Μελέτη εξετάζει το προφίλ των επισκεπτών, των ξενοδόχων αλλά και τα προβλήματα.

Η οργάνωση, ο σχεδιασμός (χωρική και χρονική κατανομή της στο πλαίσιο της φέρουσας ικανότητας του πάρκου), η ποιότητα, η πιστοποίηση του οικοτουριστικού προϊόντος και η παρακολούθηση της επισκεψιμότητας, είναι μερικές από τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου το οποίο θεσμοθετήθηκε το 2005. Πρόκειται για στοιχεία έρευνας των Γιώργου Ευθυμίου, Γιώργου Ζιώγα και Αντώνιου Καραγεώργου, του Τμήματος Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Παραρτήματος Καρδίτσας του ΤΕΙ Λάρισας, η οποία παρουσιάστηκε στο 15ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο που διεξήχθη στην Καρδίτσα στις 16-19 Οκτωβρίου 2011.

Το Πάρκο

Το πάρκο διοικητικά ανήκει στους Νομούς Γρεβενών και Ιωαννίνων, έχει  έκταση περίπου 2.000.000 στρ., η οποία αντιπροσωπεύει το 30% της συνολικής επιφάνειας των δύο νομών. Στην περιοχή μελέτης περιλαμβάνονται συνολικά 97 κύριοι οικισμοί, από τους οποίους οι περισσότεροι είναι ορεινοί. Περίπου το 80% των οικισμών που ανήκουν στο Ν. Ιωαννίνων είναι ορεινοί, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ορεινών οικισμών που ανήκουν στο Ν. Γρεβενών είναι 50%.

Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της χώρας, περιλαμβάνει τους ορεινούς όγκους της Τύμφης, του Λύγκα, του Σμόλικα και του Όρλιακα της Βόρειας οροσειράς της Πίνδου. Έχει έκταση 2.000 Km2 περίπου (μέγιστο πλάτος 64,5 χιλιόμετρα, μέγιστο μήκος 53 χιλιόμετρα, περίμετρος 220,5 χιλιόμετρα) και δεν αποτελεί ενιαία διοικητική ενότητα.

Όσον αφορά τη χλωρίδα στην περιοχή της Βόρειας Πίνδου βρίσκονται περισσότερα από 1.100 είδη φυτών, σημαντικό μέρος από τα οποία είναι τα ενδημικά.

Πλούσια είναι και η πανίδα της περιοχής. Έχουν καταγραφεί περί τα 61 είδη θηλαστικών, με κυριότερα την καφέ αρκούδα, το ζαρκάδι, το αγριόγιδο. Η ιχθυοπανίδα περιλαμβάνει 20 είδη και υποείδη ψαριών, 14 είδη αμφιβίων, 30 είδη ερπετών, 147 περίπου είδη ορνιθοπανίδας έχουν παρατηρηθεί, από τα οποία 49 είδη κατατάσσονται στα απειλούμενα.

Η μέθοδος που ακολουθήθηκε στην εργασία είναι αυτή των ανοικτών συνεντεύξεων (ερωτηματολόγια). Η συλλογή των στοιχείων διήρκησε από το φθινόπωρο του 2010 μέχρι και την άνοιξη του 2011. Συνολικά ερωτήθηκαν 130 ξενοδόχοι που αντιπροσωπεύουν τα 2/3 (66%) του συνόλου των ιδιοκτητών τουριστικών καταλυμάτων.

