Την Κυριακή 22 Οκτωβρίου 2023 ολοκληρώθηκε η 75η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Φρανκφούρτης στη Γερμανία, η σημαντικότερη και μεγαλύτερη διεθνής έκθεση βιβλίου στην Ευρώπη. Την εθνική συμμετοχή της Ελλάδας, με 50 εκδότες, πολιτιστικούς οργανισμούς και φορείς, 9 συγγραφείς, κριτικούς λογοτεχνίας και μεταφραστές, περισσότερες από 360 εκδόσεις στα ελληνικά και άλλες γλώσσες, και πολύπλευρο πρόγραμμα εκδηλώσεων, υλοποίησε η Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το ανανεωμένο περίπτερο της Ελλάδας στη ΔΕΒ Φρανκφούρτης 2023, που αναδείχτηκε σε κέντρο συναντήσεων Ελλήνων και ξένων εκδοτών και λογοτεχνικών πρακτόρων, σχεδιάστηκε και «κτίστηκε» με γνώμονα τη θέση τoυ βιβλίου στον ιδιωτικό χώρο, όπως και τη σημασία του για το περιβάλλον του και την αξία του ως εργαλείο γνώσης στην «αγορά των ιδεών».Το ερέθισμα για τον σχεδιασμό του ελληνικού περιπτέρου έδωσαν δύο παραδείγματα βιβλιοθηκών σε σπίτια καλλιτεχνών-διανοουμένων, η βιβλιοθήκη του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα στο σπίτι-εργαστήριό του στην οδό Κριεζώτου και η βιβλιοθήκη του PatrickLeighFermor στο σπίτι του στην Καρδαμύλη στη Μάνη.
Το πρόγραμμα εκδηλώσεων πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τους Έλληνες εκδότες, το γενικό προξενείο της Ελλάδας στη Φρανκφούρτη και το γραφείο ΕΟΤ Φρανκφούρτης, και συμμετείχαν οι συγγραφείς Αριστείδης Αντονάς, Χρήστος Αστερίου, Νίκος Δαββέτας, Δημήτρης Δημητριάδης, Μάκης Τσίτας και Έλενα Χουζούρη, η κριτικός λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος Ελισάβετ Κοτζιά, ο υπεύθυνος του εκδοτικού προγράμματος των εκδόσεων Romiosini / CeMoG, Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου και μεταφραστής Κώστας Κοσμάς και η μεταφράστρια ΜικαέλαΠρίντσινγκερ(MichaelaPrinzinger). Το ελληνικό και γερμανόφωνο κοινό παρακολούθησε τις επτά εκδηλώσεις του ελληνικού προγράμματος, οι οποίες διοργανώθηκαντόσο στο Ελληνικό Περίπτερο όσο και σε εμβληματικά τοπόσημα της πόλης, όπως το CaféLaumer, ιστορικό καφέ και αγαπημένο στέκι συγγραφέων και φιλοσόφων, και το βιβλιοπωλείο WeltenleserBuchhandlung, που εδώ και χρόνια προάγει συστηματικάτη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στο γερμανόφωνο κοινό.
Αξίζει, επιπλέον, να σημειωθεί ο μεγάλος αριθμός συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν με εθνικές αντιπροσωπίες, ξένους εκδότες και μεταφραστές, αλλά καιοι εκδοτικές συμφωνίες Ελλήνων και ξένων εκδοτικών οίκων, καθώς και η συμφωνία για τη συμμετοχή της Ελλάδας για πρώτη φορά στη Διεθνή Έκθεση ΒιβλίουΛονδίνου με εθνικό περίπτερο (Μάρτιος 2024), καθώς και οι συμφωνίες για μετάφραση των Ανθολογίων Κρατικών Βραβείων στα Βαλκάνια και στη Γεωργία.
Ακόμη, η Ελλάδα συμμετείχε στη Γενική Συνέλευση του Ευρωπαϊκού Μεταφραστικού Δικτύου ENLIT (European Network for LiteraryTranslation) -του οποίου είναι μέλος με το GreekLit, το πρόγραμμα επιδότησης μεταφράσεων τίτλων κάθε κατηγορίας της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής σε άλλες γλώσσες-, όπου εκτός των άλλων παρουσιάστηκε το πρόγραμμα Publishing 2023 Accelerator, με στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της εκδοτικής βιομηχανίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αλλά και ανακοινώθηκε ότι η επόμενη γενική συνέλευση του ENLIT θα λάβει χώρα στην20ή Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης(16-19 Μαΐου 2024).
Χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τις εκδηλώσεις
Χαιρετισμό στην εναρκτήρια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Ελληνικό Περίπτερο την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου(«Συνάντηση με θέμα τους Σύγχρονους Έλληνες Συγγραφείς») απηύθυνε ο Υφυπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας ΔρΧρίστος Δήμας, ενώ σύντομη παρέμβαση έκανε η Υφυπουργός Πολιτισμού Κύπρου ΔρΒασιλική Κασσιανίδου. Ο ΝίκοςΜπακουνάκης, συγγραφέας και ακαδημαϊκός, συνομίλησε με τον συγγραφέα Δημήτρη Δημητριάδη, ο οποίος σημείωσε,ανάμεσα στα άλλα, ότι κεντρική θέση στο έργο του κατέχει η θνητότητα («Ο θάνατος είναι γεγονός, η θνητότητα είναι κατάσταση») και δήλωσε ότι πιστεύει στη «λογοτεχνική δέσμευση, σε αυτό που ο Σεφέρης λέει αλληλεγγύη». Την εκδήλωση συντόνισε η ΣίσσυΠαπαθανασίου, μεταφράστρια, δραματουργός, διευθύντρια Γραμμάτων ΥΠΠΟ.
Στη δυσκολία να μιλήσεις για το Ολοκαύτωμα εστίασαν οι συγγραφείς ΝίκοςΔαββέτας(«Η Εβραία νύφη», εκδ. Πατάκη 2019, βραβείο Καλύτερου Μυθιστορήματος Ακαδημίας Αθηνών 2010) και Έλενα Χουζούρη(«Ο θείος Αβραάμ μένει πάντα εδώ», εκδ. Πατάκη 2016, βραβείο Πεζογραφίας 2016 λογοτεχνικού περιοδικού «Κλεψύδρα») στην εκδήλωση «Το Ολοκαύτωμα στην Ελληνική Λογοτεχνία» , που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου, στο CaféLaumer, παρουσία της Γενικής Προξένου της Ελλάδας στην Φρανκφούρτη, ΙωάνναςΚριεμπάρδη, και του προέδρου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Νίκου Α. Κούκη.
Η κριτικός λογοτεχνίας Ελισάβετ Κοτζιάεπισήμανε ότι οι ήρωες και των δύο δημιουργών αναζητούν στο παρελθόν τις αιτίες των «φοβερών γεγονότων» που καθόρισαν το παρόν τους, οΝίκος Δαββέτας τόνισε ότι η «δυσβάστακτη μνήμη δύσκολα γίνεται λογοτεχνία» και ότι στα γραπτά του «πρωταγωνιστούν άνθρωποι που η ζωή τους καθορίστηκε από ένα τραύμα που αποκτήθηκε σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο» καιηΈλενα Χουζούρηανέφερε ότι την απασχολούν θέματα, όπως οι πόλεμοι, οι ξεριζωμοί των ανθρώπων από τους γενέθλιους τόπους τους και τα τραύματα που προκαλούν,και παρατήρησε ότι πάντα προσεγγίζει τους ήρωές της με ψυχολογική ευαισθησία.
Ο Γερμανός εκδότης JanHübelέκανε παρέμβαση σημειώνοντας ότι από το 2009 εκδίδει συστηματικά Έλληνες λογοτέχνες, ανάμεσα στους οποίους «κλασικούς», όπως τον Καβάφη, τον Καζαντζάκη και τον Καραγάτση, αλλά και σύγχρονους δημιουργούς (ElenaChouzouri, “OnkelAvraambleibtfürimmerhier”, εκδ. VerlagderGriechenlandZeitung 2023) και η μεταφράστρια MichaelaPrinzingerαναφέρθηκεστη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας στα γερμανικά ως «βάση επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο λαούς».
Το Σάββατο 21 Οκτωβρίου, στο βιβλιοπωλείο WeltenleserBuchhandlung («Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στις εκδόσεις Romiosini»), ο υπεύθυνος του εκδοτικού προγράμματος των εκδόσεων Romiosini / CeMoG, Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου και μεταφραστής Κώστας Κοσμάςπαρουσίασε στο γερμανόφωνο κοινό τους συγγραφείς Χρήστο Αστερίου(«Η θεραπεία των αναμνήσεων», Πόλις 2019) και Αριστείδη Αντωνά(«Ο πολτός των πραγμάτων», Αντίποδες 2020) και τα έργα τους που πρόσφατα κυκλοφόρησαν στα γερμανικά (DieTherapiederErinnerungen και DasSchaufenster, αντίστοιχα, από τις εκδ. Romiosini 2023).
Ο Χρήστος Αστερίουαναφέρθηκε στην εκτενή έρευνα που απαίτησε το βιβλίο του και ότι κεντρικό θέμα του είναι η αναζήτηση της ταυτότητας και τα καλά κρυμμένα μυστικά του καθενός μας,αλλά και ότι η ελληνική γλώσσα παρέχει στον συγγραφέα όλα τα εργαλεία για να εκφράσει εξίσου καλά και την ειρωνεία και το χιούμορ.
Ο Αριστείδης Αντονάς ανέφερε ότι το βιβλίο του δεν είναι φιλοσοφία αλλά αφηγήματα, και ότι τα «πράγματα» –και η αναμέτρηση του ανθρώπου με αυτά- είναι «το προπατορικό μας αμάρτημα», και πως «η συγγραφή μέσα στο γλωσσικό ερείπιο που είναι τα ελληνικά είναι μια ιδιότυπη δοκιμασία»,αν και η μόνη γλώσσα μέσα στην οποία αναπνέει ελεύθερα.
