Ο Ουκρανός πρόεδρος πραγματοποίησε ένα αιφνιδιαστικό ταξίδι στη Χάγη για να επισκεφθεί το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και να αποτίσει φόρο τιμής στο έργο του,. Ο επικεφαλής εισαγγελέας Χαν συνεργάζεται στενά με τα ουκρανικά δικαστήρια και τις ανακριτικές αρχές, οι οποίες έχουν καταγράψει 85.000 εγκλήματα πολέμου. Ο Χαν θεωρεί προσωπικά υπεύθυνο τον Πούτιν για ορισμένα από αυτά τα εγκλήματα, όπως για τις απαγωγές παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσία.
Αίτημα για σύσταση νέου δικαστηρίου
Σε μια σύντομη, παθιασμένη ομιλία προς Ολλανδούς διπλωμάτες, πολιτικούς και εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης στη Χάγη, ο Ζελένσκι ζήτησε και πάλι τη σύσταση δικαστηρίου για τη δίκη των Ρώσων εγκληματιών πολέμου, καθώς η διεξαγωγή επιθετικού πολέμου δεν μπορεί να διωχθεί ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου διότι αυτό κρίνει επί ατομικών πράξεων και όχι, εν προκειμένω, επί των ενεργειών του ρωσικού κράτους και της στρατιωτικής ηγεσίας. Ο Ουκρανός πρόεδρος, ο οποίος ευχαρίστησε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για το έργο του μέχρι σήμερα, δήλωσε πως είναι αναγκαία η σύσταση ενός δικαστηρίου κατά το πρότυπο του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης.
Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το Δικαστήριο που συνεδρίασε στη Νυρεμβέργη το 1945-46, συστάθηκε από τις νικήτριες συμμαχικές δυνάμεις, προκειμένου να δικάσει επί των εγκλημάτων των Ναζί. Εκείνη την εποχή, είχε θεσπιστεί ένα νέο διεθνές δικαιικό πλαίσιο, καθώς δεν είχε υπάρξει προηγουμένως αντίστοιχο δικαστήριο. Τώρα, ο Ζελένσκι κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να λάβει αντίστοιχες «θαρραλέες αποφάσεις», καθώς μόνο με την απόδοση δικαιοσύνης μπορεί να υπάρξει ειρήνη στην Ουκρανία. Επιπλέον, η «απόλυτη τιμωρία» των δραστών είναι και ο μοναδικός τρόπος για να αποτραπεί η διεξαγωγή επιθετικών πολέμων στο μέλλον.
Διάσταση απόψεων για τη σύσταση Ειδικού Δικαστηρίου
Στις αρχές του έτους, η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ τάχθηκε υπέρ της σύστασης ενός Ειδικού Δικαστηρίου για την Ουκρανία. Η ιδέα αφορούσε ένα Δικαστήριο διαφορετικό από αυτό της Νυρεμβέργης, το οποίο αφ' ενός μεν θα στελεχωνόταν με διεθνείς δικαστές, αφ' ετέρου δε θα δίκαζε βάσει του ουκρανικού δικαίου. Όμως, οι υπουργοί Δικαιοσύνης της Ε.Ε. δεν υποστήριξαν την εν λόγω πρόταση. Προς το παρόν, η Ε.Ε. υπολογίζει σε αυξημένη συνεργασία με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο το οποίο, ωστόσο, δεν αναγνωρίζεται από τη Ρωσία. Η Ολλανδία και η Ε.Ε., σε συνεργασία με τον επικεφαλής εισαγγελέα, διαμορφώνουν στη Χάγη ένα ειδικό κέντρο ερευνών για την καταγραφή των εγκλημάτων στην Ουκρανία και τη δίωξη των δραστών.
Οι απόψεις των ειδικών στο διεθνές δίκαιο διίστανται σχετικά με τη διαμόρφωση ενός «υβριδικού» Ειδικού Δικαστηρίου. Σε διαβούλευση της Μπούντεσταγκ τον Φεβρουάριο, ο καθηγητής Φρανκ Χοφμάιστερ του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών χαρακτήρισε τη σύσταση ενός τέτοιου Δικαστηρίου ως «ορθή, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και πολιτικά λογική». Από την άλλη πλευρά, ο καθηγητής Γκερντ Ζάιντελ του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου τη σχολίασε ως άνευ νοήματος, διότι η έννοια του κράτους δικαίου υπηρετείται ήδη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Ταυτοχρόνως, η σύσταση ενός Δικαστηρίου βάσει του διεθνούς δικαίου από τα Ηνωμένα Έθνη, όπως συνέβη μετά τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, είναι μάλλον απίθανη, καθώς η Ρωσία και η σύμμαχός της Κίνα θα μπορούσαν να την αποτρέψουν, ασκώντας βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Βέβαια, μία απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας θα υπερίσχυε μίας απόφασης της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε., εφ' όσον αυτή ληφθεί με ευρεία πλειοψηφία, όμως, ακόμη και τότε, η τελευταία δεν θα είναι νομικά δεσμευτική.
Συμβολική η ημερομηνίας της επίσκεψης
Στη Χάγη, ο Ζελένσκι κάλεσε το ακροατήριό του να τηρήσει ενός λεπτού σιγή, εις μνήμην όχι μόνο των θυμάτων του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και των 298 ανθρώπων που σκοτώθηκαν σε πτήση Άμστερνταμ-Κουάλα Λουμπούρ που καταρρίφθηκε από ρωσικά πυρά πάνω από την Ουκρανία, το 2014. Επιλέγοντας μία διόλου τυχαία ημερομηνία, ο Ουκρανός πρόεδρος επισκέφθηκε την Ολλανδία την 4η Μαΐου, την ημέρα που οι Ολλανδοί τιμούν τη μνήμη των θυμάτων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σήμερα, 5 Μαΐου, γιορτάζεται η απελευθέρωση από τη ναζιστική κατοχή.
Την επόμενη εβδομάδα, ο Ζελένσκι αναμένεται να επισκεφθεί τη Γερμανία. Εκτός από τις πολιτικές συνομιλίες στο Βερολίνο, ο πρόεδρος της Ουκρανίας θα λάβει το Βραβείο Καρλομάγνου στο Άαχεν για την προσφορά του στην ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Εκεί, ο Ζελένσκι θα αναφερθεί σίγουρα εκ νέου και στην ταχεία ένταξη της χώρας του στην Ε.Ε.
Μπερνντ Ρίγκερτ
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
