Της Ράνιας Γάτου
Ποιήτριας, Δοκιμιογράφου, Εικαστικού
Η ιατρική δεν είναι απλώς επιστήμη. Είναι η τέχνη της αναγνώρισης της ανθρώπινης κατάστασης, η βαθιά κατανόηση της ύπαρξης και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το σώμα και η ψυχή. Όπως ο ποιητής πλάθει λέξεις για να εξηγήσει το άγνωστο, έτσι και ο γιατρός χρησιμοποιεί τις γνώσεις του για να αναλύσει και να θεραπεύσει το σώμα. Στην αέναη αναζήτηση για την αλήθεια, η ιατρική καλείται να ενώσει τη γνώση με την εν-συναίσθηση, τον λογισμό με την ηθική κρίση. Όπως τα μεγάλα έργα τέχνης αψηφούν τους περιορισμούς του χρόνου, έτσι και η ιατρική δεν περιορίζεται σε τεχνικές και αλγορίθμους. Είναι μια διαρκής έρευνα για την ανθρώπινη φύση, για την έννοια της ζωής, της υγείας και του πόνου. Και σε αυτή την πορεία, η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει, αλλά πάντα σε συνεργασία με την ανθρωπιά, γιατί μόνο η τελευταία μπορεί να ανυψώσει την ιατρική στο ύψιστο πεδίο της, ως μια πράξη πραγματικής βοήθειας και αγάπης για τον συνάνθρωπο.
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) αναδεικνύεται ως αναπόσπαστο εργαλείο στον τομέα της ιατρικής, προσφέροντας δυνατότητες για ταχεία διάγνωση, ακριβείς θεραπείες και καινοτόμες ερευνητικές προσεγγίσεις. Ωστόσο, όπως κάθε τεχνολογική καινοτομία, εγείρει ζωτικά ερωτήματα, κυρίως σχετικά με τη σχέση της με τον ανθρώπινο παράγοντα. Ποιες είναι οι ηθικές και πρακτικές συνέπειες της ενσωμάτωσης της ΤΝ στην ιατρική και πώς μπορεί να λειτουργήσει αρμονικά με τον ιατρικό επαγγελματισμό;
Η ιατρική, σε όλη την ιστορία της, έχει ισχυρή ανθρώπινη διάσταση. Παρά την αντικειμενικότητα των διαγνωστικών και θεραπευτικών μεθόδων, η τέχνη της ιατρικής εδράζεται στην εν-συναίσθηση, στην ηθική κρίση και στην ανθρώπινη επικοινωνία. Η ΤΝ δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη επαφή ούτε την ψυχολογική και συναισθηματική υποστήριξη που παρέχει ο γιατρός στον ασθενή. Αντιθέτως, η ΤΝ πρέπει να ενισχύσει την ικανότητα του γιατρού, λειτουργώντας ως ένα εργαλείο που επεκτείνει τις δυνατότητές του και διευκολύνει τη λήψη πιο ενημερωμένων αποφάσεων.
Η ισχυρότερη δυναμική της ΤΝ είναι η ικανότητά της να επεξεργάζεται τεράστιες ποσότητες δεδομένων και να αναγνωρίζει μοτίβα με ασύγκριτη ταχύτητα και ακρίβεια. Σε τομείς όπως η απεικονιστική διάγνωση, η ανάπτυξη φαρμάκων και η εξατομικευμένη ιατρική, η ΤΝ έχει ήδη αποδείξει τη χρησιμότητά της. Για παράδειγμα, συστήματα όπως το IBM Watson Health μπορούν να παρέχουν εξατομικευμένες θεραπευτικές προτάσεις, ενώ οι αλγόριθμοι βαθιάς μάθησης είναι σε θέση να ανιχνεύσουν καρκινικά κύτταρα με 95% ακρίβεια. Αυτό δείχνει ότι η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να προσφέρει σημαντικά οφέλη στη διάγνωση και την πρόγνωση.
Ωστόσο, είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε ότι η ΤΝ πρέπει να παραμείνει εργαλείο και όχι σκοπός. Όταν χρησιμοποιείται ως υποβοηθητικό μέσο, η ΤΝ ενισχύει τη διαγνωστική και θεραπευτική διαδικασία, αλλά δεν αντικαθιστά τον ρόλο του γιατρού, ο οποίος παραμένει ο τελικός υπεύθυνος για τις αποφάσεις. Ειδικά σε περιπτώσεις ασθενών με ανίατες παθήσεις, οι ανθρώπινες πτυχές της ιατρικής, όπως η φροντίδα για την ποιότητα ζωής και η ηθική κρίση, δεν μπορούν να υποκατασταθούν από υπολογιστικά μοντέλα. Η ΤΝ μπορεί να προτείνει θεραπευτικές επιλογές, αλλά η απόφαση για την πορεία της φροντίδας πρέπει πάντα να είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης κρίσης, λαμβάνοντας υπόψη το πλήρες πλαίσιο της ανθρώπινης ύπαρξης και της προσωπικής ανάγκης του ασθενούς.