Την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου, στο ελληνικό περίπτερο, συνεχίστηκε το επιτυχημένο πρόγραμμα δικτύωσης και επαγγελματικών δραστηριοτήτων για θέματα που αφορούν τον εκδοτικό κλάδο, «Let’sTalk!», που επιμελείται και διοργανώνεται από την FrankfurterBuchmesseGmbH σε συνεργασία με το Goethe-InstitutAthen, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού και τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Στο κάλεσμα της ΔΕΒΘ για «networkingbreakfast» συζητήθηκαν θέματα συνεργασιών στο πλαίσιο της επόμενης 20ής διοργάνωσης της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, όπου θα δοθεί έμφαση στον διαβαλκανικό διάλογο.
Συγκεκριμένα συμμετείχαν οι: IvanSršen (SandorfPublishing) από την Κροατία,LindaVogt, (RowohltHundertAugen) από τη Γερμανία, ArlindaDudaj (DudajPublishing) από την Αλβανία, BojanSazdov, (TRIPublishingCentre) από τη Βόρεια Μακεδονία, Iulia–CristianaStan(CorintPublishingHouse) από την Ρουμανία, Alma Čaušević Klemenčič (Beletrina,BeletrinaDigital) και SenjaPožar (Mladinskaknjiga) από τη Σλοβενία, OzgurEmir (DoğanPublishingHouse) και GamzeErentürk (KovanAgency) από την Τουρκία και Χάρης Ιωαννίδης (ArmidaBooks) από την Κύπρο.
Στη συνεχή προσπάθεια της Εταιρείας Συγγραφέων για την ανάδειξη των έργων των μελών της στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, εστίασε ο πρόεδρος της, Ιωσήφ Βεντούρας, παρουσιάζοντας την αγγλική ιστοσελίδα που προβάλλει στο διεθνές κοινότους Έλληνες δημιουργούς (Πέμπτη 19 Οκτωβρίου, Ελληνικό Περίπτερο), ενώ στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την παιδική λογοτεχνία, ο συγγραφέας Μάκης Τσίτας επισκέφτηκετην Πέμπτη 19 Οκτωβρίου ελληνικά σχολεία της Φρανκφούρτης (Δημοτικό & Γυμνάσιο-Λύκειο) και συνομίλησε με τους σπουδαστές, καιτο Σάββατο 21 Οκτωβρίου υποδέχτηκετους νεαρούς αναγνώστες τουστο Ελληνικό Περίπτερο, στους οποίους διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο του «Έρχεται ο γίγαντας» (εκδ. Μεταίχμιο 2022), μυώντας τους συγχρόνως στα μυστικά της συγγραφής της παιδικής λογοτεχνίας.
============
Την εθνική συμμετοχή της Ελλάδας στις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου υλοποιεί για τα έτη 2023 έως και 2025 η Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με γενικό τίτλο GREECE: Greekbooks&writers. INTERNATIONAL BOOK FAIRS 2023-2025, και με στόχο την ενίσχυση της παρουσίας της χώρας στον διεθνή χώρο και την προώθηση της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής στις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου, η Διεύθυνση Γραμμάτων συνεργάζεται με τις τοπικές πρεσβευτικές και προξενικές αρχές και φορείς ελληνικών συμφερόντων, με τις ακαδημαϊκές δομές ελληνικών σπουδών ανά χώρα και τις ενώσεις τους ανά ήπειρο, καθώς και με ξένα μορφωτικά ιδρύματα, πολιτιστικούς φορείς και επαγγελματικές ενώσεις.
Τον εκδοτικό κόσμο της χώρας στο Εθνικό Περίπτερο θα εκπροσωπήσουν συνολικά και στις τέσσερις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου του τελευταίου τριμήνου του 2023 (Μαδρίτη, Φρανκφούρτη, Σάρζα, Γουαδαλαχάρα) πάνω από 20 συγγραφείς και μεταφραστές, κριτικοί λογοτεχνίας και πανεπιστημιακοί, ενώ θα συμμετέχουν περίπου 50εκδότες,πολιτιστικοίοργανισμοί και φορείς, όπως το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, η Εταιρεία Συγγραφέων, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλιοχαρτοπωλών και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην προώθηση του προγράμματος επιδότησης μεταφράσεων τίτλων κάθε κατηγορίας της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής σε άλλες γλώσσες, GreekLit, ενώ σε όλες τις εκθέσεις θα δώσουν το «παρών» και οι δύο διεθνείς διοργανώσεις στο χώρο του βιβλίου στην Ελλάδα για όλα τα κειμενικά είδη, η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης και το Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων.
κείμενο-φωτογραφίες: Διεύθυνση Γραμμάτων του ΥΠΠΟ
