Παρουσίαση του βιβλίου “Η Ελλάδα στην Μικρά Ασία-Μικρασιατική καταστροφή” του Μιχαήλ Ροδά

Αθήνα: Γράφει η Θωμαϊς  Παριανού

Η «Λεσβιακή Παροικία», ο Οργανισμός για τη διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας ΟΔΕΓ και ο Σύλλογος Μικρασιατών της Σκάλας Λουτρών Λέσβου «Το Δελφίνι» διοργάνωσαν την εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου του Μιχαήλ Ροδά «Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία – Μικρασιατική καταστροφή».

 Η αίθουσα “Δαίδαλος” του Ελληνοβρετανικού Κολλεγίου, όπου έγινε η παρουσίαση, ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Το βιβλίο παρουσίασαν οι κ.κ.  Σαράντος Καργάκος, ιστορικός-συγγραφέας και ο Στρατής Μολίνος, συγγραφέας – λαογράφος. Την εκδήλωση συντόνισε η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροικίας κα. Καίτη Μεσσηνέζη. Πρώτος πήρε τον λόγο ο κ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΧΡΥΣΟΣ, Πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών της Σκάλας Λουτρών Λέσβου “Το Δελφίνι”. Αφού ευχαρίστησε τον ΟΔΕΓ και τους ομιλητές, περιέγραψε το χωριό Σκάλα Λουτρών Λεσβου, το οποίο έχει 300 μόνιμους κατοίκους, στην πλειοψηφία τους πρόσφυγες από τα απέναντι παράλια της Μ.Ασίας. Επίσης αναφέρθηκε στις δραστηριότητες του Συλλόγου, που είναι προσανατολισμένος στην ανάδειξη του πολιτισμού της Μικρας Ασίας. Το υπό παρουσίαση βιβλίο το έφερε ένα μέλος του Συλλόγου, ο Λευτέρης Θωμαϊδης, και το χάρισε στην βιβλιοθήκη.Ο Σύλλογος αποφάσισε την επανεκδοσή του σε 500 αντίτυπα. Το βιβλίο περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα έγγραφα που κινήθηκαν μέσω της Υπάτης Αρμοστείας της Σμύρνης κατά το 1918 – 1922.

Ο συγγραφέας του βιβλίου Μιχαήλ Ροδάς, ήταν ο διευθυντής του γραφείου τύπου της Ύπάτης Αρμοστείας της Σμύρνης και αυτό το βιβλίο είχε προγραμματίσει να το εκδόσει, αλλά δεν πρόλαβε, γιατί το 1948 τον βρήκε ο θάνατος. Το 1949 το εξέδωσαν 3 φίλοι του σε 1000 αντίτυπα.

Αυτό το βιβλίο είναι πολύ σπάνιο και, λόγω των σπανίων ντουκουμέντων που περιέχει, και τα αντίτυπά του έγιναν ανάρπαστα και δεν βρίσκονται κάν σε βιβλιοπωλεία. Το Δ.Σ. του Συλλόγου Μικρασιατών της Σκάλας Λουτρών Λέσβου απεφάσισε και πήρε την πρωτοβουλία για την επανεκτύπωσή του σε 500 αντίτυπα, με δικά του έξοδα, τον Απρίλιο του 2011, διαφωτίζοντας έτσι τον κάθε ενδιαφερόμενο για τα περισσότερα από τα γεγονότα της εποχής εκείνης.

Μέσα σε αυτό υπάρχουν ιστορικά έγγραφα, που πλέον δεν υπάρχουν πουθενά αλλού παρά μόνον ίσως στα αρχεία του κράτους. Το βιβλίο, με 480 περίπου σελίδες, περιλαμβάνει επίσης σπάνιο φωτογραφικό υλικό.

Μετά τον κ. Δημήτρη Παπαχρυσό, τον λόγο πήρε ο κ. ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΚΑΝΙΑΣ, Πρόεδρος του ΟΔΕΓ και του Ελληνοβρετανικού Κολλεγίου. Ο κ. Κ.Κ. είπε ότι ο ΟΔΕΓ, ως Ελληνοκεντρικός Οργανισμός, ενδιαφέρεται για την Ελλάδα που αφήσαμε πίσω εκείνη την μαύρη εποχή.