Ένα άλλο ζήτημα είναι η δυνατότητα της ΤΝ να αντικαταστήσει ή να μειώσει την ανθρώπινη διάσταση της ιατρικής φροντίδας. Ειδικότερα, σε περιόδους κρίσης, όπου οι ασθενείς είναι ευάλωτοι και απαιτούν προσωπική υποστήριξη, η αλληλεπίδραση με τον γιατρό είναι ζωτικής σημασίας. Εδώ, η ΤΝ δεν μπορεί να “κατανοήσει” τα συναισθηματικά βάρη, την ανάγκη για παρηγοριά ή τη συνεχιζόμενη υποστήριξη που απαιτεί η φροντίδα. Η ικανότητα του γιατρού να ακούσει, να κατανοήσει και να προσφέρει συναισθηματική υποστήριξη παραμένει απαραίτητη.
Αν και η ΤΝ προσφέρει τεράστιες δυνατότητες στον τομέα της εκπαίδευσης, με προσομοιωτές χειρουργικών επεμβάσεων και συστήματα διαγνωστικών διαδικασιών, η εκπαίδευση των μελλοντικών ιατρών πρέπει να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα, ενσωματώνοντας τόσο τις τεχνολογικές δεξιότητες όσο και τις ανθρώπινες. Οι γιατροί του μέλλοντος δεν πρέπει να είναι μόνο τεχνικοί χρήστες της ΤΝ, αλλά και ικανοί να διατηρούν την ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην ιατρική τους πρακτική.
Η πρόκληση είναι να διασφαλίσουμε ότι η ΤΝ θα συνεχίσει να υπηρετεί και όχι να υποκαθιστά τον ανθρώπινο παράγοντα. Για να διατηρηθεί η ανθρωπιά στον πυρήνα της ιατρικής, η τεχνολογία πρέπει να ενσωματωθεί με τρόπους που ενισχύουν, και όχι να υποβαθμίζουν, τη σχέση γιατρού και ασθενούς. Αυτό απαιτεί όχι μόνο τεχνολογική και επιστημονική γνώση, αλλά και ηθική κατανόηση και κρίση.
Εν κατακλείδι, η ΤΝ στην ιατρική είναι μια δύναμη που ενισχύει τις δυνατότητες του ανθρώπινου δυναμικού, προσφέροντας καλύτερη διάγνωση και θεραπεία, αλλά ποτέ δεν πρέπει να παραμελεί την ανθρωπιά. Ο γιατρός παραμένει ο κεντρικός παράγοντας στη θεραπευτική διαδικασία, και η ΤΝ πρέπει να χρησιμοποιείται ως υποστήριξη και όχι ως υποκατάστατο.
Η ιατρική, όπως και η τέχνη, είναι μια συνεχής αναζήτηση, μια ανακάλυψη του ανθρώπινου πόνου και της ανθρώπινης δύναμης, που σμίγει την επιστήμη με την ευαισθησία του γιατρού, την ακρίβεια με την συμπόνια. Κάθε διάγνωση, κάθε θεραπεία, δεν είναι απλώς αριθμοί και δεδομένα, αλλά ιστορίες και συναισθήματα που εξελίσσονται στον χρόνο. Όπως ο γιατρός επιλέγει τον κατάλληλο δρόμο για τον ασθενή του, έτσι και η λογοτεχνία εξερευνά την ψυχή, προσπαθώντας να αφηγηθεί την ανθρώπινη κατάσταση με την ίδια ακρίβεια και βαθύτητα που απαιτεί η ιατρική διάγνωση. Η τέχνη και η ιατρική, λοιπόν, δεν είναι αντίθετα, αλλά συμπορεύονται στην κοινή τους επιδίωξη: την κατανόηση και την ανακούφιση της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε αυτή τη διαδικασία, η τεχνολογία, με όλη την ακριβή της υποστήριξη, δεν μπορεί να κατανοήσει την ποίηση του ανθρώπινου πόνου, μπορεί όμως να τη διευκολύνει, ενισχύοντας το έργο του γιατρού – ενός αληθινού καλλιτέχνη της υγείας.
.
