Πρόσφυγες: Από την Μικρασιατική καταστροφή ως τις μέρες μας
Από την Ευανθία Στιβανάκη, Καθηγήτρια Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών,
Τμήμα Θεατρικών Σπουδών
“Αγαπητές και αγαπητοί,
Για μια ακόμη φορά στην ωραία και δυναμική Καρδίτσα χάρις στους πολλούς Καρδιτσιώτες φίλους μου, ανάμεσά τους, την παθιασμένη ερευνήτρια, την εμπνευσμένη εκπαιδευτικό, την διαρκώς και ουσιωδώς δραστηριοποιημένη προσωπικότητα, την τόσο ρομαντική όσο και ορθολογίστρια, ικανή στη διεύθυνση και πάντα αποτελεσματική κ. Βασιλική Κοζιού-Κολοφωτιά.Άνθρωπος του πολιτισμού από εκείνες τις εξαιρετικές περιπτώσεις που κοσμούν με την δραστηριότητα, την αποτελεσματικότητα, το ερευνητικό και κοινωνικό ήθος τους την ελληνική περιφέρεια και όχι μόνον, το όνομα της οποίας βρίσκεται μέσα σε κάθε σχεδόν πολιτιστικό θεσμό της τελευταίας τεσσαρακονταετίας στην πόλη σας: Φεστιβάλ Θεάτρου, Κέντρο Ιστορικής και Λαογραφικής Έρευνας, πανελλήνια συνέδρια, ημερίδες, εργαστήρια, ομιλίες, παρουσιάσεις χορωδίας, καλλιτεχνικές βραδιές, σημαντικό ερευνητικό και συγγραφικό έργο.
Ομούμε τον επίσης χαλκέντερο και αγαπητό συνάδελφο, Ηπειρώτη εκ καταγωγής και Θεσσαλό εξ επαγγέλματος, ομότιμο καθηγητή λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας, Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, δραστήριο, πολυγραφότατο επιστήμονα όσο και λογοτέχνη με έργο εξ ίσου αξιόλογο και στις δύο συγγραφικές εκφάνσεις του, γελαστό, ευπροσήγορο, υπερδραστήριο, με χιούμορ και κοινωνική ευαισθησία.
Δυο άνθρωποι εκλεκτοί, που έφεραν σε πέρας ένα συνέδριο με τίτλο «Πρόσφυγες: Από τη Μικρασιατική καταστροφή ως τις μέρες μας», συνέδριο που φιλοδόξησε να περιλάβει το ιστορικό τραύμα της εκατονταετερίδας των Μικρασιατών έως και ορισμένες όψεις των σύγχρονων προσφύγων. Ο Βαγγέλης Αυδίκος και η Βάσω Κοζιού θα μπορούσαν να υπερηφανεύονται όχι μόνον για την επιμέλεια της έκδοσης αυτού του εντυπωσιακού τόμου των 575 σελίδων αλλά και για την άψογη διοργάνωση ενός συνεδρίου που, παρά την εντοπιότητα της διοργάνωσης, είναι ένα από τα σημαντικότερα, με πλούτο συμμετοχών και θεματική ευρύτητα από όσα έγιναν τον χρόνο που πέρασε στην Ελλάδα.
Ο τόμος που εκδόθηκε από το Κέντρο Ιστορικής και Λαογραφικής Έρευνας «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας με την επιχορήγηση της Περιφέρειας Θεσσαλίας και είναι η κατακλείδα του 8ου Πανελλήνιου Συνεδρίου που έλαβε χώρα από 16-18 Σεπτεμβρίου 2022, αποτελεί χρονικό ρεκόρ έκδοσης. Μέσα σε μόλις λίγους μήνες έχουμε ανά χείρας έναν πολύτιμο, ογκώδη και εξαιρετικά καλαίσθητο τόμο. Αυτή η σοβαρότατη και καλαίσθητη έκδοση δηλώνει εξ αρχής το εξής: Ότι στις άμεσες προθέσεις και προτεραιότητες των διοργανωτών του Συνεδρίου ήταν και η άμεση διάχυση και διάδοση των δραστηριοτήτων του πλουσιότατου αυτού συνεδρίου που περιέλαβε σημαντικές θεματικές ενότητες. Τριάντα τρεις ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, σαράντα τριών εκλεκτών εισηγητών ευρείας επιστημονικής ποικιλίας όπως: ιστορικούς, λαογράφους, ανθρωπολόγους, εθνολόγους, φιλολόγους, εκπαιδευτικούς, καλλιτέχνες, κοινωνιολόγους, οικονομολόγους, ερευνητές, συγγραφείς, δημοσιογράφους κ. ά. Η ποικιλία των συμμετεχόντων και το εύρος των ανακοινώσεων, η ποιότητα και η ποσότητα είτε ως εισηγητών είτε ως ακροατών είτε ως συζητούντων αποδεικνύει την υπεύθυνη και ολοκληρωμένη φιλοσοφία των διοργανωτών του Συνεδρίου,κορωνίδα του οποίου είναι ο ξεχωριστός τόμος της καταγραφής του που παραδόθηκε στο αναγνωστικό κοινό.
