Άγιος Νικόλαος, 03.08.2010. Το Εργαστήρι Πολιτισμού αποτέλεσε μια από τις εκπλήξεις του Συνεδρίου. Η πέρα από κάθε πρόβλεψη συμμετοχή πολιτών που έσπευσαν να συμμετάσχουν σ’ αυτό κινούμενοι από προσωπικό ενδιαφέρον οδήγησε στη διεύρυνσή του και στην κατάθεση μεγάλου αριθμού σοβαρών πολιτιστικών προτάσεων οι οποίες παραδοθήκαν στην οργανωτική επιτροπή.
Ο συντονιστής κ. Νίκος Ψιλάκης δεν παρέλειψε να εκφράσει τον ενθουσιασμό του γι’ αυτή την εξέλιξη, χαρακτηρίζοντάς την ως ενδεικτική του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει ο πολιτισμός, ακόμη και σε δύσκολες εποχές όπως η σημερινή, εποχή κατά την οποία ο λαϊκός πολιτισμός μας, δηλαδή η ανώνυμη πολιτιστική δημιουργία, έχει εμπορευματοποιηθεί και η λόγια δημιουργία υφίσταται τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης με την άμετρη προβολή και τελική επιβολή ξένων προτύπων. Ζητούμενο είναι, λοιπόν, το κατά πόσον μπορεί ο κρητικός πολιτισμός να διατηρήσει την τοπικότητά του σε ένα παγκοσμιοποιημένο τοπίο, από το οποίο ευχόμαστε όλοι να μη λείψει η πολυχρωμία. Εισηγήθηκε να παρακληθεί η ιεραρχία της Κρητικής Εκκλησίας να συμβάλει στη διατήρηση των εθίμων και να υπενθυμίζει στους νέους ιερείς τη σημασία τους για τη συνέχεια τόσο του τοπικού πολιτισμού όσο και της βιωματικής σχέσης των ανθρώπων με την τοπική λατρευτική παράδοση.
Το Εργαστήρι Πολιτισμού αποφάσισε να προτείνει τη δημιουργία ενός ψηφιακού κόμβου που θα έχει ως επίκεντρο την Κρήτη και τους Κρητικούς, μια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια η οποία θα μπορεί να συγκεντρώνει όλες τις έγκυρες πληροφορίες γύρω από το νησί. Πρόκειται για μια πρόταση του Προέδρου του ΤΕΙ Κρήτης κ. Ευ. Καπετανάκη η οποία συζητήθηκε εκτενώς και έγινε ομόφωνα αποδεκτή ως σημαντικό βήμα που μπορεί να οδηγήσει σε ένα καινούργιο πολιτισμικό τοπίο στο επίκεντρο του οποίου θα βρίσκεται η διάχυση της γνώσης γύρω από την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης. Η πρόταση αυτή μπορεί να αποτελέσει εργαλείο στο χέρια της ομογένειας που διψά για υλικό και πληροφορίες και συνήθως βρίσκεται μπροστά σε αδιέξοδο μια και δεν υπάρχει κάποιο συντονιστικό όργανο ή κάποιος φορέας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ουσιαστική σχέση των Κρητικών του εξωτερικού με στοιχεία του ελληνικού και κρητικού πολιτισμού.
Σημαντικές ως προς τη διαμόρφωση μιας τελικής πρότασης ήταν οι εισηγήσεις του καθ. Πανεπιστημίου της Σορβόννης Γιώργου Πρεβελάκη (τόνισε τη σημασία των πολιτικών και κοινωνικών δικτύων), του καθ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Γιώργου Νικολακάκη, του Ανθρωπολόγου και Δημοσιογράφου Νώε Παρλαβάντζα, της καθ. Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Κατ. Κόπακα, του σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου, του μουσικού Ρος Ντέιλι, του πρ. Προέδρου του πολιτιστικού οργανισμού Δήμου Αγίου Νκολάου Οδυσσέα Σγουρού, της Εφόρου Αρχαιοτήτων Β. Αποστολάκου και του υπεύθυνου Πολιτιστικών στην Παγκρητική Αμερικής Τάκη Ψαράκη.