Ολοι οι Ελληνες έχουμε μία συγκινησιακή επαφή με αυτά που συνέβησαν τότε και λόγω γειτονίας αλλά και λόγω του ότι από όλα τα μέρη της Μητροπολιτικής Ελλάδας υπήρχαν άνθρωποι που βρέθηκαν και πολέμησαν εκεί. Από την άλλη υπάρχουν οι πρόσφυγες απόγονοί τους αλλα και ορισμένοι επιζώντες, καθώς και οι διωγμένοι από τον Στάλιν, κυρίως Ποντιακής καταγωγής.

Επόμενος ομιλητής ήταν ο συγγραφέας και λαογράφος κ. ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΟΛΙΝΟΣ, ο οποίος είπε (περιληπτικά) τα εξής:

“Στις 2 Μαϊου 1919, η Πρώτη Μεραρχία του Πρώτου Σώματος Στρατού, υπό τον Συντ/ρχη Νικόλαο Ζαφειρίου αποβιβάζεται στο λιμάνι της Σμύρνης, και γίνεται δεκτή με αλαλαγμούς χαράς και αγαλλίασης από τους Ελληνες της πόλης. Τούτην ακριβώς την ώρα πέφτει φαρδιά – πλατιά και η σφραγίδα για την έναρξη της πιο μεγάλης τραγωδίας που έζησε ποτέ ο Ελληνισμός. Την χαρά διαδέχθηκαν αργότερα οι ειδήσεις για τις ήττες, τις αιχμαλωσίες, την άτακτη υποχώρηση στο μέτωπο του Ελληνικού Στρατού. Μετά κατέφθασε η προσφυγιά στο λιμάνι της Σμύρνης και στα γύρω λιμάνια για να περάσουν απέναντι. Η Μυτιλήνη βοήθησε όσο μπορούσε αυτούς που αποβιβάσθηκαν στο έδαφός της. Τους στέγασε στα λίγα διαθέσιμα κτίρια, στο Δημοτικό Κήπο, σε κάποια σχολεία, στο Βυζαντινό κάστρο. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες έχτισαν παράγκες όπου μπόρεσαν και συνέχισαν την ζωή τους, όπως – όπως. Από το νησί περνά πολύς προσφυγικός κόσμος, τελικά παραμένουν οριστικά περί τις 38.000 ψυχές, αστοί, αγρότες, μεροκαματιάρηδες, οι οποίοι σιγά – σιγά αφομοιώθηκαν και έγιναν ένα με τους ντόπιους.

Μαζί με αυτούς υπήρχαν και άνδρες των στρατευμάτων από το Μικρασιατικό Μέτωπο που είχαν διασωθεί, οι οποίοι πέρασαν, στην Μυτιλήνη και στην Χίο συντεταγμένοι, έριξαν μερικές αποχαιρεστήριες βολές προς τιμήν της γης που εγκατέλειπαν και βάλθηκαν γρήγορα – γρήγορα να περισώσουν ό,τι απόμεινε από την εθνική μας υπόσταση. Ήτανε εκείνοι που οργάνωσαν το επαναστατικό κίνημα του 1922 στα δύο Αιγαιοπελαγήτικα νησιά την νύχτα της 11ης προς την 12η Σεπτεμβρίου υπό την αρχηγία του λεγόμενου ‘Μαύρου Καβαλάρη΄’ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΛΑΣΤΗΡΑ. Ήρθε λοιπόν η ώρα να πρωταγωνιστήσει και η Λέσβος. Εξ άλλου, στην Μυτιλήνη, το ίδιο επαναστατικό πνεύμα κατείχε και τους εκεί στρατιωτικούς, με στελέχη, όπως ο Συντ/ρχης Στυλιανός Γονατάς, Διοικητής του 1ου Σώματος Στρατού, ο Αντ/ρχης του Πεζικού Αχ.Πρωτοσύγγελος, ο Αντ/ρχης του Πυροβολικού Κων.Μαμούρης κ.α. Η επανάσταση αυτή, ως γνωστόν, πέτυχε με ευκολία. Στους κινηματίες του Στρατού προστέθηκε ο Αντιπλοίαρχος Δημήτριος Φωκάς, και με την υποστήριξη του Στόλου,υπό την αρχηγία του δυναμικού Πλοιάρχου Αλέξανδρου Χατζηκυριάκου, οι επαναστάτες περαιώθηκαν στο Λαύριο και κατέλησαν τις Αρχές. Η πολιτική κατάσταση άλλαξε άρδην και η Λέσβος, στην υπόθεση αυτή, είχε θέσει έναν ακρογωνιαίο λίθο στο στήσιμο της νέας πολιτειακής περιόδου.

