Διαδηλωτές καίνε σημαίες του Ισραήλ, συναγωγές δέχονται επίθεση, τα κρούσματα αντισημιτισμού πληθαίνουν. Πώς διαμορφώνονται οι γερμανο-ισραηλινές σχέσεις; «Αυτή η βία δεν δικαιολογείται, το Ισραήλ έχει δικαίωμα να αντικρούσει τις επιθέσεις που δέχεται στα πλαίσια της νόμιμης αυτοάμυνας», λέει ο εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης Στέφεν Ζάιμπερτ, μιλώντας εμφανώς εκ μέρους της Άνγκελα Μέρκελ. Μπορεί το Ισραήλ να απέχει 4.000 χιλιόμετρα, όμως αυτές τις μέρες πολλοί Γερμανοί παρακολουθούν συγκλονισμένοι την κλιμάκωση της βίας στη Μέση Ανατολή, καθώς και τον απόηχο της αντιπαράθεσης εντός συνόρων: Ενώ ισραηλινές σημαίες τυλίγονται στις φλόγες. πολλοί Εβραίοι που ζουν στη Γερμανία αισθάνονται ανασφάλεια και φόβο για το μέλλον.
Σε όλα αυτά δεν παρέλειψε να αναφερθεί ο Στέφεν Ζάιμπερτ: «Όποιος εκδηλώνει τη διαμαρτυρία του με επιθέσεις σε συναγωγές ή με την καταστροφή εβραϊκών συμβόλων, δείχνει ότι δεν επιδιώκει κριτική απέναντι σε ένα κράτος ή μία κυβέρνηση, αλλά απλώς εκδηλώνει το μίσος και την επιθετικότητά του απέναντι σε μία ολόκληρη θρησκεία», επισημαίνει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος. «Θα σταθούμε απέναντι σε τέτοιες συμπεριφορές με όλη την ισχύ που διαθέτει ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου».
Το ιστορικό υπόβαθρο των διμερών σχέσεων
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα. Δεν νοούνται σχέσεις Γερμανίας-Ισραήλ χωρίς την ιστορική αναδρομή στο Ολοκαύτωμα, την εξόντωση έξι εκατομμυρίων Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς. Κι όμως, από το 1965, όταν οι δύο χώρες σύναψαν διπλωματικές σχέσεις, άρχιζαν να προσεγγίζουν η μία την άλλη. Πρωτεργάτης της συμφιλίωσης ήταν ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπεν Γκουριόν (1886-1973), ο οποίος ανέκαθεν παρότρυνε τους συμπατριώτες του να αναζητήσουν την «άλλη Γερμανία» και ήταν φίλος του πρώτου μεταπολεμικού γερμανού καγκελάριου Κόνραντ Αντενάουερ, αν και τον συνάντησε μόνο δύο φορές, το 1960 και το 1966. Οι πρώτες επίσημες συνομιλίες μεταξύ της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και του Ισραήλ έγιναν το 1952 με στόχο την επαναπροσέγγιση και την καταβολή αποζημιώσεων, ενώ αργότερα υπήρξαν και μυστικές επαφές για την παροχή αμυντικού εξοπλισμού στο Ισραήλ. Η σύναψη διπλωματικών σχέσεων το 1965 δεν ήταν αυτονόητη για όλους. Η άφιξη του πρώτου γερμανού πρεσβευτή στο Ισραήλ επισκιάστηκε από ταραχές και εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.
Στην πορεία του χρόνου οι επαφές πληθαίνουν. Στα 16 χρόνια της θητείας του στην καγκελαρία ο Χέλμουτ Κολ επισκέφθηκε το Ισραήλ μόλις δύο φορές. Η Άνγκελα Μέρκελ πραγματοποίησε επτά επισκέψεις, μάλιστα το 2018 αναγορεύθηκε επίτιμη διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Χάιφα. «Μας συνδέουν δεσμοί φιλίας και αυτό είναι δώρο ανεκτίμητο, αλλά και απρόσμενο, αν αναλογιστούμε την κοινή μας ιστορία», υπενθύμιζε η καγκελάριος την εποχή εκείνη. Έκτοτε σταμάτησαν οι επισκέψεις και ίσως αυτό να μην οφείλεται μόνο στην πανδημία, αλλά και στην εθνικιστική πολιτική του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου. Κοινή συνεδρίαση των υπουργικών συμβουλίων Γερμανίας και Ισραήλ που είχε προγραμματιστεί το 2017 αναβλήθηκε την τελευταία στιγμή, για να πραγματοποιηθεί τελικά τον Οκτώβριο του 2018, συμπίπτοντας με τα 70 έτη από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Η καγκελάριος δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει ότι αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ. Παράλληλα όμως εκφράζει την υποστήριξή της για τη «λύση των δύο κρατών» στη Μέση Ανατολή, που θα επιτρέψει την ειρηνική συνύπαρξη Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Κάθε φορά που το Ισραήλ επεκτείνει τους εβραϊκούς οικισμούς, το Βερολίνο απευθύνει εκκλήσεις για εγκράτεια.
