Με ήρωα τον Βερολινέζο επιθεωρητή Μπέρνι Γκούντερ ο συγγραφέας Φίλιπ Κερ εικονογραφεί κεφάλαια της γερμανικής ιστορίας στον 20ό αιώνα. Ένα απ’ αυτά ήταν και η εξόντωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.Το 1961 ο Γιάννης Μαρής δημοσίευσε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις» το αστυνομικό μυθιστόρημα «Μαύρος Άγγελος». Το έγκλημα που πρέπει να εξιχνιαστεί, ο θάνατος του Τιμόθεου Κώνστα, και η όλη υπόθεση πλέκονται γύρω από μια συμμορία παλιών γερμανών ναζί και των ελλήνων συνεργατών τους που στη μεταπολεμική Ελλάδα ξανασυναντιούνται και προσπαθούν να ανασύρουν από τα παράλια της Δήλου τον κρυμμένο θησαυρό των Εβραίων, το χρυσάφι που είχαν κλέψει μαζί τον καιρό της κατοχής από τους Ελληνοεβραίους. Ήταν για τη δεκαετία του ’60 ένα ασυνήθιστο θέμα, που μάλλον θα διαβάστηκε τότε σαν μια ακόμη αλλόκοτη ιδέα του χαρισματικού και σε πολλά πρωτοπόρου συγγραφέα Γιάννη Μαρή. Ο ιστορικός πυρήνας της πλοκής, δηλαδή η εξόντωση της Εβραίων της Ελλάδας από τους Γερμανούς και η αρπαγή των περιουσιών τους, είχε παραμεληθεί και ξεχαστεί μέσα στις τόσες και τόσες καθαρά ελληνικές πληγές της μεταπολεμικής περιόδου.
Ασφαλιστές και εγκληματίες πολέμου
Την ίδια περίπου περίοδο, γύρω στο 1957, εκτυλίσσεται και το αστυνομικό μυθιστόρημα του Βρετανού συγγραφέα Φίλιπ Κερ «Φοβού τους Δαναούς» (εκδόσεις Κέδρος) που αυτές τις μέρες εκδόθηκε και στα γερμανικά με τίτλο «Δούρειοι Ίπποι» (εκδόσεις Wunderlich/ Rowohlt). Ο πρώην αστυνόμος Μπέρνι Γκούντερ ταξιδεύει στην Ελλάδα για να διαλευκάνει ως εκπρόσωπος μεγάλης ασφαλιστικής εταιρείας πλέον μια ενδεχόμενη απάτη, τη βύθιση ενός πλοίου που σε λίγο θα συμπληρωθεί και με τη δολοφονία του ιδιοκτήτη του. Οι έρευνες οδηγούν σε ένα από τα σκοτεινά κεφάλαια της ιστορίας, τον εκτοπισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης το 1943 και την εξόντωσή τους. Η ιστορία οδηγεί στην τύχη του χρυσού των Εβραίων και στον διαβόητο εγκληματία πολέμου Άλοϊς Μπρούνερ που θεωρήθηκε ως ο βασικός υπεύθυνος για τις μεταγωγές 125.000 Εβραίων από την Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Σλοβακία και την Αυστρία.
Επανόρθωση και γαλήνη
Εννοείται ότι όπως σε κάθε καλό αστυνομικό ο Μπέρνι Γκούντερ δεν συναντά μόνο πρώην ναζί, αλλά και μια εντυπωσιακή νεαρή γυναίκα, μια επικίνδυνη μυστική πράκτορα και μερικές ακόμα αναπάντεχες φιγούρες. Με το «Φοβού τους Δαναούς» που κυκλοφόρησε στα αγγλικά πριν από δύο χρόνια, τη χρονιά ακριβώς που ο συγγραφέας Φίλιπ Κερ έφυγε πρόωρα από τη ζωή, ολοκληρώνεται και ο κύκλος των δεκατριών αστυνομικών με ήρωα τον Μπέρνι Γκούντερ. Το 1957 δεν επελέγη συμπτωματικά για την πλοκή του βιβλίου. Ήταν η χρονιά, κατά την οποία υπογράφηκαν οι Συνθήκες της Ρώμης. Αυτές σηματοδοτούσαν τη γένεση της σημερινής ΕΕ και την πρόσδεση της Γερμανίας στη σύγχρονη Ευρώπη. Ακριβώς αυτή τη μοίρα της Γερμανίας στον εικοστό αιώνα ενσαρκώνει παραδειγματικά και ο αστυνόμος Γκούντερ. Εξαιρετικός στη δουλειά του, υπηρέτησε τη δεκαετία του 30 τους ναζί κι ας μην ήταν ο ίδιος ναζί, και στη συνέχεια μέσα από μια σειρά μυθιστορηματικών μεταμορφώσεων αναζήτησε την επανόρθωση και τη γαλήνη. Όπως και η ίδια η πατρίδα του.
Σπύρος Μοσκόβου