Μιλάει στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ ο δημοσιογράφος – Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου για το βιβλίο του “Πολιτισμός και Εξωστρέφεια”, που κυκλοφορεί τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης και γνωρίζει μεγάλη απήχηση
Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Αποτελεί μια σύγχρονη ματιά στην ελληνική πολιτιστική διπλωματία. Ανιχνεύει με επιτυχία τη σχέση πολιτισμού και εξωτερικής πολιτικής, όπως αποκαλύπτεται μέσα από έξι παραδείγματα εξαιρετικά ομιλούντων ελληνικών μουσείων. Ο λόγος για το βιβλίο “Πολιτισμός και Εξωστρέφεια”, που κυκλοφορεί τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης. Συγγραφέας ο Κώστας Λασκαράτος, δημοσιογράφος – Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, ο οποίος παραχωρεί αποκλειστική συνέντευξη στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ Βερολίνου. «Ο Κώστας Λασκαράτος μας αφήνει με ένα βασανιστικό ερώτημα. Θα συνεχίσει το ελληνικό παρελθόν – ο «ελληνικός πολιτισμός» τον οποίο διεκδικεί και η Δύση – να εξελίσσεται σε έναν φίλο που μας βαραίνει και δεν ξέρει πως να πεθάνει;», γράφει προλογίζοντας το βιβλίο «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ», η πρύτανης του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Katherine Fleming. Ο Μίκης Θεοδωράκης, λίγο πριν φύγει από τη ζωή, είχε καταθέσει την άποψη του στον συγγραφέα και για πρώτη φορά, αυτή, δημοσιεύεται μέσα στις σελίδες του βιβλίου. Η έρευνα, η οποία αποτελεί στην ουσία μεταγραφή της διδακτορικής διατριβής του συγγραφέα, διανθίζεται από μια σειρά συνεντεύξεων και άρθρων προσωπικοτήτων οι οποίες, εκ της θέσεώς τους, διαδραμάτισαν ρόλο στο πεδίο της πολιτιστικής εξωτερικής πολιτικής όπως ο τέως ΠτΔ, Προκόπιος Παυλόπουλος και οι πρώην πρωθυπουργοί Γιώργος Παπανδρέου, Αντώνης Σαμαράς και Αλέξης Τσίπρας. «Πολιτισμός και Εξωστρέφεια: Ο Ρόλος των Μουσείων και Άλλων Πολιτισμικών Φορέων στην Πολιτιστική Διπλωματία και τη Διεθνή Αλληλοκατανόηση», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης
-Το βιβλίο σας «Πολιτισμός και Εξωστρέφεια» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης, όταν ξεκινήσατε να το γράφετε πιστεύατε πως στην πορεία θα αποτελούσε βασικό εγχειρίδιο σε δυο πανεπιστήμια της χώρας, το Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής; Μπορούμε να πούμε πώς πρόκειται για ένα «εγχειρίδιο» για τους ανθρώπους που αγαπούν τον πολιτισμό και τη δύναμή του;
Χάρηκα πολύ όταν διαπίστωσα πως διακεκριμένοι καθηγητές διάβασαν και επέλεξαν το βιβλίο ως ύλη για τα μαθήματα τους. Από την πρώτη στιγμή ήθελα να γράψω ένα βιβλίο για τον πολιτισμό το οποίο να μπορεί να βρεθεί στη βιβλιοθήκη κάθε σπουδαστή ή απόφοιτου Αρχαιολογίας. Ήθελα να αποτελεί μια καλή πηγή γνώσης για εκείνους που ασχολούνται με τα μουσεία, τον ελληνικό πολιτισμό και την πολιτιστική διαχείριση. Όμως το βιβλίο δεν αφορά μόνο αυτούς. Το παράδειγμα της Πανδημίας, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, τα «διπλά εγκαίνια» της Εθνικής Πινακοθήκης, εκθέσεις για την LGBTIQA+ κοινότητα, θέματα δηλαδή μέσα από τη ζωή και την καθημερινότητά μας έχουν κεντρική θέση στη ανάπτυξη του βιβλίου. Με λίγα λόγια, αποτελεί ξεχωριστή τιμή πως λίγους μήνες μετά από την κυκλοφορία του, το βιβλίο διδάσκεται σε ΑΕΙ της Ελλάδος, αλλά πάντοτε έχω στο μυαλό μου πως έχει γραφτεί για ένα μεγαλύτερο κοινό, που αγαπά το βιβλίο.
