Της Ράνιας Γάτου

Ποιήτριας, Δοκιμιογράφου, Εικαστικού

Ο Όμηρος, με την αριστοτεχνική του γραφή, δεν αναδεικνύει μόνο την ηρωική πορεία του Οδυσσέα, αλλά και το θεμελιώδες ταξίδι της ανθρώπινης ψυχής, η οποία αναζητά τη σοφία και την αλήθεια σε έναν κόσμο γεμάτο αντιφάσεις και ερωτήματα. Ο χαρακτηρισμός του Οδυσσέα ως «πολύτροπου» δεν αφορά μόνο την επινοητικότητα και την ευφυΐα του στην αντιμετώπιση των εξωτερικών κινδύνων, αλλά και την εσωτερική του αναζήτηση, τη διαρκή του μετάβαση από το γνώριμο στο άγνωστο. Αντιστοίχως, η τέχνη, όπως και η ζωή, καθρεφτίζει αυτό το ταξίδι, καθώς καλεί τον άνθρωπο να ανακαλύψει και να επανεφεύρει συνεχώς τον εαυτό του, να πλάσει το νέο από το παλιό, το αληθινό από το ψεύτικο. Ο κόσμος του Οδυσσέα, λοιπόν, ο κόσμος των «πολύτροπων», είναι ταυτόχρονα και ο κόσμος της τέχνης – της συνεχιζόμενης αναζήτησης της αλήθειας μέσα από την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η έννοια του «πολύτροπου» σηματοδοτεί μια βαθιά σύνδεση με την ανθρώπινη φύση, η οποία είναι πολυδιάστατη και αναζητητική. Ο Οδυσσέας, κατά τη διάρκεια της μακράς του Οδύσσειας, υποβάλλεται σε αμέτρητες δοκιμασίες και πρέπει να προσαρμοστεί σε συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Από την άλλη, η τέχνη αναπόφευκτα εμπλέκεται με την ανάγκη για αυτή την προσαρμογή και εξέλιξη. Κάθε έργο τέχνης εκφράζει την ανάγκη του δημιουργού να εξερευνήσει, να αναθεωρήσει και να αναγνωρίσει τις πολυάριθμες πλευρές της ύπαρξής του. Δεν είναι απλώς μια στατική αποτύπωση της πραγματικότητας, αλλά μια δυναμική διαδικασία που εξελίσσεται και προσαρμόζεται στην ίδια τη φύση του ανθρώπου. Ο Οδυσσέας μπορεί να θεωρηθεί η προσωποποίηση αυτής της διαδικασίας, καθώς κάθε του πράξη αποκαλύπτει μια νέα πλευρά του χαρακτήρα του, μια νέα στρατηγική, μια νέα δυνατότητα. Η επινοητικότητα του Οδυσσέα απέναντι στους θεούς, στους εχθρούς και στις αμφισβητήσεις της ύπαρξης του, είναι η τέχνη της επιβίωσης και της μετάβασης. Η τέχνη δεν είναι απλώς μια αντανάκλαση του κόσμου, αλλά μια συνεχιζόμενη αλληλεπίδραση με την πραγματικότητα, μια ανακάλυψη νέων εαυτών και νέων σημασιών.

Όπως ο Οδυσσέας συναντά αντιφάσεις και αβεβαιότητες καθ’ όλη τη διάρκεια της Οδύσσειας, έτσι και η τέχνη συνδέεται με την αντίφαση. Η τέχνη δεν είναι μόνο η αποτύπωση της αλήθειας, αλλά και η διαδικασία της αναζήτησης της αλήθειας μέσα από την αμφιβολία, την ανατροπή και την αποδόμηση του ήδη γνωστού. Η δημιουργία γεννάται μέσα από τις αντιφάσεις της ζωής, από την ένταση ανάμεσα στο τι είναι και τι μπορεί να είναι. Ο Οδυσσέας, κάθε φορά που ξεπερνά έναν κίνδυνο, συνειδητοποιεί την αβεβαιότητα της ύπαρξής του και της πορείας του. Αυτή η αβεβαιότητα είναι το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσεται η τέχνη.Η τέχνη, όπως η Οδύσσεια, είναι συχνά η διαδικασία μετάβασης από την άγνοια στη γνώση, από τη θλίψη στην ελπίδα, από το σκοτάδι στο φως. Η τέχνη δεν αποφεύγει τις αντιφάσεις και τις δυσκολίες, αλλά τις ενσωματώνει στην ίδια της τη φύση. Δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις, αλλά αντλεί από την ίδια την αναζήτηση, από την ένταση του ερωτήματος. Η τέχνη είναι ένας συνεχής χορός με την αβεβαιότητα, και μόνο μέσα από αυτή τη χορευτική κίνηση μπορεί να γεννηθεί το αληθινό.

Ο Οδυσσέας, στο πέρασμά του από τους αμέτρητους κόσμους της Οδύσσειας, δεν αναζητά μόνο την επιστροφή στο σπίτι του, αλλά και την επιστροφή στην ίδια την ουσία του ανθρώπινου είναι. Το ταξίδι του είναι ταυτόχρονα εξωτερικό και εσωτερικό, καθώς κάθε πρόκληση, κάθε εμπόδιο, αποτελεί ένα βήμα προς τη βαθύτερη κατανόηση του εαυτού του και της μοίρας του. Η τέχνη, αν και εξωτερικά μπορεί να φαίνεται ως μια δημιουργία για τον κόσμο, στην πραγματικότητα είναι μια αναζήτηση του αθανατού, της αιωνιότητας μέσα από το παροδικό. Ο Οδυσσέας δημιουργεί την ιστορία του με κάθε πράξη του, και το ίδιο κάνει και ο καλλιτέχνης. Το έργο τους, σαν τη μνήμη του Οδυσσέα, είναι αυτό που παραμένει όταν όλα τα υπόλοιπα παρέρχονται.

Η τέχνη είναι η αθανασία της στιγμής, είναι η αποτύπωση της μοναδικότητας του ανθρώπινου πνεύματος στο πέρασμα του χρόνου. Ο Οδυσσέας επιδιώκει την επιστροφή του, αλλά ταυτόχρονα την αιωνιότητα μέσα από τις πράξεις του. Και έτσι, η τέχνη, όπως το ταξίδι του Οδυσσέα, είναι μια αποτύπωση της αληθινής μας φύσης, μιας φύσης που διαρκώς αναζητά, δημιουργεί, εξελίσσεται και, εν τέλει, αιώνια παραμένει.Ο Οδυσσέας, ως «πολύτροπος» ήρωας, αναδεικνύει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και τη συνεχιζόμενη αναζήτηση της αλήθειας και της σοφίας. Η τέχνη, όπως και το ταξίδι του Οδυσσέα, είναι μια αέναη πορεία που ξεπερνά τα όρια της καθημερινότητας και αντλεί από την αντιφατική και αμφίσημη φύση του κόσμου. Η τέχνη είναι η αλληλεπίδραση με το άγνωστο, η συνεχιζόμενη προσπάθεια να δημιουργήσεις μέσα από τις αντιφάσεις και τις προκλήσεις, αναζητώντας την αθανασία της αλήθειας και της ουσίας της ύπαρξης. Όπως ο Οδυσσέας αναζητά το σπίτι του, έτσι και η τέχνη αναζητά τη δημιουργία που αντέχει στο χρόνο, την αιωνιότητα και την ανθρώπινη μνήμη.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