O Φρ. Σατωμπριάν για την Ζάκυνθο:

– Οι Ζακυνθινοί κατάγονται από τους Τρώες.
– Ίδρυσαν αποικίες στην Ισπανία.
– Αρέσκονταν ν’ ακούν τραγουδισμένους τους στίχους του Ομήρου.
– Η Ζάκυθνος επήρε τ’ όνομά της από τον υάκινθο.
– Ξακουστή για τις πετρελαιοπηγές της!

Γράφει ο συγγραφέας-λαογράφος Γιώργος Λεκάκης,
www.lekakis.com

Ο Γάλλος συγγραφέας, ρομαντικός ποιητής και διπλωμάτης – και φιλέλλην – Φρανσουά Ρενέ ντε Σατωμπριάν (1768-1848), περιηγήθηκε την Ανατολή το χρονικό διάστημα 1806-1807.

Τα απομνημονεύματα αυτού του ταξειδιού κυκλοφόρησαν το πρώτον στην πόλη των Παρισίων, το 1811, υπό τον τίτλο “Itineraire de Paris a Jerusalem et de Jerusalem a Paris” (δηλ. «Οδοιπορικό από το Παρίσι στην Ιερουσαλήμ και από την Ιερουσαλήμ στο Παρίσι»). Ας σημειωθεί, πως το έργο αυτό – χωρίς να είναι το πρώτο του είδους του – αγαπήθηκε τόσο, που εγκαινίασε ένα νέο φιλολογικό είδος, την «ταξειδιωτική λογοτεχνία» στον 19^ο αι. Ακολούθησε το έργο του Γκωτιέ. Αμφότερα ενέπνευσαν το φιλελληνικό κίνημα – τουλάχιστον στην Γαλλία. Τέλος, το έργο του Σατωμπριάν «Το πνεύμα του χριστιανισμού» ήταν αυτό που συνεκλόνισε τον πολωνικό λαό υπέρ της Ελλάδος. [1. Τους Πολωνούς επηρέασε υπέρ της Ελλάδος και ο θάνατος του Μπάυρον στο Μεσολόγγι, και το έργο του Γκαίτε.] Και μόνο η φράση του Σατωμπριάν «Ελλάς, αυτό το όνομα δεν μπορεί να προφερθεί από κανένα χωρίς συγκίνηση. Ό,τι κι αν συμβεί, εγώ θα πεθάνω Έλληνας», δεν μπορεί παρά να συγκινεί κάθε Έλληνα και να σκορπά ρίγη στις καρδιές του … [2. Για περισσότερα, βλ. σχ. Γ. Λεκάκη «Ελλάδος εγκώμιον», εκδ. «Κάδμος», 2010.]

Στο έργο αυτό ο Γάλλος συγγραφέας αναφέρεται και στην περιήγησή του στα Επτάνησα.

Ιδού τι γράφει για την «Καλλίμορφη Ζάκυνθο», με βάση την απόδοση του έργου, από τον σπουδαίο Α. Καραντώνη:

«(…) παραπλεύσαμε την Κεφαλονιά και τραβούσαμε γρήγορα για την Ζάκυνθο, Nemorosa Zakynthos. Οι κάτοικοι του νησιού στην αρχαιότητα λογίζονταν απόγονοι των Τρώων. Έλαγαν πως κατάγονται από τον Ζάκυνθο, τον γιο του Δαρδάνου, που έφερε στο νησί αποίκους.

Ίδρυσαν το Σάγουντο στην Ισπανία [3. βλ. σχ. και άρθρο μου στην «Ενημέρωση» (06.05.2001) με τίτλο «Ιβηρική Χερσόνησος: Οι Ζακυνθινοί – και άλλοι αρχαίοι Έλληνες και Επτανήσιοι – εκπολιτιστές της Ιβηρικής…».]. Αγαπούσαν τις τέχνες και τους άρεσε ν’ ακούν να τραγουδιούνται οι στίχοι του Ομήρου. Συχνά έδιναν άσυλο σε Ρωμαίους φυγάδες. Μάλιστα, λένε, πως βρέθηκε στο νησί η σποδός του Κικέρωνα. Εάν πραγματικά η Ζάκυνθος εστάθη ένα καταφύγιο φυγάδων, της αφιερώνω μ’ όλη μου την καρδιά την ευλάβειά μου και προσυπογράφω αυτά τα ονόματα: Isola d’ oro και Fior di Levante. Τ’ όνομα του λουλουδιού μου θυμίζει πως ο υάκινθος έβγαινε στην Ζάκυθο, και πως αυτό το νησί πήρε τ’ όνομά τουαπό το φυτό που βλάσταινε εκεί. Στην αρχαιότητα, για να τιμήσει κανείς μια μητέρα, έβαζε, καμμιά φορά, δίπλα στ’ όνομά της και της κόρης της …».

Και παρακάτω αναφέρεται σε μια μεσαιωνική παράδοση της Ζακύνθου «ελάχιστα γνωστή», όπως λέει:

«Ο δούκας της Απουλίας, Ροβέρτος Γυισκάρδος, πέθανε στην Ζάκυνθο, πηγαίνοντας προς Παλαιστίνη». Και επειδή «του είχαν προφητέψει πως θα πέθαινε στην Ιερουσαλήμ, έβγαλαν το συμπέρασμα πως η Ζάκυνθος, στον 14^ο αι. λεγόταν Ιερουσαλήμ. Ή πως βρισκόταν σ’ αυτό το νησί κάποιο μέρος που το έλεγαν Ιερουσαλήμ. [4. Όντως στου Φιολίτη στην Ζάκυνθο υπάρχει το μικρό ύψωμα της Αγίας Ιερουσαλήμ όπου ο «Λόφος του Κρεμασμένου», όπως έμεινε να λέγεται με την φρικιαστική ιστορία του λαϊκού μάρτυρος Γιάννη Κλαυδιανού του Φιολιταίου.