Στο πλαίσιο του Εργαστηρίου συζητήθηκε μεγάλος αριθμός προτάσεων οι οποίες διαμορφώθηκαν και αποφασίστηκε να υιοθετηθούν από το Συνέδριο. Πιο συγκεκριμένα:
- Ο συντονιστής του Εργαστηρίου Νίκος Ψιλάκης ζήτησε τη σχηματοποίηση της πολιτιστικής εξωστρέφειας της Κρήτης με την έναρξη διαδικασιών προκειμένου σημαντικοί πόροι του πολιτισμού μας να τεθούν υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ. Ο ίδιος, μάλιστα, με τον πρόεδρο του ΤΕΙ Κρήτης Βαγγέλη Καπετανάκη και τον Πρόεδρο του Συνεδρίου Νίκο Σκουλά ζήτησαν τη συνδρομή του ίδιου του Πρωθυπουργού παραδίδοντάς του σχετικό υπόμνημα με τη βασική τεκμηρίωση της πρότασης. Τόνισε, όμως, ότι υπάρχουν και άλλοι σημαντικοί πόροι, μοναδικοί για την Κρήτη, όπως είναι η μαντινάδα και το ριζίτικο, για τα οποία θα μπορούσαν να κατατεθούν φάκελοι.
- Η γλύπτρια Ασπασία Παπαδοπεράκη εστίασε το ενδιαφέρον της στην ανάγκη να διατηρηθούν οι οικισμοί της Κρήτης (τόνισε ότι «η αισθητική ανανέωση των χωριών μας είναι επιτακτική ανάγκη. Χωριά ερημώνονται, σπίτια ξεπουλιούνται σε ξένους, βουλιάζουν και εγκαταλείπονται») και πρότεινε στους αποδήμους να συμβάλουν αγοράζοντας και συντηρώντας παλιές κατοικίες ή υιοθετώντας παλιά σπίτια και βοηθώντας στη συντήρησή τους. Παράλληλα ζήτησε από τους αποδήμους να προβάλλουν διαρκώς την Κρήτη ως κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και να γίνουν πρέσβεις ενός καλού τουρισμού με πολιτιστικά χαρακτηριστικά.
- Ο καθ. της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Ηλίας Καστανάς εισηγήθηκε να δημιουργηθεί στην Κρήτη Κέντρο Επιστημονικής, Τεχνολογικής και Ερευνητικής Αριστείας. Παράλληλα, να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να συνδεθεί ο πολιτισμός με την έρευνα και την εκπαίδευση. Θα μπορούσε να προσφερθεί σε απόδημους τμήμα της εκπαίδευσής τους στην Κρήτη. Αυτή η προαγωγή της γνώσης θα οδηγήσει σε ανεύρεση εθνικών, κοινοτικών και ιδιωτικών πόρων και θα αποτελέσει τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα τόσο για τα τοπικά προϊόντα όσο και για πολιτιστικές δραστηριότητες (π.χ. διατροφή, εθνοβοτανική, κλπ).
- Ο Ανθρωπολόγος – Δημοσιογράφος Νώε Παρλαβάντζας πρότεινε τη δημιουργία μιας συνοπτικής, οπτικοακουστικής ταυτότητας του Κρητικού πολιτισμού σε μορφή multimedia, τη δημιουργία ενός μόνιμου θεσμού ετησίου φεστιβάλ εκ περιτροπής σε διάφορες πόλεις, π.χ. της Αμερικής, Ευρώπης, Αυστραλίας, διάρκειας μιας εβδομάδας, όπου θα παρουσιάζονται οι ποιοτικότερες, καλλιτεχνικές και πολιτισμικές προτάσεις από την Κρήτη. Εισηγήθηκε, ακόμη, την οργάνωση κάμπινγκ σε διάφορες περιοχές της Κρήτης με διαφορετική θεματολογία για θερινά προγράμματα φιλοξενίας Απόδημων Νέων Κρητών (π.χ. μουσικής, θεάτρου, λογοτεχνίας, λαϊκού πολιτισμού, αρχαιολογίας κ.α.) ξεχωριστά ή σε διασύνδεση μεταξύ τους.
- Ο καλλιτεχνικός δ/ντής του ΔΗΠΕΘΕΚ Μιχάλης Αεράκης εισηγήθηκε τη δημιουργία παγκρήτιων θεματικών φεστιβάλ, χειμερινών και καλοκαιρινών. Μικρά, ευέλικτα θεατρικά σχήματα να παρασταίνουν κείμενα της κρητικής αναγεννησιακής γραμματείας στους αρχαιολογικούς χώρους. Εισηγήθηκε επίσης να γίνει το Θέατρο Κρήτης ημικρατικό με γενναία επιχορήγηση από το Υπουργείο Πολιτισμού και να ιδρυθεί Ακαδημία Θεάτρου, ακόμα και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, που θα μπορούσε να λειτουργήσει και να αποκεντρώσει ανθρώπινο δυναμικό με μόνιμο στόχο και αντικείμενο δουλειάς, όχι επαρχιακού τύπου, αλλά με προδιαγραφές μητρόπολης.
