό Λεξικό για να δει τι σημαίνουν οι λέξεις διάκλαση, ενδημία, εφέδρανο, θυρίστορ, κλινοστατισμός, ογκρατέν, ποτηροτρύπανο, ρούχλα, τρίμερ, χρωματίνη, για αναφέρω τυχαία μερικά παραδείγματα. Η λεξιπενία των νέων και η παρακμή της γλώσσας είναι στερεότυπα που δεν απαλείφονται εύκολα. Οι σημερινοί νέοι είναι κατά μέσο όρο γλωσσικά ασυγκρίτως καλύτεροι από τις παλαιότερες γενιές, εκτός του ότι έχουν αναπτύξει εξαιρετικές τεχνολογικές δεξιότητες που διευρύνουν εντυπωσιακά τον ορίζοντα της γνώσης.

 

– Δηλαδή;

 

Η διαβόητη λεξιπενία, ιδιαίτερα των νέων, αποτελεί γλωσσικό στερεότυπο που βρίσκεται συνεχώς στο προσκήνιο, δεν τεκμηριώνεται όμως επιστημονικά. Κανένας φυσικός ομιλητής δεν γνωρίζει τη γλώσσα του, ούτε θα τη μάθει ποτέ. Με την έννοια αυτή έχουμε όλοι «λεξιπενία». Στους εκατό νεοέλληνες αμφιβάλλω αν βρεθούν δύο να ξέρουν (και γιατί να το ξέρουν;) ότι ο διατοιχισμός σε κυματισμό είναι το μπότζι, δηλ. «κλυδωνισμός πλοίου σε τρικυμία». Αν ακούσει κάποιος ότι «έβγαλε τα χρήματα από τη μπανάνα» θα παραξενευτεί, αν δεν ξέρει ότι μπανάνα, στο συγκεκριμένο γλωσσικό περιβάλλον, είναι «τσαντάκι μέσης». Είναι αλήθεια ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι επιφανειακές διαπροσωπικές σχέσεις δεν βοηθούν στην αποτελεσματική πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου μπορεί να γίνει με κατάλληλες ασκήσεις στο σχολείο, η οικογένεια όμως φέρει εξίσου μεγάλη ευθύνη για την εκπαίδευση των νεαρών μελών της.

 

– Η Ελλάδα από το 2009 και μέχρι σήμερα περνά μια σημαντική κρίση στους περισσότερους τομείς της καθημερινότητας. Είναι μόνο το οικονομικό, ή η κρίση αυτή ήταν αναπόφευκτη, έτσι όπως είχε δημιουργήσει τις δομές λειτουργίας της;

 

Τα τελευταία οκτώ χρόνια η Ελλάδα υποφέρει πολλαπλώς λόγω της επιδεινούμενης οικονομικής κρίσης, η οποία αντικατοπτρίζει την κρίση αξιών στο σύγχρονο κόσμο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι φυσικά άμοιρη ευθυνών. Τα δεινά που μας περιμένουν ξέρει να τα σερβίρει σε καλά μελετημένες δόσεις. Τελικά η πολυδιαφημιζόμενη «αλληλεγγύη» μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι στην ουσία ανύπαρκτη. Οι οικονομικοί αναλυτές ήξεραν ακριβώς τι συνέβαινε. Ο πολύς κόσμος όμως ζούσε στις αυταπάτες του, τις οποίες συγκάλυπτε, και ακόμα χειρότερο, επιδοκίμαζε ο πολιτικός λαϊκισμός. Η κρίση ήταν αναπόφευκτη όπως εξελίσσονταν τα πράγματα στη διεθνή σκηνή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ηθική υποχρέωση να αναγνωρίσει τα λάθη της και να αλλάξει πορεία πλεύσης. Διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος όχι μόνο να σταματήσει η διεύρυνσή της, αλλά και να οδηγηθεί σε συρρίκνωση. Η Μεγάλη Βρετανία έκανε ήδη την αρχή.

 

– Υπάρχει φως στο τούνελ, όταν χιλιάδες νέοι με σημαντικές σπουδές και πτυχία εγκαταλείπουν τη χώρα μας;

 

Αλίμονο αν δεν ελπίζουμε ότι θα δούμε κάποιο φως στην άκρη του τούνελ. Το θέμα είναι πότε; Το αποκορύφωμα της τραγικότητας έγκειται στο ότι νέοι επιστήμονες που σπούδασαν στην Ελλάδα με έξοδα των φορολογούμενων, στην ουσία εκδιώκονται από τη χώρα τους, αναζητώντας εργασία σε άλλες χώρες, αντί να αξιοποιηθούν στην ίδια την πατρίδα τους που τόσο τους έχει ανάγκη. Η ανεργία των νέων, όπως αποτυπώνεται και στη «διαρροή εγκεφάλων», πολλαπλασιάζει τα αδιέξοδα και υπονομεύει το μέλλον της χώρας. Στερήσαμε το χαμόγελο και την ελπίδα από τα νέα παιδιά. Από εμάς τους μεγάλους ποιος μπορεί να τα κοιτάξει κατάματα;

– Τι πρέπει κατά τη γνώμη σας να γίνει; Υπάρχουν λύσεις;

Λύσεις μπορούν να βρεθούν, αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση από τα μεγάλα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Χρειαζόμαστε παγκοσμίως περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς διευρύνεται επικίνδυνα. Είναι αδιανόητο εκατομμύρια συνάνθρωποί μας να έχουν φτάσει στα ακρότατα όρια εξαθλίωσης και άλλοι να κολυμπούν στα πλούτη. Έμφαση πρέπει να δοθεί από όλες τις κυβερνήσεις στους δύο βασικούς δείκτες ποιότητας ενός κράτους, που είναι η παιδεία και η υγεία. Σε ότι αφορά την ελληνική πραγματικότητα, είναι λυπηρό το γεγονός ότι η συναίνεση μεταξύ των κομμάτων παραμένει, δυστυχώς, άπιαστο όνειρο.

(Ο ΣΥΛΛΕΚΤΗΣ)

 

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