(το παρόν σημείωμα συντάχτηκε στις αρχές της οικονομικής κρίσης, παραμένει, ωστόσο, επίκαιρο).

Ο μεγάλος φιλόσοφος και ποιητής του προ-περασμένου αιώνα, WolfgangvonGoethe, είχε πει πως «ο άνθρωπος θα ’πρεπε να ζει τουλάχιστον 200 χρόνια, για να μπορεί να διδαχθεί/αυτοδιδαχθεί πληρέστερα τη γλώσσα του και την ιστορία του ανθρώπινου γένους μέχρι 3 χιλιάδες χρόνια πίσω». Πόσο, μάλλον, αν κάποιος είναι Θηβαίος, συμπληρώνει ο γράφων, όπου η πολλή και ποικίλη ιστορία της πόλης του, η οποία είναι μοναδική στο είδος της και απέραντη σε έκταση γεγονότων, θα ’πρεπε να ζει περισσότερα χρόνια. Αφορμή για το παρόν σημείωμα μου έδωσε η αναφορά του κ. πρωθυπουργού μας στην όντως βαρυσήμαντη ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο στις 09.07.2015, όπου μεταξύ άλλων σοφών ρήσεων από την ελληνική αρχαιότητα (πάταξον μεν, άκουσον δε), αναφέρθηκε με νόημα και στην Τραγωδία του Σοφοκλέους «ΑΝΤΙΓΟΝΗ»! Το κατάλαβαν το νόημα οι δημοκράτες και πολιτισμένοι εταίροι και σύμμαχοί μας; Αν αναλογιστούν τουλάχιστον, ότι όταν το 442 π.Χ. ο Σοφοκλής έγραφε την «ΑΝΤΙΓΟΝΗ», ενώ την ίδια εποχή οι Φειδίας, Ικτίνος και Καλλικράτης ολοκλήρωναν το «θαύμα», το έμβλημα του παγκόσμιου πολιτισμού, τον Παρθενώνα, τότε ίσως αντιληφθούν ότι ο ένδοξος και υπερήφανος ελληνικός λαός δικαιολογημένα δεν μπορεί να ανέχεται πλέον τις συνεχείς επιθέσεις τους με ταπεινωτικές και ευτελιστικές λοιδορίες, όπως π.χ. ότι είμαστε διεφθαρμένοι, απατεώνες, αναξιόπιστοι, κλέφτες, απείθαρχοι κ.λπ.

Επιγραμματικά η τραγωδία έχει ως εξής:

Ο μυθικός βασιλιάς της Θήβας Λάιος και η σύζυγός του Ιοκάστη απέκτησαν έναν γιο, ο οποίος, σύμφωνα με τους χρησμούς του μαντείου του Απόλλωνος, θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του. Γι’ αυτό κι ο Λάιος, μόλις γεννήθηκε το παιδί, το παρέδωσε σ’έναν βοσκό να το εγκαταλείψει κάπου στον Κιθαιρώνα για να πεθάνει. Ο βοσκός το λυπήθηκε και το έδωσε σ’ έναν κυνηγό, ο οποίος το πήγε στον βασιλιά της Κορίνθου, Πόλυβο, ο οποίος ήταν άτεκνος. Ο Πόλυβος ανέθρεψε το παιδί ωσάν να ήταν τέκνο του. Του έδωσε, μάλιστα, και το όνομα Οιδίπους, από τα οιδήματα που είχε στα πόδια του από τα σχοινιά με τα οποία το είχαν δέσει. Ο Οιδίπους όταν ενηλικιώθηκε ήθελε να μάθει περισσότερα για τον εαυτό του και για τους γονείς του, γι’ αυτό πήγε στο Μαντείο των Δελφών. Εκεί του είπαν τον χρησμό, ότι θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα παντρευτεί τη μητέρα του. Αυτός ήταν ο λόγος που ο Οιδίπους δεν επέστρεψε στην Κόρινθο, αλλά κατευθύνθηκε προς τη Θήβα. Κάπου, κοντά στη Θήβα, συναντήθηκε με τον Λάιο, και σε μια λογομαχία, τον σκότωσε, χωρίς να γνωρίζει ποιος ήταν.

Η Θήβα μαστιζόταν εκείνη την εποχή από τη Σφίγγα, ένα μυθικό τρομερό τέρας, το οποίο κατασπάραζε όσους δεν μπορούσαν να λύσουν το αίνιγμα: «Ποιο ζώο έχει το πρωί 4, το μεσημέρι 2 και το βράδυ 3 πόδια;». Όποιος θα έλυνε το αίνιγμα, θα γινόταν βασιλιάς της Θήβας και θα παντρευόταν την Ιοκάστη. Ο Οιδίπους απαντώντας ότι το εν λόγω ζώο ήταν ο άνθρωπος έλυσε το αίνιγμα, παντρεύτηκε την Ιοκάστη κι έγινε βασιλιάς της Θήβας!