-Ποια είναι η ιδιαίτερη σχέση πολιτισμού και εξωτερικής πολιτικής; Πώς αποκαλύπτεται αυτή η σχέση;
Τα μουσεία δεν μπορούν να τερματίσουν έναν πόλεμο ή να ανατρέψουν την πορεία χρεοκοπίας ενός κράτους. Έχουν όμως πολλά μέσα για να πετύχουν υψηλούς στόχους. Το 2014, το Βρετανικό Μουσείο δάνεισε στο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης το ακέφαλο άγαλμα του ποταμού Ιλισού, από το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, για να εκτεθεί στο ρωσικό ίδρυμα με αφορμή τα 250 χρόνια λειτουργίας του. Η επιλογή αυτή έγινε μεσούσης μιας έντονης διπλωματικής κρίσης. Την περίοδο εκείνη η ΕΕ έχει επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας λόγω της παράνομης προσάρτησης της Κριμαίας και της αποσταθεροποίησης της Ουκρανίας. Σε αυτή τη χρονική συγκυρία, τα δυο εμβληματικά μουσεία συνέβαλαν, με τον τρόπο τους, να μείνουν ανοικτοί οι δίαυλοι των δυο χωρών αφού επρόκειτο καταφανώς για ένα «διπλωματικό δάνειο». Οι ηγέτες αντιλαμβάνονται τη δύναμη των μουσείων. Στο Παρίσι, ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν, κάλεσε στις 10 Νοεμβρίου του 2018, 85 ηγέτες του κόσμου, να δειπνήσουν στο μουσείο Ορσέ για να τιμήσουν τα 100 χρόνια από τον τερματισμό του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πριν από το δείπνο, ξεναγήθηκαν όλοι μαζί σε μια έκθεση του Πάμπλο Πικάσο. Ο πολιτισμός, λειτούργησε σε αυτή την περίπτωση ως πραγματικό σκηνικό συνάντησης προς τιμήν του μεγαλύτερου ανθρώπινου πολιτιστικού επιτεύγματος, της ίδιας της ειρήνης. Μέσα από σειρά παραδειγμάτων αλλά και με τη βοήθεια του θεωρητικού υπόβαθρου που προσφέρεται, νομίζω πως εύκολα ξεδιπλώνεται στο βιβλίο η σχέση πολιτισμού και διπλωματίας.
– Αν ο ελληνικός πολιτισμός αποτελεί βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα της πατρίδας μας, κατά πόσο αυτός έχει αρκούντως αξιοποιηθεί; Υπάρχει ένας εθνικός σχεδιασμός;
Κάνοντας μια δίκαιη αποτίμηση, δεν πρέπει να είμαστε ισοπεδωτικοί. Ήδη, στα χρόνια του Ελευθερίου Βενιζέλου, το 1925, η Ελλάδα έλαβε μέρος με εθνικό περίπτερο, στη Διεθνή Έκθεση Διακοσμητικών Τεχνών και Βιομηχανίας στο Παρίσι, στο πλαίσιο προσπάθειας για μια αποτελεσματική πολιτιστική διπλωματία. Από την άλλη το ερώτημα που υποβάλετε είναι κεντρικό. Υπάρχει ένας ενιαίος εθνικός σχεδιασμός; Ας αφήσουμε τον αναγνώστη να το ανακαλύψει…
– Η έρευνα, η οποία αποτελεί στην ουσία μεταγραφή της διδακτορικής διατριβής σας, διανθίζεται από μια σειρά συνεντεύξεων και άρθρων προσωπικοτήτων οι οποίες, εκ της θέσεώς τους, διαδραμάτισαν ρόλο στο πεδίο της πολιτιστικής εξωτερικής πολιτικής. Μπορείτε να αναφερθείτε πιο αναλυτικά;
Στο βιβλίο θα εντοπίσει κανείς και αυθεντικές μαρτυρίες σύγχρονων πολιτικών, όπως του τέως ΠτΔ, Προκόπιου Παυλόπουλου και πρωθυπουργών όπως ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Αντώνης Σαμαράς και ο Αλέξη Τσίπρας, που φωτίζουν τις προθέσεις και τις επιλογές τους. Ως δημοσιογράφος είχα την ανάγκη, κάνοντας τη διατριβή μου, να εντοπίσω πρωτογενείς πληροφορίες. Να μάθω ποια είναι η αυθεντική άποψη των ανθρώπων που διαχειρίστηκαν κεντρικά το συγκεκριμένο πεδίο. Λόγω των πολιτικών αλλαγών, τα τελευταία χρόνια, μπορούμε να συνθέσουμε μάλιστα προσεγγίσεις ηγετών από διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους και αυτό έχει επίσης το ενδιαφέρον του.
– «Ένας Ευρωπαίος που δεν έχει πάει στην Ελλάδα, δεν είναι Ευρωπαίος», είχε κάποτε δηλώσει ο τέως διευθυντής του μουσείου του Λούβρου, Jean Luc Martinez. Τι έχετε να πείτε;
Είναι προφανές πως ο Martinez ήθελε με έναν εμφατικό τρόπο να εξηγήσει τη σημασία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής γης, Η επίσκεψη στην Ελλάδα μπορεί να γίνει με φυσική παρουσία αλλά και μέσα από τη γνώση. Γνώση που συχνά, για να είμαστε ειλικρινείς, στερούνται κόμη και οι γηγενείς. Πόσοι έχουν διαβάσει Πλάτωνα ή Αριστοτέλη; Σε κάποια πράγματα δεν υπάρχει αυτοματοποιημένος τρόπος για να θεωρείσαι κληρονόμος της σκέψης και της γνώσης. Χρειάζεται δουλειά.
– Ο Μίκης Θεοδωράκης, λίγο πριν φύγει από τη ζωή, είχε καταθέσει την άποψη του σε σας και για πρώτη φορά, αυτή, δημοσιεύεται μέσα στις σελίδες του βιβλίου. Τι ακριβώς περιλαμβάνει;
Το 2018, είχα ζητήσει από τον σπουδαίο Έλληνα μουσικοσυνθέτη, να καταθέσει για λογαριασμό της διδακτορικής διατριβής, που τότε εκπονούσα, το απόσταγμα των 93 χρόνων του απαντώντας αν η ελληνική πολιτεία έχει αξιοποιήσει την ιστορία του τόπου, με σκοπό να προωθήσει ανάγκες της εξωτερικής μας πολιτικής. Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε δώσει μια πολύ ενδιαφέρουσα απάντηση, την οποία έχω εντάξει στις σελίδες του βιβλίου και η οποία σήμερα -κατά τη γνώμη μου – αποτελεί ιστορικό τεκμήριο.