Αποτελέσματα

Το 85,4% του δείγματος δήλωσε ότι η επιχείρηση είναι οικογενειακή, ενώ το 14,6% απάντησε αρνητικά. Σε συντριπτική πλειοψηφία  (80%) οι ιδιοκτήτες των καταλυμάτων έχει μόνιμη κατοικία  στην έδρα της επιχείρηση τους, ενώ μόνο το 1/5 (20%) κατοικεί σε άλλη περιοχή. Μόλις στα μισά από τα καταλύματα (49,2%) επιδοτήθηκε η κατασκευή τους από κάποιο πρόγραμμα (Leader, ΟΠΑΑΧ ή άλλο), ενώ το 50,6% δήλωσε ότι δεν έχει πάρει κάποιο πρόγραμμα. Τα 2/3 περίπου (61%) αυτών, δημιουργήθηκαν την τελευταία δεκαετία (2001-2010), ενώ πριν μια εικοσαετία υπήρχε μόλις το 14% των σημερινών καταλυμάτων.

Όσον αφορά την  πληρότητα των ξενοδοχειακών καταλυμάτων κατά μήνα φαίνεται ότι τον Ιανουάριο τα καταλύματα εμφανίζουν πληρότητα σύμφωνα με τους ιδιοκτήτες τους της τάξεως 25,2%, τον Φεβρουάριο 22%, τον Μάρτιο 22,1%, τον Απρίλιο 24,4%, τον Μάιο εμφανίζει πτώση και κυμαίνεται στο 12%, όπως και τον Ιούνιο και διαμορφώνεται στο 11,1% και τον Ιούλιο και αγγίζει το 11,5%.

Τον Αύγουστο εμφανίζει άνοδο στο 23,3%, τον Σεπτέμβριο στο 17,6%, τον Οκτώβριο στο 20,4%, τον Νοέμβριο στο 19,9% και τέλος ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας με την μεγαλύτερη πληρότητα σε ποσοστό 28,9%.

Προφίλ των επισκεπτών

Μια ομάδα ερωτήσεων είχε ως σκοπό να περιγραφεί από τους ξενοδόχους το προφίλ των επισκεπτών της περιοχής που χρησιμοποιούν τις υποδομές τους. Από την ανάλυση των απαντήσεων προκύπτει ότι περίπου οι μισοί περίπου επισκέπτες (47%)  είναι νέοι πολίτες ηλικίας 26 έως 45 ετών. Πιο αναλυτικά : 11,3% είναι ηλικίας από 18-25 ετών, 20,1% είναι ηλικίας από 26-35 ετών, ποσοστό 27,3% είναι από 36-45 ετών, 23,3% από 46-55 ετών, 11,6% από 56-65%, ενώ τέλος ποσοστό 6,4% ετών είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 66 ετών.

Η συντριπτική πλειοψηφία των επισκεπτών (89,4%) είναι Έλληνες και μόνο το 10,6% είναι αλλοδαποί. Όσον αφορά τους Έλληνες, το 38% προέρχεται από την περιοχή της Μακεδονίας, το 35% από την Αττική, το 12% από την Ήπειρο, το 8% από την Θεσσαλία, ενώ το 7% προέρχεται από άλλες περιοχές της Ελλάδας, ενώ οι αλλοδαποί κατά 28% προέρχονται από την Γερμανία, το 25% από το Ισραήλ, το 22% από την Ιταλία, το 20% από την Αγγλία και τέλος το 5% προέρχεται από άλλες χώρες.

Σύμφωνα με τους ξενοδόχους οι τουρίστες επισκέπτονται την περιοχή του Εθνικού Πάρκου σε ποσοστό 23,3% τα Σαββατοκύριακα, σε μεγαλύτερο ποσοστό 37,1% τις Αργίες, 29,2% επισκέπτονται την περιοχή τα Τριήμερα και μόλις το 10,4% τις Καθημερινές. Τέσσερις στους 10 επισκέπτες (36,7%), έρχονται στην περιοχή τον Χειμώνα και σε ίδιο ποσοστό περίπου τις άλλες εποχές, Άνοιξη (21,4%), Φθινόπωρο (21,1%) και Καλοκαίρι (20,8%). Τα ενδιαφέροντα των επισκεπτών είναι : κυρίως η ήρεμη διαμονή (58,5%), τα σπορ στη φύση (23,8%) ο περίπατος στη φύση (14,6%) και μόλις το 3,1% για άλλες δραστηριότητες όπως ορειβασία, πεζοπορία ή κάποιο συνέδριο.