Αλλά ίσως και γι’ αυτό να υπάρχει μια παραλία με το όνομα Αγία Ιερουσαλήμ στο Φισκάρδο Κεφαλονιάς, το οποίο ονομάσθηκε έτσι εξ αιτίας κάποιου… Ζυσκάρ (Βιλαρδουίνου), ενώ το ωραιότατο αρχαίο όνομά του ήταν Πάνορμος! – βλ. και άρθρο μου «Ενημέρωση» (24.04.2005) με τίτλο «Πάνορμος, όχι Φισκάρδο!!! Ο αρχαιότερος οικισμός της Επτανήσου! Κατοικείται εδώ και 50.000 χρόνια! Παλαιολιθικά λίθινα εργαλεία, πέτρινοι λουτήρες, σπηλιές με αρχαιολογικό ενδιαφέρον, κυκλώπεια τείχη! Παλαιοχριστιανική επί αρχαίου ελληνικού ναού. «Πάνορμος» σπουδαίο επίθετο για λιμάνι στα αρχαία χρόνια. Προστάτης των πανόρμων λιμένων ο Πανόρμιος Απόλλων. Χριστιανική αντιγραφή αυτού, ο Πανορμίτης. Ο Αντίπατρος έχει γράψει ποίημα-προσευχή για τον Πάνορμο Φοίβο της Κεφαλονιάς! Μόνο δυο λιμάνια του Ιωνίου είχαν την τιμή να λέγονται Πάνορμος!».]

Εξ άλλου, η Ζάκυνθος είναι σήμερα ξακουστή για τις πετρελαιοπηγές της – όπως ήταν και στον καιρό του Ηροδότου. [5. βλ. σχ. και άρθρο μου «Ενημέρωση» (06.02.2005) με τίτλο «Αρχαία τοπωνύμια και πρόσωπα της Ζακύνθου. Ονοματίσθηκε από τον υιό του Δαρδάνου, Ζάκυνθο. Νησί από το οποίο ανεδύετο υγρή άσφαλτος δηλ. πίσσα, δηλ. πετρέλαιο, γνωστό από τα αρχαία χρόνια! Υλήεσσα Ζάκυνθος. Με αποικίες στην Ιβηρική και την Λιβύη. Ο Ζακύνθου Περσεύς δημιούργησε άλλη σπουδαία πόλι στην Λιβύη, την Βάρκη. Ο Ποσειδών και η Αθηνά διδάσκαλοι των Βαρκαίων. Άπειροι στον πόλεμο οι Ζακύνθιοι!».

Και άλλο άρθρο μου στην «Ενημέρωση» (30.03.2008) με θέμα «Τα πετρέλαια της Ελλάδος. Οι αρχαίοι Έλληνες εγνώριζαν για τα πετρέλαια της Θάσου, αλλά και της Πιερίας, της Ζακύνθου, της Ιόππης και της Λιβύης».

Σχετική αναφορά για πετρέλαιο στο Ιώνιο κάνω και στο άρθρο μου στην «Ενημέρωση» (22.08.2004) με θέμα «Αρχαία τοπωνύμια και πρόσωπα των Παξών. Πάξος ή Ερικούσα η Παξός. Σκόπελος ή Πρόπαξος η Αντίπαξος. Τα νησιά του ερωτικού πάθους του θεού Ποσειδώνος. Το καλύτερο λάδι των Ιωνίων. Ποσειδώνιον το Τρυπητόν; Η α’ και η β’ ναυμαχία των Παξών. Η πρώτη ανάμειξις των Ρωμαίων στα εσωτερικά της Ελλάδος. Πετρέλαιο στην Αντίπαξο. Ένας δούκας για 6 μήνες στο νησί!».] Κι η σταφίδα της συναγωνίζεται την κορινθιακή».

Και ο Γάλλος συγγραφέας συνεχίζει:

«Από τον Νορμανδό προσκυνητή Γυισκάρδο, έως εμένα, τον Βρετόνο προσκυνητή, επέρασαν πολλά χρόνια. Μα στο ενδιάμεσο των δυο ταξειδιών μας, ο άρχοντας ντε Βιλλαμόντ, συμπατριώτης μου, επέρασε από την Ζάκυνθο. Έφυγε από το δουκάτο της Βρετάνης το 1588 για την Ιερουσαλήμ (…). Δεν σταμάτησε καθόλου στην Ζάκυνθο. Την είδε περνώντας, όπως κι εγώ. Κι όπως κι εμένα, ο πουνέντες τον έσπρωξε στον Μωριά».

Τέλος, πρέπει να αναφερθεί πως ο Σατωμπριάν ήταν μέλος του παρισινού φιλελληνικού κομιτάτου, που ιδρύθηκε το 1825. Ο ίδιος εδημοσίευσε – την ίδια χρονιά! – το έργο του «Σημείωμα για την Eλλάδα» και το «Kάλεσμα υπέρ της ιερής υποθέσεως των Eλλήνων», με στόχο ν’ ασκήσει πίεση στην εξουσία μέσω της κοινής γνώμης και μάλιστα μετήλθε κάθε είδους επιχείρημα για την κινητοποίηση αυτή.

(*) Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ενημέρωση» της Δυτ. Ελλάδος, στο φ. της 8.7.2010.