Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat και ΕΛΣΤΑΤ 2016 η διάρθρωση της απασχόλησης κατατάσσει την Θεσσαλία πανευρωπαϊκά μεταξύ των 276 Περιφερειών της ΕΕ, στην 8η θέση στη γεωργία, στην 11η στην κτηνοτροφία, στη 17η στην επεξεργασία φρούτων και λαχανικών, στην 20η στην παραγωγή Γαλακτοκομικών-τυροκομικών προϊόντων και στην 28η στην παραγωγή ποτών.
Η Θεσσαλία συμβάλει κατά 6% στο σύνολο των εξαγωγών της χώρας (36% των οποίων προορίζεται για τις αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Πρώτος εξαγωγικός κλάδος αναδεικνύονται τα τρόφιμα, με βασικά προϊόντα τα παραγόμενα λαχανικά και φρούτα (16%), τα γαλακτοκομικά-τυροκομικά (11%) και τα δημητριακά (2%).
Στη φυτική παραγωγή, η Θεσσαλία κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των λοιπών περιφερειών της Ελλάδας στο σκληρό σιτάρι-ζυμαρικά (30% της ελληνικής παραγωγής σε αξία), βαμβάκι (35%), στα βιομηχανικά φυτά (30%) με εξειδίκευση στα αχλάδια, ροδάκινα, στη βιομηχανική ντομάτα και χυμούς, στα νωπά λαχανικά (22%), στα όσπρια (40%), στους ξηρούς καρπούς και ιδιαίτερα στην παραγωγή αμυγδάλου (50%) της χώρας.
Στη ζωική παραγωγή, ο σημαντικότερος κλάδος της κτηνοτροφίας είναι η αιγοπροβατοτροφία που συμβάλλει στο 58% της Εθνικής ζωικής παραγωγής, 20% του εγχώριου πρόβειου γάλακτος και 16% του γίδινου γάλακτος και το 40% της ΠΟΠ Φέτας της χώρας. Ακολουθούν η βοοτροφία στο 33% της ελληνικής παραγωγής βόειου κρέατος και στο 15% του βόειου γάλακτος και η χοιροτροφία στο 25%.
Η αυτάρκεια στην Ελλάδα είναι περιορισμένη στα όσπρια (35%), στο βόειο (30%) και στο χοιρινό κρέας (36%) και στο αγελαδινό γάλα (58%) ενώ είναι οριακά αυτάρκης στο αιγοπρόβειο γάλα (98%) και κρέας (94%)
Η Θεσσαλία έχει πιστοποιημένα ΠΟΠ/ΠΓΕ 20 προϊόντα, ενώ μπορεί να πιστοποιήσει άλλα 20 προϊόντα της, τα οποία θα διαμορφώσουν την παραγωγική και πολιτιστική της ταυτότητα.
Τα παραπάνω αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα αποτελούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Θεσσαλίας που μπορούν υπό προϋποθέσεις να γίνουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στην εγχώρια και στις διεθνείς αγορές.
Σύμφωνα με μελέτη του 2016 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την διατροφική αλυσίδα οι διεθνείς αγορές και ο ανερχόμενος τουρισμός θα εμφανίσουν στην επόμενη 30ετία αυξημένη ζήτηση σε ποιοτικά αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα με διεθνείς σημάνσεις ορθολογικής και οικολογικής διαχείρισης των εισροών (ποικιλίες φυτών, φυλές ζώων, λίπανσης, φυτοφαρμάκων, χρήσης νερού, υποκατάστασης εισαγόμενων μεταλλαγμένων ζωοτροφών από τοπικά κτηνοτροφικά φυτά, βιολογικής παραγωγής, κυκλικής οικονομίας).
Για να καταστεί βιώσιμος μακροχρόνια ο Αγροδιατροφικός τομέας της Θεσσαλίας είναι αναγκαίο:
- Να συνδεθεί η πρωτογενής παραγωγή με την μεταποίηση αγροτικών προϊόντων και τροφίμων μέσω τοπικών επιχειρηματικών δικτύων. Ο βαθμός μεταποίησης και συσκευασίας της αγροτικής παραγωγής πρέπει να αυξηθεί από 40% που είναι σήμερα στην Θεσσαλία στο 80% που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ, συμβάλλοντας στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας, της απασχόλησης και του εξωστρεφούς εξαγωγικού προσανατολισμού του.