Ως προς τα ενδιαφέροντα των επισκεπτών (κατηγορίες τουρισμού), το 9,6% του τουρισμού στην περιοχή είναι Θρησκευτικός, το 0,8% είναι Αρχαιολογικός, το 7% είναι Συνεδριακός, το 10,1% Φυσιολατρικός, το 18,7% Εκπαιδευτικός, το 7,1% Μουσειακός, το 21,% Οικολογικός, το 14,6% Περιπέτειας στη Φύση και τέλος το 11,1% ανήκει στην κατηγορία του Κυνηγετικού τουρισμού.

Οι ιδιοκτήτες ξενοδοχειακών καταλυμάτων στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου εκτιμούν ότι ο κύριος λόγος για τον οποίο έρχονται οι επισκέπτες στην περιοχή, σε ποσοστό 41,2%, είναι για τους παραδοσιακούς οικισμούς, μόλις το 16,4% έρχεται για το Εθνικό Πάρκο, ενώ τα χειμερινά και εναλλακτικά σπορ στη φύση συγκεντρώνουν τα ίδια ποσοστά στις απαντήσεις τους και κυμαίνονται στο 21,2%.

Προφίλ των ξενοδόχων

Με μια ομάδα ερωτήσεων επιχειρήθηκε η καταγραφή του προφίλ των ξενοδόχων και η δραστηριότητα στην οργάνωση της δουλειά τους. Από την ανάλυση προέκυψε ότι  μόλις το 6,3% αυτών προσελκύει τους επισκέπτες του μέσω διαφήμισης στον τοπικό τύπο, το 6,9% μέσω διαφήμισης στον πανελλήνιο τύπο, το 17,8% μέσω της διαφήμισης σε περιοδικά εναλλακτικού τουρισμού, το 20,2% μέσω της διαφήμισης στο διαδίκτυο, το 16,7% με την διαφήμιση μέσω πελατών, το 13,5% με την διαφήμιση μέσω ραδιοφώνου ή τηλεόρασης και τέλος το 18,6% δήλωσε ότι προσελκύει τους επισκέπτες του μέσω των περαστικών που έρχονται τυχαία στη μονάδα.

Μόνο το 1/3 περίπου των επιχειρήσεων (36,2%) διοργανώνει οικοτουριστικές αποδράσεις στο πάρκο και από αυτές μόνο τα 2/3 (66%) οργανώνουν δράσεις στο φυσικό περιβάλλον σε συνεργασία με οργανωμένες οικοτουριστικές επιχειρήσεις, ενώ οι υπόλοιπες είτε ακολουθούν δικά τους προγράμματα είτε συνεργάζονται με ιδιώτες ξεναγούς (8,5%). Ένα θετικό στοιχείο, που υποδηλώνει οργανωμένη και δυναμική οικοτουριστική υποδομή στην περιοχή, είναι ότι τα συνεργαζόμενα γραφεία οικοτουρισμού είναι τοπικά (37%), έχουν έδρα τον νομό ( 40,7%) και μόνο το 22,3% είναι εθνικού χαρακτήρα.

Το αποθαρρυντικό είναι ότι το 63,8% των ξενοδοχείων παρέχουν μόνο διαμονή και δεν αξιοποιούν τον φυσικό πλούτο του εθνικού πάρκου, μέσω προβολής και οργάνωσης αποδράσεων στη περιοχή τους για προσέλκυση επισκεπτών.

Τα ξενοδοχειακά καταλύματα στην συντριπτική πλειοψηφία τους (86,2%) χρησιμοποιούν τοπικά προϊόντα στην κουζίνα τους, σε αντίθεση με το 13,8% που δεν χρησιμοποιεί.