- Η αρχαιολόγος, δρ Πολιτισμικών και Κοινωνικών Επιστημών Παν/μίου Κρήτης Έφη Ψιλάκη πρότεινε την ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και τη λήψη μέριμνας από την πολιτεία και την αυτοδιοίκηση ώστε να προστατευτούν στοιχεία που συνθέτουν τη φυσιογνωμία του κρητικού τοπίου. Ανάμεσα στα στοιχεία αυτά ανέφερε τις αρχιτεκτονικές δομές (ασβεστοκάμινα, στέρνες, δρόμους της προβιομηχανικής εποχής, ξωκλήσια, ξερολιθιές, αναβαθμίδες κ.α.). Παράλληλα με το τοπίο επιβάλλεται να καταγραφούν οι μαρτυρίες για το αφηγηματικό του υπόστρωμα. Δεν αρκεί μόνο η καταγραφή των τοπωνυμίων, αλλά και η καταγραφή των αιτιολογήσεών τους σύμφωνα με τις ερμηνείες των ανθρώπων που τα βιώνουν.
- Ο πολιτικός Μηχανικός Μιχ. Δελάκης εισηγήθηκε τη δημιουργία Ακαδημίας Πολιτισμού Κρήτης με μέλη και από τους Κρήτες της διασποράς, με πρώτο αντικείμενο τη συγκέντρωση όλων των δράσεων και την επαφή Κρήτης και διασποράς.
- Ο Μανόλης Θραψανιώτης, πρόεδρος πολιτιστικού οργανισμού Δήμου Αγίου Νκολάου, εισηγήθηκε την αποκέντρωση υπηρεσιών, την εκχώρηση αρμοδιοτήτων και διάθεση πόρων από το κέντρο προς την περιφέρεια έτσι ώστε να δοθεί η δυνατότητα η περιφέρεια, από καταναλωτής προϊόντων του Κέντρου, να γίνει παραγωγός – δημιουργός. Η διοικητική μεταρρύθμιση (Καλλικράτης) μπορεί να δώσει μια τέτοια ευκαιρία και δυνατότητα αρκεί να υπάρχουν οι κατάλληλοι άνθρωποι να οδηγήσουν το δρόμο.
Ο συντονιστής του Εργαστηρίου ευχαριστεί τους συμμετέχοντες για τη σπουδαία συνεισφορά τους στην παραγωγή ιδεών και προτάσεων. Εκτός των προσώπων που αναφέρθηκαν πιο πάνω, προστάσεις, οι οποίες με διάφορους τρόπους ενσωματώθηκαν στις προηγούμενες, κατέθεσαν ο Δήμαρχος Νίκου Καζαντζάκη Ρούσος Κυπριωτάκης, ο κ. Κασσαπάκης από το Πολιτιστικό Εργαστήρι «Λαβύρινθος», η Ελένη Σημαντήρη από την Παγκρητική Αμερικής, ο γλύπτης Νίκος Σωτηριάδης, η εικαστικός Μαρία Χουλάκη, ο Πρόεδρος των Ξεναγών Κρήτης και Σαντορίνης Ευαγγελία Παπανικολάου, ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ανατολικής Κρήτης Πέτρος Ινιωτάκης, ο φωτογράφος Ανδρέας Σμαραγδής. Ο Πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη Γ. Στασινάκης εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς το Παγκόσμιο Συμβούλιο Κρητών και την Ελληνική Κυβέρνηση για την υποστήριξη των προσπαθειών της Εταιρείας.
Το Εργαστήρι Πολιτισμού υιοθέτησε τις παραπάνω προτάσεις παρά το ότι κινούνται σε ευρύ θεματικό φάσμα, γεγονός όμως που δείχνει και την πολυμορφία του κρητικού πολιτισμού. Το Συνέδριο αποφάσισε να τις ενσωματώσει στα συμπεράσματά του και να καταβληθούν προσπάθειες από όλες τις πλευρές για την υλοποίησή τους.