- Να συνδεθεί ο Αγροδιατροφικός τομέας της Θεσσαλίας με τις περιοχές ‘Φύση 2000’ της Θεσσαλίας και με τις οικοτουριστικές και πολιτιστικές διαδρομές της
- Να συνδεθεί η αγροδιατροφική παραγωγή με την έρευνα και εκπαίδευση αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες και την παραγωγική καινοτομία για βελτίωση των υπαρχόντων και ανάπτυξη νέων προϊόντων, των υποδομών του Πανεπιστήμιου και του ΤΕΙ Θεσσαλίας, της Αβερώφειου Γεωργικής σχολής, του ΕΛΓΟ Δήμητρα, του Κέντρου Γενετικής Βελτίωσης Ζώων Καρδίτσας, των Ινστιτούτων Προστασίας Φυτών Βόλου, χαρτογράφησης εδαφών Λάρισας, ταξινόμησης βάμβακος Καρδίτσας, ΙΕΤΕΘ Έρευνας και τεχνολογίας Θεσσαλίας, καθώς και με επιστημονικά εργαστήρια ιδιωτών επιστημόνων.
- Είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθούν άμεσα συνεταιριστικές Ομάδες παραγωγών ανά προϊόν (ώστε να ανέλθει ο βαθμός εμπορίας από 6% που είναι σήμερα ως προς την κοινή προμήθεια εφοδίων, υπηρεσιών ποιότητας και εμπορίας στο 60% που είναι ο μέσος όρος των Περιφερειών της ΕΕ) και οι οποίες αποτελούν προϋπόθεση:
Α) Για την πιστοποίηση, σήμανση και συλλογική διαχείριση και εμπορία των Θεσσαλικών ποιοτικών προϊόντων αξιοποιώντας και προγράμματα του ΠΑΑ.
Β) Για την αποτελεσματική συγκρότηση σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα νέων θεσμών: Φορείς διαχείρισης ΠΟΠ/ΠΓΕ προϊόντων, Αγροδιατροφικές συμπράξεις Περιφερειών, Διεπαγγελματικές Οργανώσεις ανά προϊόν, του Νόμου 4384/2016.
5) Να συμβάλλουμε στην διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού σχεδίου διαχείρισης υδατικών πόρων της Θεσσαλίας που θα υποστηρίζει την παραγωγική και περιβαλλοντική ανασυγκρότησή της, το οποίο:
α) Θα ολοκληρώνει και αξιοποιεί τα υφιστάμενα έργα (Λίμνης Πλαστήρα, Φράγμα Σμοκόβου, Γυρτώνης, Λίμνης Κάρλας, και τα άλλα μικρότερα φράγματα και ταμιευτήρες) προβλέποντας κλειστά και πλήρη αρδευτικά δίκτυα που θα υποστηρίζονται και από προγράμματα εξοικονόμησης και ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων της Θεσσαλίας.
β) Θα δεσμεύει την Κυβέρνηση και τους φορείς υλοποίησής τους με πόρους, πηγές χρηματοδότησης και χρονοδιάγραμμα μελετών, αδειοδοτήσεων και υλοποίησης των μικρομεσαίων περιφερειακών φραγμάτων και ταμιευτήρων (Παληοδερλί Φαρσάλων, Νεοχωρίτη, Ληθαίου, Πύλης, Μουζακίου, Λίμνης Καλλιπεύκης, λιμνοδεξαμενές σε ορεινές και πεδινές περιοχές, τεχνητό εμπλουτισμό περιοχών με πτώση υδροφόρου ορίζοντα λόγω υπεράντλησης, υδροηλεκτρικά έργα, κα)
Τα ως άνω μικρομεσαία φράγματα και έργα προβλέπονταν από τις μελέτες της Εlectrowatt του 1966 και από συνέδρια του ΕΜΠ, επιστημονικών φορέων, της Αυτοδιοίκησης και θεσμικά από το πρώτο Περιφερειακό Χωροταξικό σχέδιο του 2003.
Αξιοποιούν κυρίως τα χειμερινά νερά του Πηνειού και των παραποτάμων του που σήμερα χάνονται στην Θάλασσα και θα διασφαλίζουν μέσω των θυροφραγμάτων τoυς την αναγκαία οικολογική και αρδευτική παροχή του Πηνειού και μπορούν να είναι συγχρηματοδοτούμενα από το ΕΣΠΑ.
Για την παρακολούθηση του νέου σχεδίου διαχείρισης των υδατικών πόρων και έργων της Θεσσαλίας να συγκροτηθεί Επιτροπή Παρακολούθησης με την συμμετοχή του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Αγροτικής Ανάπτυξης, της Περιφέρειας Θεσσαλίας και των επιστημονικών και παραγωγικών φορέων.
- Η ανάγκη να αξιοποιηθεί το κοινωνικό κεφάλαιο της εμπιστοσύνης των τοπικών κοινωνιών για να εμπεδωθεί ένας πολιτισμός συνεργασίας σε κοινούς στόχους των φορέων της τοπικής Θεσσαλικής κοινωνίας, είναι προϋπόθεση για την βιώσιμη ανάπτυξη της Θεσσαλίας.
Του Γιώργου Εμμανουήλ Ειδικού Επιστήμονα ΜSc στην Περιφέρεια Θεσσαλίας