Κατά τους Dixon and Sherman (1991) οι κυβερνήσεις πρέπει να δίνουν κίνητρα για την προώθηση των τοπικών προϊόντων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας για τον ντόπιο πληθυσμό. Από τη φύση τους οι προστατευόμενες περιοχές δίνουν ευκαιρίες για την ενίσχυση του κοινωνικοοικονομικού ιστού των ορεινών περιοχών.

Επίσης σε ερώτηση που τους τέθηκε εξέφρασε το 55,4% άμεσα την προθυμία για την ύπαρξη ενός συμβολικού ποσού (π.χ. 2 €) στο τιμολόγιό τους, το οποίο θα γνωστοποιείται στον πελάτη και θα αποδίδεται στο Φορέα Διαχείρισης, για την διαχείριση του Εθνικού Πάρκου. Αυτό δείχνει ότι έχει γίνει κατανοητή η αξία του πάρκου και η σημασία του ως μοχλός ανάπτυξης για την περιοχής τους, ενώ το υπόλοιπο 44,6% εμφανίζεται αρνητικό και επισημαίνει για ακόμη μια φορά ότι στην δύσκολη οικονομική συγκυρία που βιώνει η Ελλάδα, αποτελεί πολυτέλεια η περισσότερη επιβάρυνση στους πελάτες.

Σε αρκετά πάρκα έχει καθιερωθεί η παρακράτηση από τους Φ.Δ. ενός συμβολικού ποσού από τα  κέρδη των Tour-Operators για τις επισκέψεις στα πάρκα.

Επίσης το 85,4% του δείγματος εξέφρασε την επιθυμία για τη δημιουργία ενός δικτύου μεταξύ των ξενοδόχων για ηλεκτρονική κράτηση και ενημέρωση των επισκεπτών για ύπαρξη κενών δωματίων, ενώ μόνο το 15,6% βλέπει αρνητικά την παραπάνω πρόταση. Αποτελεί ένα θετικό στοιχείο για οργάνωση-βελτίωση των υποδομών τους με τη χρήση της τεχνολογίας, αλλά παράλληλα υποδηλώνει και διάθεση για συνεργασία μεταξύ τους.

Ένα άλλο τμήμα του ερωτηματολογίου αναφερόταν σχετικά με το Φορέα Διαχείρισης (Φ.Δ.) του Πάρκου. Το 48,5% του δείγματος γνώριζε την ύπαρξή του, ενώ το 51,5% όχι. Το 17,5% όσων απάντησαν θετικά στην προηγούμενη ερώτηση, δήλωσε ότι έχει κάποιου είδους συνεργασία με τον Φορέα Διαχείρισης κυρίως μέσω φυλλαδίων και ενημερωτικού υλικού, ενώ το 82,5% δήλωσε ότι δεν έχει συνεργασία. Το 54,5% δήλωσε ότι είναι ικανοποιημένο από την συνεργασία του με τον Φορέα Διαχείρισης, ενώ το 45,5% εμφανίζεται μη ικανοποιημένο και επισημαίνει μια δυστοκία όσον αφορά το θέμα της διάθεσης φυλλαδίων. Το θετικό είναι ότι από αυτούς (82,5%) που δεν έχουν συνεργασία με το Φ.Δ., περισσότεροι από τους μισούς (56,7%) επιθυμούν άμεσα συνεργασία μαζί του σε θέματα: οργάνωσης, διαχείρισης και προβολής του τουριστικού προϊόντος, προστασίας και προβολής των οικοσυστημάτων του πάρκου.

Αυτό σημαίνει ότι ο Φ.Δ. πρέπει να κάνει πιο έντονη και γνωστή την παρουσία του στην περιοχή με κάθε τρόπο, αλλά και να ενημερώνει φορείς, επιμελητήρια, πολίτες για το προστατευτέο αντικείμενο της δικαιοδοσίας του και παράλληλα να αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες που του δίνει το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Οι έλεγχοι για τυχόν συσχετίσεις μεταξύ των απαντήσεων στις διάφορες ερωτήσεις του ερωτηματολογίου δεν κατέδειξαν την ύπαρξη σημαντικών συσχετίσεων.

