Η σύνθετη απλότητα του Ρενέ Μαγκρίτ

Απλά μοτίβα συνδυάζονται με σύνθετα νοηματικά επίπεδα με φιλοσοφική διάσταση. 50 χρόνια από τον θάνατό του, ο βέλγος σουρεαλιστής ζωγράφος παραμένει επίκαιρος και ενδιαφέρων.Ενώ η παρατήρηση ενός πίνακα του Νταλί κάνει πολλούς να αισθάνονται σαν να βρίσκονται φυλακισμένοι σε ένα όνειρο, τα έργα του Ρενέ Μαγκρίτ έχουν πάντα μια διανοητική χροιά. Η Αίθουσα Τέχνης Σιρν στη Φρανκφούρτη (Schirn Kunsthalle) ανέδειξε φέτος το βάθος των έργων του βέλγου εικαστικού με μια μεγάλη έκθεση που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο και ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούνιο. Εκεί παρουσιάστηκαν 70 έργα του -ανάμεσά τους και πολλά άγνωστα. Για τον Φίλιπ Ντέμαντ, διευθυντή της Αίθουσας Τέχνης Σιρν, ο Ρενέ Μαγκρίτ «με τη χαρακτηριστική γλώσσα των εικόνων του, είναι ένας από τους δημοφιλέστερους και σημαίνοντες καλλιτέχνες του 20ού αιώνα».

Η ζωγραφική συναντά τη φιλοσοφία

Η έκθεση στη Φρανκφούρτη επιχείρησε να φωτίσει την ενασχόληση του Ρενέ Μαγκρίτ με τη φιλοσοφία. Στα έργα του καταπιάνεται με τη σχέση εικόνας και γλώσσας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το έργο του «Η προδοσία των εικόνων», που αναπαριστά μια πίπα, ωστόσο συνοδεύεται από τη φράση «Αυτό δεν είναι πίπα». Με αυτήν την αντιπαράθεση εικόνας και κειμένου ο Μαγκρίτ διατύπωσε τις αμφιβολίες του για τον τρόπο απεικόνισης της πραγματικότητας, αμφισβητώντας εκ βάθρων τον τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Το γλωσσικό επίπεδο παραμένει πάντα σημαντικό για τον βέλγο ζωγράφο, ο οποίος πιστεύει ότι «ένας τίτλος δικαιολογεί την εικόνα ολοκληρώνοντάς την».

Άλλα έργα του Μαγκρίτ εστιάζουν στην εφεύρεση και τον ορισμό της ζωγραφικής. Η κατά κάποιο τρόπο επιστημονική μέθοδος που ακολουθούσε στην τέχνη του μαρτυρά ότι δεν του αρκούσαν οι απλές απαντήσεις. Μάλιστα ήταν καχύποπτος απέναντι στον απλοϊκό ρεαλισμό. Δεδηλωμένος στόχος των σουρεαλιστών ήταν να κλονίσουν τους καθιερωμένους τρόπους αντίληψης, σκέψης και όρασης. Ο Ρενέ Μαγκρίτ αντιμετώπισε αυτόν τον στόχο των σουρεαλιστών συναδέλφων του με μεγάλη δόση ειρωνείας. Δεν είχε καμία σχέση με προφητείες και οράματα. Δεν έβλεπε τον εαυτό του κατά πρώτο λόγο ως καλλιτέχνη, αλλά κυρίως ως «σκεπτόμενο άνθρωπο, ο οποίος ζωγραφίζει».

Ο Μαγκρίτ στην pop art

Καπέλο, μήλο, κουρτίνα: η γλώσσα των έργων του διατυπώνεται συχνά με απλά μοτίβα. Αυτό το στοιχείο συνέβαλε στο να γίνουν τα έργα του Ρενέ Μαγκρίτ αγαπημένο θέμα της ποπ κουλτούρας και να παραμείνουν δημοφιλή μέχρι και σήμερα. Στην εποχή κυριαρχίας του ίντερνετ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εικόνες που είναι εύκολα προσβάσιμες και δεν είναι δύσκολο να αναπαραχθούν, φαίνεται ότι γνωρίζουν ιδιαίτερη επιτυχία. Αυτό ισχύει μάλλον και για τα φαινομενικά απλά μοτίβα του Ρενέ Μαγκρίτ. Σήμερα μπορεί να βρει κανείς πολλές αναπαραστάσεις των έργων του με το hashtag #renemagritte. Το αν αυτές λαμβάνουν υπόψη τους το φιλοσοφικό βάθος που θέλησε να αποδώσει ο εμπνευστής τους είναι άλλο θέμα.

Γιούλια Χιτς / Άρης Καλτιριμτζής