ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ (c) ellinikignomi

«Στη χώρα μας η γονιμότητα των γενεών φθίνει διαρκώς. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα αρνητικά μεταναστευτικά ισοζύγια των τελευταίων ετών, οδήγησε μετά το 2010 αρχικά στην ανακοπή της αύξησης του πληθυσμού μας και εν συνεχεία στη μείωσή του, η οποία πιθανότατα θα συνεχισθεί μέχρι και το 2050». Αυτά υπογραμμίζει σε συνέντευξη ο Βύρων Κοτζαμάνης, Καθηγητής, Διευθυντής του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων (ΕΔΚΑ), ΤΜΧΠΠΑ, Παν. Θεσσαλίας. Ο Βύρων Κοτζαμάνης είναι δημογράφος, Δρ. Ανθρωπιστικών Επιστημών (Docteur es Lettres et Sciences Humaines-Univ. Paris X). Ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (1983-1998), Καθηγητής ΕΕΠ στη Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας του ΤΕΙ Αθήνας (1988-1998), εντεταλμένος Διδασκαλίας (1989-1995), αν. Καθηγητής (1996-1999) και εν συνεχεία καθηγητής Δημογραφίας (1999→) στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης/ΤΜΧΠΠΑ). Επισκέπτης-συνεργαζόμενος ερευνητής του Εθνικού Ινστιτούτου Δημογραφίας της Γαλλίας.Εμπειρογνώμων της ΕΕ. στο πλαίσιο της Τεχνικής Βοήθειας για την αναδιοργάνωση των Στατιστικών Υπηρεσιών των βαλκανικών χωρών. Πρόεδρος και εν συνεχεία επίτιμος Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Γαλλόφωνων Δημογράφων, Πρόεδρος της Διεθνούς Επιστημονικής Ένωσης Demobalk κ.ά.

Η συνέντευξη

-Το δημογραφικό «πρόβλημα» στην Ελλάδα συζητείται, ως γνωστόν, κατά την τελευταία τριακονταετία. Πού επικεντρώνονται οι  ανησυχίες;

«Οι ανησυχίες επικεντρώνονται κυρίως σε μια από τις δημογραφικές συνιστώσες, τη γονιμότητα, η οποία -μαζί με την μετανάστευση- επηρεάζει καθοριστικά, την εξέλιξη του πληθυσμού (το μέγεθος και την κατανομή του ανά ηλικία) και προφανώς και τη δημογραφική γήρανση (την αύξηση, δηλαδή, του ειδικού βάρους των ηλικιωμένων). Στη χώρα μας η γονιμότητα των γενεών φθίνει διαρκώς. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα αρνητικά μεταναστευτικά ισοζύγια των τελευταίων ετών και τον αυξημένο αριθμό θανάτων λόγω της γήρανσης, οδήγησε μετά το 2010 αρχικά στην ανακοπή της αύξησης του πληθυσμού μας και εν συνεχεία στη μείωσή του, η οποία πιθανότατα θα συνεχισθεί μέχρι και το 2050. Η μείωση αυτή συνοδεύεται αναπόφευκτα και από τη συρρίκνωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας (15-64 ετών) και την αύξηση της μέσης ηλικίας του, και, προφανώς, θα οδηγήσει μελλοντικά  και στη μείωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού».

-Η  χαμηλή γονιμότητα (κάτω από το όριο αναπαραγωγής) είναι κάτι νέο;

«Η χαμηλή γονιμότητα (κάτω από το όριο αναπαραγωγής) δεν είναι κάτι νέο: χαρακτηρίζει τη χώρα μας εδώ και δεκαετίες, καθώς οι γυναίκες που γεννήθηκαν λίγο πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έφεραν στον κόσμο κατά μέσο όρο 2,2 παιδιά, αυτές που γεννήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’60 κατά μέσο όρο 1,75, ενώ οι νεότερες, αυτές που γεννήθηκαν γύρω στο 1980, θα κάνουν πιθανότατα ακόμη λιγότερα (1,50)».

