Γράφει για την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ ο Σωτήριος Ρουσιάκης, Φιλόλογος, Λαογράφος.
Αιώνες τώρα κρατά αυτή η παράδοση, κόκκινα αυγά της Μεγάλης Πέμπτης ή όπως ο λαός μας τα λέει Μεγαλοπεφτήσια αυγά. Μια παράδοση ισχυρή τόσο, ώστε να χαρακτηρίσει και την ίδια την ημέρα της βαφής τους: Κοκκιννοπέφτη. Και πιστεύει ο λαός μας. Πιστεύει για αυτά, πιστεύει σε αυτά. Αυγά ξεχωριστά που περικλείουν ζωή, ζωϊκή δύναμη και την μεταδίδουν. Μια ολόκληρη ιεροτελεστία το κόκκινο αυγό της Μεγάλης Πέμπτης. Ξεκινά από την επιλογή των αυγών, την απόκτηση της καλύτερης βαφής, τη δημιουργία σχεδίων και τελικό προορισμό το πασχαλινό τραπέζι.
Τα μεγαλοπεφτήσια αυγά ήταν προϊόν ιδιαίτερης διαλογής. Κοίταζαν να μην είναι πολύ μεγάλα για να πιάνονται εύκολα και να είναι μυτερά ώστε να είναι πιο γερά για το τσούγκρισμα. Συνήθως χρησιμοποιούσαν τα λαζαριάτικα, δηλαδή αυτά που είχαν συγκεντρώσει στο καλάθι τους, ως φιλοδώρημα, οι Λαζαρίνες τα μικρά κορίτσια που τραγουδούσαν τα κάλαντα του Λαζάρου.
Στο τόπο μας, λίγο πριν το μεσημέρι ξεκινούσε η διαδικασία. Μια χάλκινη μεγάλη κατσαρόλα, κόκκινη μπογιά είτε από το εμπόριο, είτε από φυτικά εκχυλίσματα, ένα ποτήρι ξύδι, για να πιάσει η βαφή καλά, αλάτι για να καθαρίζονται εύκολα από τα τσόφλια, και οπωσδήποτε τα λαζαρινά ή άλλα διαλεγμένα αυγά. Μόλις ξεκινούσε η βράση οι νοικοκυρές επειδή δεν είχαν παλιά χρονόμετρο ή άλλο τρόπο να υπολογίζουν το χρόνο που χρειάζεται για το σωστό βάψιμο, μετρούσαν μέχρι το εκατό. Με το τελείωμα του μετρήματος έτοιμα και τα αυγά!!! Από αυτά διάλεγαν τρία. Ένα έβαζαν στο εικονοστάσι, ένα έβαζαν δίπλα στο καντήλι σε τάφο συγγενή και το τρίτο επέστρεφε στη γη. Το έθαβαν στο αμπέλι την ημέρα που πήγαιναν για να το σκάψουν.
Το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως σηματοδοτούσε και την έναρξη του τσουγκρίσματος των αυγών.
Βέβαια έβαφαν αυγά και την εβδομάδα του Πάσχα εάν υπήρχε ανάγκη. Ωστόσο τα Μεγαλοπεφτήσια είναι τα καλύτερα, κρατούν για 40 μέρες (μέχρι και την Ανάληψη) χωρίς να χαλάσουν.
Μια ιδιαίτερη κατηγορία των Μεγαλοπεφτήσιων αυγών ήταν οι πλούμπες. Η λέξη πλούμπα παράγεται από το ρήμα πλουμίζω, σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη. Σημαίνει διακοσμώ με στολίδια. Οι πλούμπες ήταν κόκκινα αυγά τα οποία είχαν στικτά σχέδια καμωμένα από άσπρες μικρές βούλες. Για να επιτευχθεί αυτό, έσταζαν πάνω στο άσπρο αυγό λιωμένο κερί και με τις στάλες σχημάτιζαν σχέδια (ρόμβους, σταυρούς, καρδιές κλπ) . Το κερί πάγωνε και κολλούσε πάνω στο τσόφλι, έτσι όταν τα έβαφαν, οι στάλες έμεναν άβαφες. Αφού κρύωναν έξυναν το κερί και ιδού τα σχέδια «τα πλουμίδια». Στην πορεία του χρόνου χρησιμοποιήθηκαν φύλλα κηπευτικών και δέντρων στερεωμένα με κλωστές ή σχοινί, και στη σύγχρονη εποχή με καλσόν. Τα φυλλόσχημα αυτά πλουμίδια ομολογουμένως είναι εντυπωσιακά. Μετά το βάψιμο, τα σκούπιζαν για να είναι στεγνά και τα βουτούσαν σε λάδι, «τα περνούσαν στο λάδι» για να γυαλίζουν.
