Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε νόμιμη την απαγόρευση της ισλαμικής μαντήλας σε ιδιωτική εταιρεία υπό προϋποθέσεις- για παράδειγμα εφόσον αντίστοιχες απαγορεύσεις ισχύουν για όλα τα θρησκεύματα.Μπορεί μια ιδιωτική εταιρεία να απαγορεύσει σε εργαζόμενους/εργαζόμενες να φορούν διακριτικά σύμβολα που υποδηλώνουν το θρήσκευμα, τις φιλοσοφικές ή πνευματικές πεποιθήσεις τους; Και τι συμβαίνει ειδικότερα με την ισλαμική μαντήλα; Σε αυτό το ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) του Λουξεμβούργου. Το ιστορικό της υπόθεσης δεν είναι πολύπλοκο, αλλά τα ερωτήματα που εγείρονται σχετικά με τα όρια μεταξύ της ελεύθερης άσκησης της θρησκευτικής πίστης και των υποχρεώσεων που θέτει ο χώρος και οι κανόνες εργασίας είναι σημαντικά.
Μια Βελγίδα υπήκοος προσέφυγε στην βελγική δικαιοσύνη όταν ιδιωτική επιχείρηση δεν της προσέφερε θέση πρακτικής άσκησης επειδή φορούσε μαντήλα, σύμβολο της ισλαμικής πίστης. Η ίδια επιχείρηση αρνήθηκε επίσης να δεχτεί την πρόταση της κοπέλας να κρατά καλυμμένο το κεφάλι της με άλλου είδους ύφασμα/καπέλο εν ώρα εργασίας. To αρμόδιο δικαστήριο, εν προκειμένω το γαλλόφωνο εργατοδικείο Βρυξελλών, παρέπεμψε την υπόθεση στην ευρωπαϊκή δικαιοσύνη, αποστέλλοντας προδικαστικό ερώτημα.
Γενική και αδιαφοροποίητη εφαρμογή των ίδιων κανόνων για όλους
«Ο εσωτερικός κανονισμός μιας επιχείρησης, η οποία απαγορεύει την εμφανή χρήση θρησκευτικών, φιλοσοφικών ή άλλων συμβόλων πίστης δεν συνιστά άμεση διάκριση, εφόσον η απαγόρευση αυτή εφαρμόζεται σε όλους τους εργαζομένους με τρόπο γενικό και αδιαφοροποίητο». Με απλά λόγια αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει το ευρωπαϊκό δικαστήριο.
Αν δει κανείς από διαφορετική σκοπιά την ίδια διατύπωση καταλήγει επίσης στο εξής: άνιση μεταχείριση που βασίζεται έμμεσα στη διαφορετική θρησκεία ή ιδεολογία, είναι εκείνη η οποία, μολονότι φαινομενικά είναι ουδέτερη και αντικειμενική για όλους, εντούτοις στην πράξη οδηγεί στο να τίθενται σε μειονεκτική θέση μόνο άτομα που ανήκουν σε συγκεκριμένο θρήσκευμα ή έχουν συγκεκριμένες φιλοσοφικές πεποιθήσεις/κοσμοθεωρίες. Ακόμη όμως και σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμη μια άνιση μεταχείριση σε βάρος συγκεκριμένης κατηγορίας εργαζομένων, υπό την προϋπόθεση όμως ότι ο εργοδότης μπορεί να αποδείξει την αναγκαιότητα και την αντικειμενική καταλληλότητα ενός τέτοιου μέτρου.
Διακριτική ευχέρεια στα κράτη-μέλη να προκρίνουν την ελευθερία της πίστης
Σύμφωνα με την ίδια απόφαση το ΔΕΕ εκτιμά επίσης ότι τα κράτη-μέλη, εφόσον το επιθυμούν και εφόσον αυτό συνάδει με το εθνικό δικαίο, σε αντίστοιχες σταθμίσεις μεταξύ της ελευθερίας της θρησκείας ή της επιχειρηματικής ελευθερίας, μπορούν να αποφασίζουν υπέρ της πρώτης.
Πάντως υπάρχει και άλλο νομικό προηγούμενο σύμφωνα με το οποίο το ΔΕΕ και στο παρελθόν έκρινε ότι δεν συνιστά διάκριση λόγω θρησκεύματος σε βάρος εργαζομένων η απαγόρευση ισλαμικής μαντήλας σε γερμανικό ιδιωτικό νηπιαγωγείο καθώς και σε αλυσίδα ούπερ μάρκετ καλλυντικών-απορρυπαντικών.
Η εν λόγω απαγόρευση κρίθηκε μεν νόμιμη δικαστικά στη βάση της ουδέτερης εικόνας μιας επιχείρησης απέναντι στους καταναλωτές και της αποφυγής κοινωνικών εντάσεων, προκάλεσε εντούτοις έντονες αντιδράσεις και σχόλια στον γερμανικό Τύπο και την γερμανική κοινωνία.
Δήμητρα Κυρανούδη (Curia.europa.eu, KNA, DW)
