Η φετινή ετήσια εορταστική τελετή για την απελευθέρωση των κρατουμένων του Γ´ Ράιχ ήταν αφιερωμένη στους Έλληνες φυλακισμένους. Παρόντες στην τελετή και συγγενείς τους. Εντύπωση προκάλεσε ο συμφιλιωτικός λόγος τους.Στις φυλακές της πόλης του Βρανδεμβούργου, στο ομώνυμο γερμανικό κρατίδιο, πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή η ετήσια εορταστική εκδήλωση για την απελευθέρωση των πάνω από 3.000 κρατουμένων στις 27 Απριλίου 1945 από τα σοβιετικά στρατεύματα. Οι μισοί από τους έγκλειστους ήταν Γερμανοί, κυρίως πολιτικοί κρατούμενοι, ενώ οι άλλοι μισοί καταγόταν από χώρες που βρίσκονταν υπό γερμανική κατοχή – ανάμεσα τους και 282 Έλληνες. Σε αυτούς ήταν αφιερωμένη η φετινή τελετή στο μνημείο που βρίσκεται εντός των φυλακών.

Γερμανική ευθύνη

Μιλώντας στη Deutsche Welle η Σύλβια ντε Πασκουάλε επικεφαλής του παραρτήματος του δημόσιου οργανισμού «Μνημεία Βρανδεμβούργου», εξήγησε τους λόγους για τους οποίους μνημονεύθηκαν ειδικά οι Έλληνες: «Κάθε χρόνο επιλέγουμε ένα κεντρικό θέμα. Φέτος ήταν οι έλληνες κρατούμενοι. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσαν ήταν ιδιαίτερα άσχημες. Από μαρτυρίες γερμανών κρατουμένων γνωρίζουμε ότι κατά την απελευθέρωσή τους οι Έλληνες ήταν πετσί και κόκκαλο, πεινασμένοι, γεμάτοι ψείρες – βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που μας οδήγησε στην απόφασή μας να μνημονεύσουμε τους Έλληνες».

Η απόφαση να είναι οι Έλληνες στο επίκεντρο της ετήσιας εκδήλωσης φέτος είχε όμως και πολιτικούς λόγους, τόνισε η Άννε Κούαρτ, πολιτικός του κόμματος «Η Αριστερά» και υφυπουργός Δικαιοσύνης και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του κρατιδίου του Βρανδεμβούργου: «Είναι σημαντική αυτή η απόφαση και επειδή υπάρχει μια γερμανική ευθύνη απέναντι στον ελληνικό λαό λόγω των εγκλημάτων της Βέρμαχτ και το κατοχικό δάνειο. Θα πρέπει κάθε φορά εκ νέου να καθίσταται σαφές ότι αυτή η ιστορία δεν ξεχάστηκε, πως δεσμευόμαστε να είμαστε αλληλέγγυοι – και ενόψει των σημερινών προβλημάτων που βιώνει η Ελλάδα και ο λαός της».

Η ζωή στις φυλακές

Το γεγονός ότι στην τελετή συμμετείχαν και 13 συγγενείς των πρώην κρατουμένων οφείλεται στην έρευνα του Αλέξη Ντετοράκη Εξάρχου. Χάρη στις προσπάθειές του επιτεύχθηκε η επαφή με τον Απόστολο Παπαγγέλου, έναν από τους λιγοστούς πρώην φυλακισμένους που ζουν ακόμη, όπως και με μια σειρά από οικογένειες των κρατουμένων. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο νεαρός ιστορικός από την Ξάνθη, εργάζεται ως εθελοντής της γερμανικής οργάνωσης «Δράση Εξιλέωσης και Συμφιλίωσης» (Aktion Sühnezeichen) και ερευνά στα αρχεία του Βρανδεμβούργου για τους Έλληνες κρατούμενους που είχαν μεταφερθεί στα μέσα του 1944 από ελληνικές φυλακές στη Γερμανία. Επρόκειτο για άτομα που κρατούνταν για αντιστασιακή δράση, για κατοχή όπλων αλλά και για «σαλταδόρους», δηλαδή άτομα πού σάλταραν σε οχήματα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής και έκλεβαν τρόφιμα, λάστιχα και άλλα.