Από τον αιμομικτικό αυτόν γάμο γεννήθηκαν 4 παιδιά: ο Ετεοκλής, ο Πολυνείκης, η Ισμήνη και η Αντιγόνη. Όταν αποκαλύπτεται η αλήθεια, η Ιοκάστη αυτοκτονεί, ο Οιδίπους αυτοτυφλώνεται, περιπλανιέται στον κόσμο σαν ζητιάνος και, τέλος, εξαφανίζεται κάπου στο άλσος του Κολωνού. Λέγεται πως συνοδευόταν από την Αντιγόνη.

Η κατάρα δεν σταμάτησε εδώ. Βάρυνε/συνεχίστηκε και στους απογόνους: Ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης αλληλοεξοντώνονται σε μια μονομαχία. Ο Κρέων, αδελφός της Ιοκάστης και θείος των παιδιών της, γίνεται βασιλιάς της Θήβας και εκδίδει διαταγή, να ταφεί με τιμές μόνο ο Ετεοκλής, ενώ το άταφο σώμα του Πολυνείκους να γίνει βορά των όρνεων και των σκύλων. Όποιος παρέβαινε την εντολή, θα θανατώνονταν. Η Αντιγόνη δεν υπήκουσε στη διαταγή του βασιλιά-θείου της, και ζητάει και τη βοήθεια της Ισμήνης για να θάψουν τον αδελφό τους. Η Ισμήνη μάταια προσπάθησε να μεταπείσει την αδελφή της, ώστε να αποφευχθεί μια νέα τραγωδία. Ανένδοτη η Αντιγόνη σκέπασε όσο μπορούσε με χώμα τον νεκρό αδελφό της, συνελήφθη και φυλακίστηκε σε μια σπηλιά. Στη σπηλιά την ακολούθησε και ο αγαπημένος της αρραβωνιαστικός Αίμων, γιος του Κρέοντος και της Ευρυδίκης. Ο μάντης Τειρεσίας προειδοποιεί τον Κρέοντα για το μεγάλο κακό που τον περιμένει. Ο Κρέων αρχικά δυστροπεί και εναντιώνεται στον Τειρεσία, ωστόσο πείθεται, επιτρέπει την ταφή του Πολυνείκους, ενώ η Αντιγόνη παραμένει φυλακισμένη και αγνοώντας τη μεταστροφή του θείου της, αυτοκτονεί/απαγχονίζεται με τα ιμάτιά της, τα οποία είχε μετατρέψει σε σκοινιά. Ο Αίμων, αντικρύζοντας τη νεκρή Αντιγόνη, αυτοκτονεί κι αυτός μ’ένα δόρυ, ενώ το ίδιο κάνει και η Ευρυδίκη, όταν πληροφορείται τα τραγικά νέα από τη σπηλιά!

Οι λεπτομέρειες, ει δυνατόν, σε κάποια θεατρική παράσταση ή στα εγχειρίδια διδασκαλίας για τους μαθητές των Λυκείων της χώρας μας κι όλου του δυτικού κόσμου, στην τραγωδία του Σοφοκλέους «ΑΝΤΙΓΟΝΗ».

Τα διδάγματα/μηνύματα πάμπολλα και ποικίλα από τη συναρπαστική και αγωνιώδη εξιστόρηση των γεγονότων, με προεξέχον δίδαγμα εκείνο της στάσης της Αντιγόνης, όπου το άγραφο δίκαιο των θεών αποδεικνύεται ανώτερο εκείνου του θετού δικαίου των ανθρώπων, που οδηγεί κατά κανόνα σε τραγωδίες! Για τον Έλληνα, η τιμή και οι ηθικές αρχές έχουν περισσότερη αξία από την ίδια τη ζωή, χωρίς αυτό να αποτελεί κανόνα. Η στάση, ωστόσο, της Ισμήνης και ενδεδειγμένη ήταν και εμφορούνταν κυρίως από τη λογική, η οποία σε τέτοιες δύσκολες περιστάσεις πρέπει να πρυτανεύει. Με διδάσκει/νουθετεί/αγγίζει η συμπεριφορά της Ισμήνης στο καθ’όλα αριστουργηματικό έργο του τραγικού ποιητή. Η Ισμήνη ήταν ευλαβής και αγαπητή αδελφή της οικογένειας. Υστερούσε σε γενναιότητα έναντι της Αντιγόνης, υπερτερούσε, όμως, σε λογική και ήταν ιδιαίτερα δίκαιος και νομοταγής άνθρωπος. (Ήταν αρραβωνιασμένη με τον Περικλύμενο, γιο του Ποσειδώνα και της Χλωρίδας. Η Χλωρίδα ήταν κόρη του Τειρεσία, σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία).*

*Η πληροφορία αυτή από τις σημειώσεις του αείμνηστου Θηβαίου εκπαιδευτικού Ευάγγ. Ι. Μπασιάκου.

Νίκος Αθ. Μίνης, Θήβα, Σεπτέμβριος 2018

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