Ο τίτλος του Συνεδρίου, συνεπώς και του βιβλίου:«Πρόσφυγες: από τη Μικρασιατική καταστροφή ως τις μέρες μας», ασχολείται, όπως είναι φυσικό, με την Μικρασιατική προσφυγιά κατά κύριο λόγο, λόγω και της εκατονταετηρίδας, χωρίς, βεβαίως, να παύει να εκτείνεται και να μελετά σε γενικό αλλά και ειδικότερο επίπεδο σύγχρονες μορφές προσφυγιάς των ημερών μας. Η ποικιλία των συμμετοχών και το εύρος των ανακοινώσεων σχετικών με τα μικρασιατικά αποδεικνύει το βάθος του ιστορικού τραύματος, το ανεπούλωτο αυτής της πληγής, τον ιστορικό και κοινωνικό αντίκτυπο και προσανατολισμό της χώρας με την έλευση των προσφύγων, τον πόνο του ξεριζωμού αλλά και τη ζωογόνο επίδραση των Μικρασιατών προσφύγων προϊόντος του χρόνου.
Είναι άξιο υπογράμμισης ότι στον παρόντα τόμο, όπως και στο συνέδριο, γίνεται αναφορά στις προσφυγικές εγκαταστάσεις της εγγύτερης και ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλίας(Καππαδοκικού, Αλμανταρίου, Καρδίτσας, Τρικάλων, Βόλου)ενώ ταυτόχρονααυτή η αναφορά στην εντοπιότητα επισκίασε ευρύτερα την πολύ-επίπεδη θεματική. Στον τόμο καταγράφονται ανακοινώσεις που περιελήφθησαν σε ένα συνέδριο ζωντανό, με ποιοτικό λόγο και γόνιμο διάλογο που διεκδίκησε και πέτυχε ευρύτερη και κομβικότερη για τα ιστορικά τεκταινόμενα θεματολογία αγγίζοντας και σύγχρονους προβληματισμούς.
Συνέδριο και έκδοση σαν αυτά της Καρδίτσας διασώζουν την τιμή της Εκατονταετηρίδας των Μικρασιατικών, αφού η πολιτεία για λόγους εν μέρει ερμηνεύσιμους (κατ΄εμέ) δεν ανακήρυξε το 2022 επίσημη επέτειο Μικρασιατικού Ελληνισμού. Έτσι το 8ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Καρδίτσας με την πολύπτυχη θεματική του, την ευρύτατη συμμετοχή εισηγητών και συνέδρων και την καταγραφή του στον παρόντα τόμο γίνεται κιβωτός μνήμης αλλά και βήμα επιστημονικής παρατήρησης, καταγραφής και ερμηνείας αντικαθιστώντας, ως ένα βαθμό, το ευρύτερο καθήκον της πολιτείας.
Εκ Μικρασιατικής καταγωγής, από προσωπικό ενδιαφέρον και από επιστημονικο-καλλιτεχνική ιδιότητα παρακολούθησα πλήθος εκδηλώσεων και διαπίστωσα ένα φαινόμενο ιστορικό και πολιτισμικό των ημερών μας ως εξής: Το σύνολο των φορέων της χώρας όπως σύλλογοι πολιτισμού, αθλητισμού, κοινωνικοί φορείς, πανεπιστήμια, μουσεία, καλλιτέχνες πρόσφεραν στην ιστορική μνήμη των Μικρασιατών πλήθος και εύρος εκδηλώσεων, ποιοτικών και αξιόλογων. Η επέτειος της Εκατονταετηρίδας επιβλήθηκε από τα κάτω αποκτώντας διαστάσεις ενός δημόσιου και γονιμότατου διαλόγου· εκδόσεις, μαρτυρίες, καλλιτεχνικές παραγωγές, συνέδρια, ημερίδες, ποιοτικές δράσεις, συγγράμματα πήραν μορφή χιονοστιβάδας, πράγμα που αναδεικνύει ότι η Μικρασιατική μνήμη και τα συνακόλουθά της επιδρούν στο γίγνεσθαι των τόπων τόσο παλαιά και ταυτόχρονα τόσο οικεία και τόσο αναγνωρίσιμα σε σύγχρονες μορφές προσφυγιάς.
Στα παραπάνω συμβάλλει με τρόπο ουσιαστικό και μεστό η έκδοση των πρακτικών του 8ου Πανελλήνιου Συνεδρίου, που εκτός των άλλων, εκπλήττουν με τις ταχύτατες διαδικασίες της έκδοσής του, δηλώνουν τις προτεραιότητες των διοργανωτών και επιμελητών για περισσότερη προβολή και συμβολή στον διάλογο, καθώς και στην επιθυμία για διάχυση των συμπερασμάτων ως έντιμη και υπεύθυνη συμβολή σε ζητήματα κομβικά όσο και ακόμα αδιερεύνητα”.”.
Το εξώφυλλο του τόμου των πρακτικών