-Μπορεί να ανακοπεί σε μια πρώτη φάση;

«Ναι, αν μεταβληθούν οι αναπαραγωγικές μας συμπεριφορές, αλλαγή που απαιτεί βάθος χρόνου και προϋποθέτει την πλήρωση δύο συνθηκών: την προοδευτική αλλαγή των κυρίαρχων αξιών και την αντικατάστασή τους από αξίες που «ευνοούν» περισσότερο την τεκνογονία, και  τη δημιουργία ενός γενικότερου ευνοϊκού περιβάλλοντος που θα επιτρέψει την υλοποίηση από τις νεότερες γενεές του επιθυμητού μεγέθους οικογένεια (γύρω από τα δύο παιδιά)».

-Στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν υιοθετήσει μέτρα στήριξης/ανόρθωσης της γονιμότητας του πληθυσμού τους; Αν ναι ποια είναι τα κυριότερα;

«Τα κυριότερα μέτρα στο πλαίσιο υλοποίησης αυτού του στόχου μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

 

  1. Ενισχύσεις οικονομικής φύσης: Επιδόματα γάμου/συμβίωσης, οικογενειακά επιδόματα διαφοροποιούμενα συνήθως αναλόγως της τάξης έλευσης του παιδιού, πριμ (π.χ. στη γέννηση ενός παιδιού), φορολογικές ελαφρύνσεις (φόρος εισοδήματος), επιδότηση ή ακόμη και δωρεάν χρήση υπηρεσιών (π.χ. μεταφοράς με τα μαζικά μέσα, σχολικά βιβλία και είδη, εξωσχολικές δραστηριότητες – άθληση, πολιτισμός- υπηρεσίες κοινής ωφέλειας), στεγαστικά βοηθήματα και δάνεια (προγράμματα κοινωνικής στέγασης, στεγαστικά επιδόματα, χαμηλότοκα δάνεια για την απόκτηση πρώτης κατοικίας και μείωση ή απαλλαγή από τους φόρους που την βαρύνουν).
  2. Μέτρα που επικεντρώνονται στον γονέα /στους γονείς με στόχο την εναρμόνιση της οικογενειακής με την επαγγελματική ζωή : Άδειες μητρότητας /μεγαλώματος του παιδιού /των παιδιών και κατοχύρωση της επανόδου στην πρότερη της εγκυμοσύνης εργασία, άδειες διακοπών, επιδόματα φύλαξης των παιδιών, ύπαρξη επαρκών ποιοτικών δομών για τη μόνιμη φιλοξενία και δημιουργική απασχόληση όλων των παιδιών προσχολικής ηλικίας, παιδικές κατασκηνώσεις, ανάπτυξη δομών για τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών μεγαλύτερης ηλικίας εντός και εκτός σχολείου, ευέλικτα για τους γονείς ωράρια εργασίας και άδειες μικρής διάρκειας για οικογενειακούς λόγους, ισχυρό θεσμικό πλαίσιο για την αποφυγή διακρίσεων στο πεδίο της εργασίας.»

Έχουμε όμως και παρεμβάσεις που στοχεύουν στο παιδί και στο γονικό λειτούργημα γενικότερα;

«Και βέβαια έχουμε. Αυτές αφορούν γενικότερα τη δημιουργία ευνοϊκού για το παιδί και τον γονέα /τους γονείς του περιβάλλοντος. Πχ πολεοδόμηση με ασφαλείς δημόσιους χώρους προσβάσιμους στα παιδιά και στους συνοδούς τους (πλατείες, παιδικές χαρές, αθλοπαιδιές, πάρκα με άλλες δραστηριότητες για τον ελεύθερο χρόνο), χωροθέτηση των δομών προσχολικής και μικρής ηλικίας λαμβάνοντας υπόψη τη χωρική κατανομή των γονέων για την ελαχιστοποίηση του χρόνου μετακίνησης, μέτρα που αποσκοπούν στη διεύρυνση της ισότητας των δύο φύλων -εκτός αυτών που αναφέρονται στην οικονομική σφαίρα- και ιδιαίτερα στην ισότητα στο πλαίσιο της συμβίωσης, ανάπτυξη θετικών προσεγγίσεων απέναντι στο παιδί και στο γονικό λειτούργημα…».

ΑΑΖ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