Οι παραδόσεις που έχει ο λαός μας για να εξηγήσει αυτό το έθιμο είναι αρκετές και ενδιαφέρουσες όπως αναφέρει και ο καθηγητής Λαογραφίας Γεώργιος Μέγας.
Αλλού λένε ότι ξεκίνησε από μια γυναίκα που δεν πίστεψε στην Ανάσταση του Χριστού. Αν τα άσπρα αυγά που κρατάω, είπε, γίνουν κόκκινα τότε θα πιστέψω. Και πράγμα θαυμαστό, αμέσως έγιναν!
Αλλού λένε ότι βάφτηκαν από το κόκκινο αίμα του Εσταυρωμένου.
Μια άλλη παράδοση θεωρεί ότι εκφράζουν τη χαρά για την Ανάσταση του Χριστού και ότι το χρώμα τους λειτουργεί αποτρεπτικά για κάθε κακό.
Το κόκκινο χρώμα άλλωστε είναι χαρακτηριστικό για την Μεγάλη Πέμπτη όχι μόνο στα αυγά. Σε πολλές περιοχές απλώνουν ένα κόκκινο υφαντό ή ένα πανί στο παράθυρο, στο μπαλκόνι, στην αυλή του σπιτιού έθιμο που έχει παρόμοιους με το αυγό συμβολισμούς και κυρίως αποτρεπτικές ιδιότητες.
Τα κόκκινα αυγά έχουν πολλές χρήσεις.
Τα τσουγκρίζουμε, ευχόμενοι ο ένας στον άλλον. Μια πράξη που συμβολίζει το σπάσιμο του τάφου και των δεσμών του θανάτου με την Ανάσταση του Κυρίου. Έπειτα τα τρώμε ώστε να αποκτήσουμε την κρυμμένη δύναμή τους.
Τα βάζουμε σε λαμπροκουλούρες και σε τσουρέκια.
Τα τοποθετούμε στους τάφους ώστε και οι νεκροί να λάβουν το μήνυμα της Ανάστασης.
Τα βάζουμε στο εικονοστάσι για φυλαχτό. Με αυτά σταύρωναν τους παθόντες βασκανία, και τους ασθενείς με άγγιγμα στο σώμα, για να θεραπευθούν από τους πόνους.
Τα θάβουν στο αμπέλι για να προστατεύεται από τα σκαθάρια και το χαλάζι.
Στο χωράφι παρόμοια για καλή σοδειά.
Τα κρεμούν με κλωστή από το ταβάνι στολίζοντας έτσι το σπίτι. Τα αυγά αυτά ήταν άδεια. Πριν τα βάψουν έκαναν δύο τρύπες αντιμετρικά, φυσούσαν και άδειαζε το ασπράδι και ο κρόκος.
Σε όλα τα έθιμα των Μεγαλοπεφτήσιων κοκκιναυγών διαφαίνεται η κρυμμένη δύναμη και ο αποτρεπτικός χαρακτήρας τους. Ακόμα και τα ταπεινά τσόφλια ήταν φορείς αυτών των ιδιοτήτων και είχαν ειδική μεταχείριση. Είτε τα έθαβαν στη γη , είτε τα πετούσαν στη φωτιά μια που ήταν το αίμα του Χριστού και κάθε τι άλλο θα ήταν ασέβεια και ιεροσυλία που θα επέσυρε κακά για την οικογένεια.
Το μεγαλοπεφτήσιο αυγό έχει μακρά ιστορία που ξεκινά από τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού. Αρκετοί δε πιστεύουν οι συνεχίζει ακόμα πια πανάρχαιες συνήθειες. Σιγά-σιγά απλώθηκε σε όλη την οικουμένη και πήρε άλλες μορφές. Τα αυγά πια δεν είναι φυσικά, αλλά περίτεχνες κατασκευές από μια τεράστια ποικιλία υλικών. Άλλοτε τρώγονται όπως τα σοκολατένια και άλλοτε απλώς στολίζουν με την ομορφιά τους. Ο πολύτιμος συμβολισμός τους γίνεται χειροπιαστός με πανάκριβα υλικά ( πετρώματα, χρυσό, ασήμι, πετράδια, σμάλτο κλπ.) Διάσημα σε όλο τον κόσμο ακόμα και σήμερα είναι τα αυγά κατασκεύασε ο οίκος κοσμημάτων Φαμπερζέ για την αυτοκρατορική οικογένεια των Ρομανώφ στη Ρωσία τον 19ο αι. Παραμένουν αξεπέραστα για την λεπτολογία της δουλειάς, τα πανάκριβα υλικά και την επινοητικότητα των κατασκευαστών, όντας έτσι μια πολύτιμη αποτύπωση του Μεγαλοπεφτήσιου αυγού.