Πολλοί μελετητές, Ελληνες και μη, εντυπωσιάσθηκαν και ασχολήθηκαν με την Μικρασιατική Καταστροφή. Η Λεσβιακή λογοτεχνία δεν έμεινε αμέτοχη στο μεγάλο αυτό θέμα. Ο Στρατής Μυριβήλης, ο Ηλίας Βενέζης, ο Ασημάκης Πανσέληνος ήταν οι πρώτοι και ακολούθησε πλήθος άλλων. Ο καθένας, με την δική του αντίληψη, παρουσίασε τα συμβάντα, φιλοσόφησε, ανέλυσε και τοποθετήθηκε υπέρ ή κατά. Έβαλαν πάντως όλοι την υπογραφή τους σε αυτό το ανεξάντλητο εθνικό θέμα. Ο Μιχαήλ Ροδάς, (1884 – 1948), Αιγιώτης την καταγωγή, τυπογράφος στα πρώτα του χρόνια, δημοσιογράφος και αρθρογράφος, τραυματίας του Α΄Βαλκανικού Πολέμου., μετά από πολλές περιπλανήσεις στον Ελλαδικό χώρο, καταλήγει στην Σμύρνη, ως Δ/ντης Γραφείου Τύπου της Αρμοστείας Σμύρνης. Ετσι, έχει το προνόμιο να παρακολουθεί από κοντά όλη την εξέλιξη των διπλωματικών και στρατιωτικών αρχών εκείνων των χρόνων. Συνέταξε τα απομνημονεύματά του, με τίτλο ‘Η Ελλάδα στην Μικρά Ασία΄, το έτος 1924 και αρχικά αυτά δημοσιεύθηκαν σε συνέχειες, σε δύο έγκριτες Αθηναϊκές εφημερίδες, την ‘Εθνική Φωνή’ και το ‘Ελεύθερο Βήμα”. Το 1947, ο συγγραφέας τα ετοίμασε με κάθε προσοχή, για να εκδοθούν πλέον, ως σύνολο, αλλά ο θάνατος αιφνίδια ανέτρεψε τα σχέδιά του. Συγγενείς και φίλοι του τα εξέδοσαν κατά το έτος 1949 και το σύγγραμμα ξεχωρίζει ως ένα από τα εγκυρότερα της κατηγορίας του και αποτελείται από τις εξής ενότητες

α) Κείμενα του συγγραφέα, λεπτομερή, σαφή, ενίοτε γλαφυρά, όπου ο ίδιος κατατοπίζει τον αναγνώστη σε πολλές πτυχές των γενομένων, λέγοντας ‘τα σύκα, σύκα και την σκάφη, σκάφη’, ιδίως σε ό,τι αφορά τον Αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη.

β) Εγγραφα επίσημα και δυσεύρετα, που πλαισιώνουν τα δρώμενα και συμπληρώνουν την ανάγνωσή με τρόπο διεισδυτικό και διαφωτιστικό.

γ) Σπάνιο εικαστικό υλικό από καλλιτεχνικό έως περιγραφικό, το οποίο παραμένει άγνωστο στους ερευνητές της υπόθεσης αυτής.

Το υλικό του βιβλίου είναι πρωτόγνωρο και σπάνιο και δεν συναντάται, παρά ίσως μόνο στα αρχεία του Ελληνικού κράτους”.