Στο Βρανδεμβούργο οι έλληνες κρατούμενοι υποβλήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία. Σύμφωνα με τον Α. Ντετοράκη Εξάρχου «οι περισσότεροι δούλευαν για την εταιρεία ‘Αράντο’, η οποία κατασκεύαζε πολεμικά αεροπλάνα – είτε μέσα στη φυλακή, είτε σε ένα στρατόπεδο λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, το λεγόμενο Γκρίχενλαγκερ». Δηλαδή, το «Στρατόπεδο των Ελλήνων» κρατούνταν και άτομα άλλων εθνικοτήτων. Από τα έως τώρα στοιχεία προκύπτει, ότι παρά τις άσχημες συνθήκες μόλις έξι Έλληνες πέθαναν από κακουχίες και αρρώστιες ενώ για δύο αγνοείται η τύχη τους. Οι υπόλοιποι επέστρεψαν μερικούς μήνες μετά την απελευθέρωση τους στην Ελλάδα.

Κανένα μίσος, αλλά…

Ένας από αυτούς ήταν ο τότε 18χρονος Αποστόλης Σταυρόπουλος από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας. Στην ομιλία της, στην τελετή, η κόρη του Νάντια περιέγραψε τη ζωή του νεαρού ΕΠΟΝίτη στις φυλακές του Βρανδενμβούργου. Εντύπωση προκάλεσαν στους πάνω από 100 παρευρισκόμενους αυτά που είπε η Νάντια Σταυροπούλου για το πως ο πατέρας της αντιμετώπιζε τους Γερμανούς μετά τον πόλεμο: «Πάντα μιλούσε για τους ‘ωραίους Γερμανούς’. Ενώ Έλληνες τον πρόδιδαν και για αυτό το λόγο έφτασε μέχρι το Βρανδεμβούργο, Γερμανοί του έσωσαν αρκετές φορές τη ζωή – πάνω από τρεις τέσσερις φορές. Και γι’ αυτό δεν κράτησε ποτέ μίσος για αυτούς. Όποτε έβρισκε Γερμανό τον καλούσε σπίτι μας. Πολλές φορές εκνευριζόμασταν.» Η θετική εικόνα του Α. Σταυρόπουλου για τους Γερμανούς οφείλεται και στο ότι ένας επισκευαστής στέγης του δάνειζε την κουβέρτα και το κρεβάτι του. Ο κρατούμενος αυτός δεν ήταν άλλος από τον μετέπειτα αρχηγό του κράτους της πρώην Ανατολικής Γερμανίας Έριχ Χόνεκερ.

Θετική εικόνα για τους Γερμανούς είχε διατηρήσει και ο Χάρης Φραντζέσκος από τη Ρόδο. Η κόρη του Ισμήνη θυμάται, πως στην ερώτησή της γιατί δεν τους μισεί μετά από αυτά που του έχουν συμβεί, της είχε απαντήσει, πως δεν ξεχνά ότι στο Βρανδεμβούργο οι μοναδικοί που εκτελούνταν ήταν Γερμανοί. Και η ίδια δεν διακατέχεται από εχθρικά αισθήματα απέναντι στους Γερμανούς, διαβεβαιώνει η Ισμήνη Φραντζέσκου στην Deutsche Welle. Όπως όμως επισημαίνει: «Εγώ αυτό το μήνυμα θέλω να δώσω. Η συγγνώμη στους ανθρώπους είναι για μένα εξιλέωση. Μπορώ να ξεχάσω όμως; Εντάξει, να τη δεχτώ τη συγγνώμη. Να τη δεχτώ, αλλά δεν μπορώ όμως να ξεχάσω.»

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