Μία σιωπηλή διαμεσολάβηση
Η Γερμανία ανήκει σε αυτούς που σπάνια επιχειρούν να διαμεσολαβήσουν στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, πολλές φορές γερμανοί διπλωμάτες ή και στελέχη των μυστικών υπηρεσιών έδρασαν υποστηρικτικά για τις ισραηλινές θέσεις στην περιοχή: για παράδειγμα αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες διαμεσολάβησης ή εντοπισμού Ισραηλινών στρατιωτών που αγνοούνταν. Η Γερμανία θεωρείται αξιόπιστος διαμεσολαβητής σε τέτοιες περιπτώσεις.
Αλλά οι διμερείς σχέσεις γνώρισαν και πολλές μεταπτώσεις. Κυμαίνονταν σε εξαιρετικά επίπεδα την εποχή γύρω στο 2000-2001, με υπουργό Εξωτερικών τον «Πράσινο» Γιόσκα Φίσερ. Μάλιστα σε επίσκεψή του το 2001 ο Φίσερ έζησε σχεδόν από κοντά μία βομβιστική επίθεση σε ντισκοτέκ του Τελ Αβίβ με 21 νεκρούς, ενώ αργότερα επιχείρησε να διαμεσολαβήσει ανάμεσα στην ισραηλινή πλευρά και τον Γιασέρ Αραφάτ. Αντιθέτως το 2016 δεν έλειψαν οι τριβές στις διμερείς σχέσεις, με τον ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου να ακυρώνει την τελευταία στιγμή συνάντηση με τον σοσιαλδημοκράτη γερμανό υπουργό Εξωτερικών Γκάμπριελ, ο οποίος είχε εντάξει στο πρόγραμμα της επίσκεψής του συναντήσεις με «αντισημιτικές» οργανώσεις, σύμφωνα με τον Νετανιάχου.
Οικονομία, τουρισμός και άμυνα στο επίκεντρο
Παρά τις όποιες τριβές σε πολιτικό επίπεδο, η Γερμανία παραμένει ο πιο σημαντικός εμπορικός εταίρος του Ισραήλ. Η συνεργασία στο πεδίο της άμυνας συνεχώς διευρύνεται, μάλιστα το 2020 η πολεμική αεροπορία των δύο χωρών πραγματοποίησε κοινή άσκηση στη Γερμανία. Λίγο πριν από την πανδημία, το Ισραήλ κατέγραφε ρεκόρ στις επισκέψεις τουριστών από τη Γερμανία, ενώ συνεχή άνοδο κατέγραφαν και οι ανταλλαγές νέων.
Σήμερα όλο και περισσότεροι γερμανοί πολιτικοί επισημαίνουν το δικαίωμα αυτοάμυνας του Ισραήλ. Πολιτικοί από όλα σχεδόν τα κόμματα καταδικάζουν πράξεις διαμαρτυρίας που προσβάλλουν την ισραηλινή σημαία. Κι όμως, λίγοι είναι οι απλοί πολίτες που εκδηλώνουν ανοιχτά την αλληλεγγύη τους. Ακόμη και στις αρχές του 1991, όταν ιρακινοί πύραυλοι στόχευαν την Ιερουσαλήμ προκαλώντας νεκρούς και τεράστιες καταστροφές, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που βρέθηκαν έξω από την ισραηλινή πρεσβεία στη Βόννη για να εκφράσουν τη συμπαράστασή τους.
Κρίστοφ Σταρκ
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