Μετά τον κ.Στρατή Μολίνο, τον λόγο πήρε ο γνωστός ιστορικός και συγγραφέας κ. ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΚΑΡΓΑΚΟΣ., ο οποίος είπε (περιληπτικά) τα εξής:

“Στο παρελθόν υπήρξαν άρρηκτοι δεσμοί μεταξύ Μικρασιατών και Μανιατών. Ο ίδιος επισκέφθηκε πολλές φορές την Μικρά Ασία, αλλά ΟΧΙ την Σμύρνη, γιατί ήθελε να έχει την εικόνα της όπως του την ‘ζωγράφισαν’ / ιστόρησαν, οι επιζήσαντες Σμυρνιοί, με τους οποίους συνεργάστηκε εδώ, στην Μητροπολιτική Ελλάδα. Από το στόμα τους γνώρισε το έπος και την τραγωδία της μεγάλης τριετίας 1919 – 1922. Για τον Αριστείδη Στεργιάδη, που ο Μ.Ροδάς αποκαλεί ‘Μυστηριώδη Άνθρωπο’, του είπαν “Μπρε, αυτός δεν ήρθε στην Σμύρνη για Αρμοστής , ήρθε για Πασάς”.Ο ίδιος προμηθεύτηκε ένα παλιό αντίτυπο του βιβλίου του Μ.Ροδα, από μία Σμυρνιά αρχόντισσα, μητέρα ενός μαθητή του, το οποίο έδωσε για να επανέκδοση, με δική του εισαγωγή 25 σελίδων, αλλά ο εκδοτικός οίκος καταστράφηκε από μία νεροποντή που έπληξε τότε την Αθήνα και μαζί με αυτόν και το πολύτιμο αντίτυπο. Ευτυχώς που είχε αποδελτιώσει το έργο του Μ.Ροδά στα προγενέστερα βιβλία του και έτσι δεν χάθηκε το πολύτιμο περιεχόμενό του. Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για το τι έγινε στην Μικρά Ασία και στην Σμύρνη κατά την συγκλονιστική τριετία 1919 – 1922, αν δεν έχει μελετήσει ενδελεχώς και εμβριθώς το έργο του Μιχαήλ Ροδά, αλλά αυτό δεν υπάρχει ούτε στην δημοτική βιβλιοθήκη των Αθηνών . Ευτυχώς , ο Σύλλογος Μικρασιατών από την Σκάλα Λουτρών Λέσβου ‘Το Δελφίνι” εξέδωσε σε 500 αντίτυπα το περίπου 400 σελίδων πυκνογραμμένο βιβλίο του Ροδά, και το έφερε στην διάθεση του κάθε αναγνώστη που θέλει να μάθει αλήθειες και όχι αληθοφανή ψεύδη, τα οποία υπηρετούν ευτελείς πολιτικές σκοπιμότητες. Ο Μ.Ροδάς είναι για τον Μικρασιατικό Πόλεμο, ό,τι ο Θουκιδίδης για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο (τηρουμένων των αναλογιών – mutatis mutatis). Aπό την θέση την οποίαν κατείχε, ήταν σε θέση να παρακολουθεί όλες τις εξελίξεις, να γνωρίσει από κοντά όλους τους πρωταγωνιστές του έπους και του δράματος, να έχει άμεση προσέγγιση στις εξελίξεις , να μελετά και να υιοθετεί όλα τα επίσημα έγγραφα και, το βασικότερο, να βρίσκεται επί 3 χρόνια σε καθημερινή επαφή με τον σατραπικής νοοτροπίας Στεργιάδη. Πρέπει