Η Βρετανία θέλει να κηρύξει τη ρωσική ομάδα Βάγκνερ τρομοκρατική ομάδα. Σε άλλες χώρες, μια τέτοια ταξινόμηση είναι δύσκολη – το ίδιο και στη Γερμανία.Ο κατάλογος των κατηγοριών είναι μακρύς: βασανιστήρια, κτηνώδεις δολοφονίες, λεηλασίες και άλλα εγκλήματα πολέμου που φέρεται να έχει διαπράξει η μισθοφορική ομάδα του νεκρού πλέον Ρώσου ολιγάρχη Γιεβγκένι Πριγκόζιν.
Ο μισθοφορικός στρατός εξυπηρέτησε τα ρωσικά συμφέροντα σε διάφορα μέρη του κόσμου.Φέρεται να έχει τοποθετήσει παράνομες νάρκες στη Λιβύη, να έχει πραγματοποιήσει εκτελέσεις στο Μάλι και να έχει βασανίσει και σκοτώσει Ουκρανούς πολίτες.
«Οι επιχειρήσεις τους στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική αποτελούν απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια», δήλωσε η Σουέλα Μπρέιβερμαν. «Είναι απλώς τρομοκράτες», σύμφωνα με τη Βρετανίδα υπουργό Εσωτερικών, και ως τέτοιοι θα πρέπει να χαρακτηρίζονται. Μάλιστα, το υπουργείο της κατέθεσε και σχετική πρόταση στη Βουλή των Κοινοτήτων, μια κίνηση την οποία χαιρέτισε και ο πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ.
Πώς ορίζεται μια «τρομοκρατική οργάνωση»;
Ο νόμος περί τρομοκρατίας που ψηφίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2000 ορίζει την τρομοκρατία ως τη διάπραξη ή την απειλή σοβαρών εγκλημάτων «με σκοπό τον επηρεασμό της βρετανικής κυβέρνησης ή ενός διεθνούς οργανισμού ή τον εκφοβισμό του κοινού για πολιτικούς, θρησκευτικούς, φυλετικούς ή ιδεολογικούς λόγους».
Άλλα κράτη ή διεθνείς οργανισμοί χρησιμοποιούν παρόμοιους ορισμούς. Ωστόσο, οι όροι «τρομοκρατία» και «τρομοκρατική οργάνωση» είναι διεθνώς αμφισβητούμενοι, χωρίς να έχει βρεθεί ένας κοινώς αποδεκτός ορισμός. Σύμφωνα με το γερμανικό δίκαιο, για παράδειγμα, τρομοκρατία είναι ο «διαρκής αγώνας για την επίτευξη πολιτικών στόχων με επιθέσεις κατά της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και της περιουσίας άλλων ανθρώπων».
Ποιες οι συνέπειες του νομικού χαρακτηρισμού;
Ο χαρακτηρισμός «τρομοκρατική οργάνωση» στη Βρετανία θα καθιστούσε ποινικό αδίκημα την οποιαδήποτε υποστήριξη προς τον ιδιωτικό στρατό. Όσοι, για παράδειγμα, οργανώνουν συναντήσεις των μελών της Βάγκνερ, υποστηρίζουν οικονομικά ή οργανωτικά την ομάδα ή επιδεικνύουν δημόσια τα σύμβολά της, θα αντιμετωπίζουν βαριά πρόστιμα ή, σε σοβαρές περιπτώσεις, ακόμη και 14 χρόνια φυλάκισης. Η υπάρχουσα περιουσία της ομάδας Βάγκνερ θα μπορούσε να κατασχεθεί από το κράτος.
Επιπλέον, ο χαρακτηρισμός θεμελιώνει νομικά την έγερση αγωγής από Ουκρανούς σε βάρος της ομάδας Βάγκνερ ενώπιον των βρετανικών δικαστηρίων, με αίτημα αποζημιώσεις εκατομμυρίων δολαρίων – ακόμη και αν τα εκάστοτε υπό κρίση εγκλήματα δεν διαπράχθηκαν σε βρετανικό έδαφος.
Ποια κράτη έχουν πράξει κάτι ανάλογο;
Ακόμη και πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία,ο Όμιλος Βάγκνερ είχε βρεθεί στο στόχαστρο διεθνών οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα για εγκλήματα πολέμου στη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Η Ε.Ε. και οι Η.Π.Α. επέβαλαν κυρώσεις στον Πριγκόζιν και τον στρατό του από το 2020, επειδή πολέμησαν στο πλευρό του στρατηγού Χαφτάρ στη Λιβύη.
Από τις αρχές του 2023 ο Όμιλος Βάγκνερ θεωρείται «διεθνής εγκληματική οργάνωση» στις Η.Π.Α. Παρόμοιες πρωτοβουλίες εξετάζονται και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στη Γαλλία και τη Σουηδία. Ενώ εκκρεμεί ακόμη ο χαρακτηρισμός σε επίπεδο Ε.Ε., η Λιθουανία έχει ήδη χαρακτηρίσει μόνη της τη Βάγκνερ ως τρομοκρατική οργάνωση. Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία (ΟΑΣΕ) ενέκρινε επίσης ψήφισμα, με το οποίο η ομάδα Βάγκνερ χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση.
Θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες;
Στη Γερμανία πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν έναν τέτοιο χαρακτηρισμό σε επίπεδο Ε.Ε. Στα τέλη Μαΐου η κοινοβουλευτική ομάδα της αξιωματικής αντιπολίτευσης CDU/CSU κατέθεσε σχετική πρόταση. Ωστόσο, ο κυβερνητικός συνασπισμός δεν βλέπει μέχρι στιγμής καμία νομική βάση για τέτοιες ενέργειες.
«Οι νομικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο σε ενωσιακό επίπεδο είναι υψηλές», αναφέρεται σε απάντηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στην πρόταση της αντιπολίτευσης, την οποία επικαλείται η Frankfurter Allgemeine Zeitung. Για να ταξινομηθεί η ομάδα Βάγκνερ ως τρομοκρατική οργάνωση, θα πρέπει να υπάρχει «ένα ολοκληρωμένο πακέτο αποδεικτικών στοιχείων βασισμένο σε ευρέως προσβάσιμες πληροφορίες». Διαφορετικά οι πληροφορίες αυτές δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο δικαστήριο – δίχως επομένως πρακτικές νομικές συνέπειες.
Στις Η.Π.Α. η συζήτηση σχετικά με την ταξινόμηση της ομάδας Βάγκνερ ως τρομοκρατικής οργάνωσης βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Και εκεί υπάρχουν τα υπέρ και τα κατά μιας τέτοιας απόφασης, ωστόσο οι σκέψεις δεν είναι μονάχα νομικές, αλλά και πολιτικές. Η εξομοίωση της Βάγκνερ με οργανώσεις όπως η Μπόκο Χαράμ, το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα θα αποτελούσε ισχυρή καταδίκη. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση Μπάιντεν διστάζει – ανησυχώντας ότι ένα τέτοιο βήμα θα μπορούσε να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τις σχέσεις των Η.Π.Α. με πολλές αφρικανικές χώρες, όπως το Μάλι και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου η ομάδα Βάγκνερ δραστηριοποιείται συχνά με την έγκριση της αντίστοιχης κυβέρνησης.
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