να είχε απέραντη αντοχή και ανοχή για να αντέχει τον Στεργιάδη, Ο συμπατριώτης του δημοσιογράφος και λογοτέχνης Γιώργος Φτέρης που προλογίζει το βιβλίο, τον περιγράφεται σαν έναν άνθρωπο πάνω από όλα αγαπητό, κατ’αντίθεση προς τον Στεργιάδη, που ήταν αντιπαθής και λέει. “Ο Ροδάς ήταν μία φύση πολύ τίμια, πολύ γενναία και, όταν χρειαζόταν, ηθικά ΠΟΛΥ ΑΔΙΑΛΑΚΤΟΣ , με μίαν απόχρωση ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ”. Η σκληρότητα είναι αναγκαία, όταν πρόκειται να υπηρετήσεις έναν μεγάλο σκοπό και ο Ροδάς πήγε στην Σμύρνη ως υπηρέτης ενός υψηλού ιδανικού, ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΙΔΕΑΣ, που επί μία 100ετία ήταν η κατευθυντήρια γραμμή της εκπαιδευτικής και εξωτερικής μας πολιτικής. “Προϋπήρξαμεν εις την Μικράν Ασίαν”, λέει ο Ροδάς “από της εποχής του Θεού του Πυρός και του Ηλίου”. Στο δήθεν αφελές ερώτημα, αν ‘Επρεπε να μπει ο Ελληνικός Στρατός στην Σμύρνη??”, ο Ροδάς απαντά καταπελτικά “Οι ιστορικοί νόμοι έπρεπε να αποδώσουν τους καρπούς των και ό,τι έζησε χωρισμένο έπρεπε να ενωθεί, όχι απλώς γιατί το εσκέφθη, το θέλησε και το επέβαλε μία πολιτική, (συγκεκριμένα η πολιτική Βενιζέλου), αλλά γιατί η φυσική ροπή του Ελληνικού Δικαίου είχε γίνει συνείδηση και εις τους περισσότερους Ευρωπαϊκούς λαούς”. Ο Ροδάς, αμερόληπτος, αντικειμενικός, άκρως απόλυτος, ξέρει να εκτιμά, να αποτιμά και να επιτιμά, όχι αντιπάλους αλλά πρόσωπα φιλικά προς αυτόν, ακόμη και τον Ελληνικό Στρατό, όταν παρεκτρεπόταν από την γραμμή του ηθικού χρέους. Να επιτιμάει και κάποιους Μικρασιάτες χρυσοκανθάρους, που ενώ ο Ελληνικός Στρατός έχυνε το αίμα του, αυτοί γέμιζαν κρουνηδόν τα χρηματοκιβώτιά τους. Εξετάζει με ακρίβεια και με σπάνια για την εποχή του ντοκουμέντα, όχι μόνο το “ΤΙ πταίει”, αλλά και το “ΤΙΣ πταίει”. Δεν χαρίζεται σε κανένα ‘σύμμαχο’: πρώτος αυτός αποκάλυψε ότι ο συντελεστής ήττας ήταν *η προβοκατορική πολιτική των Ιταλών*. Το σημαντικότερο και το πιο αξιοανάγνωστο μέρος του βιβλίου του αφορά στην σκιαγράφηση του Στεργιάδη, ενός ‘διπλού’ ανθρώπου που, ούτε από την Κρήτη ήταν (και ας παρουσιαζότανε ως Κρητικός), ούτε το πραγματικό του όνομα ήταν Στεργιάδης, ούτε καν ήταν βενιζελικός. Ήταν κισσός, που χρησιμοποιούσε τον Βενιζέλο, για να αναρριχηθεί, ήταν βάναυσος και συνάμα χαμερπής.

Και προβάλλουν κάποια αμείλικτα *ερωτηματικά*:

α) Γιατί μετά την Μικράσιατική Καταστροφή, οι Αγγλοι φρόντισαν να τον περισώσουν, θέτοντας στην διάθεσή του ένα θωρηκτό, τον ‘Σιδερένιο Δούκα’ ?

β) Γιατί ακόμα δεν έχει ανοίξει το αρχείο Στεργιάδη?

γ) Με τι χρήματα ο άνθρωπος αυτός έζησε στην πανάκριβη Νίκαια (της Γαλλίας) από το 1922 μέχρι τον θάνατό του (27-6-1949).

δ) Γιατί Έλληνας δημοσιογράφος δεν σκέφθηκε ΠΟΤΕ να του πάρει μία συνέντευξη?? Ο Γιώργος Φτέρης λέει ότι “Τολμούσαμε να τον πλησιάσουμε?”

ε) Με ποια πρόσωπα επί 28 χρόνια συνεντευξιαζόταν, ζούσε και συνομιλούσε και με τι ΧΡΗΜΑΤΑ ζουσε?

Το γεγονός ότι δεν ξαναπάτησε το πόδι του στην Ελλάδα, ίσως είναι μία απάντηση.

Μετά και την ομιλία του κ. Σ. Καργάκου, ακολούθησε προβολή ντοκουμανταίρ, αποτελουμένου από σπάνιες ταινίες μικρού μήκους, όπου είδαμε να ξετυλίγεται καρέ – καρέ, η Ελληνική Ιστορία, από την περίοδο του Διχασμού Ελ.Βενιζέλου – Βασιλέως Κωνσταντίνου έως και την αμέσως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή εποχή. Η συγκλονιστικότερη, κατά την κρίση μας, ήταν η μαρτυρική πορεία του Στρατού μας μέσα στην *Αλμυρά Έρημο*, η οποία και τον ΑΠΟΔΕΚΑΤΙΣΕ και έτσι σήμανε την αρχή του τέλους.

 ΘΩΜΑ’Ι’Σ ΠΑΡΙΑΝΟΥ

 * η προβοκατόρικη πολιτική των Ιταλών – (κείμενο (Δ.Σκαρβέλη)

•                *ερωτηματικά για τον Αρ.Στεργιάδη

-(κείμενο ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ) Η σκοτεινή μορφή του Στεργιάδου και η ακατανόητος ψυχή του εσκίασαν ακόμη περισσότερον το θέατρον της φοβεράς τραγωδίας τας ημέρας που επλησίαζεν δεινή η θύελλα. Εις τους περί αυτόν ανωτέρους υπαλλήλους έλεγε: “Tι σκοτίζεσθε?? Μετά δύο μήνας θα έχωμεν φύγει”

-(κειμενο ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΜΑΤΗ)

Η ιδέα της Μικρασιατικής Αμυνας τελικώς θάφτηκε καί τήν ταφόπλακα τήν έβαλε ο παντοδύναμος, ελέω Εγγλέζων, Αριστείδης Στεργιάδης: «Απαγορεύω τήν οργάνωσιν χωριστικού κινήματος εις τήν Μικρασίαν.» Η Σμύρνη έπρεπε νά μείνει ανοχύρωτος πόλις όταν θά έμπαιναν οι τσέτες. Η προδοτική συμπεριφορά του Στεργιάδη δυσανασχέτησε καί τόν Αρχιστράτηγο Παπούλα ο οποίος επανειλημμένως ζητούσε τήν αντικατάστασή του. Ο Στεργιάδης ήταν ο πρώτος πού έπρεπε να εκτελέσει ο Πλαστήρας στό Γουδί, αλλά οι Αγγλοι τούς ανθρώπους τους, ξέρουν να τούς προστατεύουν.

Η μόνη τιμωρία του Στεργιάδη, τουλάχιστον ενωπίον ανθρώπων, ήταν αυτή πού μας δίνει μέ τή μαρτυρία της η Χριστίνα Βεϋνόγλου, σύμφωνα μέ τήν οποία, όταν ο προδότης βρισκόταν στό Μόντε Κάρλο, εντός λεωφορείου, τόν ανεγνώρισε μία Σμυρνιά, τόν πλησίασε, σήκωσε τό βέλο της καί τόν έφτυσε κατά πρόσωπο.

 * Αλμυρά Ερημος :

Με το όνομα Αλμυρά έρημος φέρεται όλη η νότια από του ποταμού Σαγγάριου

Είναι μία μεγάλη έκταση του μικρασιατικού οροπεδίου από το Αφιόν Καραχισάρ ως τη λίμνη Τάττα. Η περιοχή αυτή είναι γεμάτη βράχια και ψιλή άμμο. Η θερμοκρασία της παρουσιάζει μεγάλες μεταπτώσεις ανάμεσα στη μέρα και τη νύχτα. Τα νερά των γύρω λιμνών είναι αλμυρά. Ο ελληνικός στρατός, προσπαθώντας να τη διασχίσει, στη μικρασιατική εκστρατεία, υπόφερε από δίψα, ζέστη και κρύο Κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία από την αλμυρά έρημο ως ζώνη επιχειρήσεων προέλασε η ελληνική στρατιά της Μικράς Ασίας κατά το μεγαλύτερο μέρος αυτής υπό τον στρατηγό Α. Παπούλα προκειμένου στη συνέχεια να κινηθεί προς την Άγκυρα.