Προβλήματα

Όπως όλα τα Εθνικά Πάρκα έτσι και αυτό της Βόρειας Πίνδου αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα σε μέγεθος και ένταση. Τα κυριότερα προβλήματα που καταγράφηκαν στην περιοχή είναι: το πυκνό δασικό οδικό δίκτυο, η βόσκηση, η παράνομη υλοτομία. Στον τομέα αυτό χρειάζονται περισσότερα άτομα ως φύλακες του πάρκου αλλά και κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή (μέσα μεταφοράς, ασύρματοι επικοινωνίας, ελεγχόμενες διαβάσεις, παρακολούθηση επισκεψιμότητας).

Η ελλιπής γνώση: τόσο για τα όρια του Εθνικού πάρκου (μόνο το 34,6% γνώριζε ότι η επιχείρηση του είναι μέσα στο Εθνικό Πάρκο και κυρίως στην περιοχή του Ζαγορίου) όσο και για την ύπαρξη του Φορέα Διαχείρισης (άγνοια το 51,5%) είναι προβλήματα που αντιμετωπίζονται με εξωστρέφεια του Φ.Δ., ενημέρωση με κάθε δυνατό μέσο πρώτιστα των κατοίκων και επιχειρηματιών του πάρκου για τον πλούτο της περιοχής τους. Η οικοτουριστική υποδομή του πάρκου όσον αφορά κέντρα ενημέρωσης (λειτουργούν πέντε), μονοπάτια, σήμανση κρίνεται ικανοποιητική ως πολύ καλή.

Η ιεράρχηση των προβλημάτων της περιοχής από τους ξενοδόχους του πάρκου είναι : σκουπίδια 16%, έλλειψη προστασίας τοπίου 13,1%, ανεπαρκείς οδικές και ενημερωτικές πινακίδες 11,9%, έλλειψη Σχεδιασμού στην τουριστική ανάπτυξη 11,6%,υπερβόσκηση 8,9%, πυρκαγιές-πυρασφάλεια 8,7%, λαθροϋλοτομίες 8,5%, αυτοκίνητα 8,2%, έλλειψη τουριστικής υποδομής και οργάνωσης 7,6%, πάρα πολλοί επισκέπτες 3,8%, άλλα (π.χ. λαθροθηρία) 1,7%.

Τα προβλήματα αυτά είναι που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του ο επιχειρηματίας που δραστηριοποιείται στο πάρκο και δείχνουν την έλλειψη οργάνωσης και σχεδιασμού του οικοτουρισμού και λοιπών εναλλακτικών δράσεων στο πάρκο, κενό που καλείται να καλύψει ο Φ.Δ. σε συνεργασία με  τοπικούς φορείς  και περιφερειακές υπηρεσίες.

Η έλλειψη δικτύωσης μεταξύ των ξενοδοχειακών μονάδων και η αδυναμία της ηλεκτρονικής παρακολούθησης της διαθεσιμότητας κλινών, η απουσία ενημέρωσης μέσω του κυβερνοχώρου για δυνατές δραστηριότητες που μπορεί να επιλέξει ο υποψήφιος επισκέπτης του πάρκου, αποτελεί ένα πρόβλημα η μη χρήση της τεχνολογίας για την βελτίωση του τουριστικού προϊόντος.

Σύμφωνα με τον κ. Γεώργιο Ευθυμίου, Καθηγητή Εφαρμογών του Τ.Ε.Ι. Λάρισας και τα όσα δηλώνει , χρειάζεται μια οργανωμένη, καλά μελετημένη προβολή και ανάδειξη του Πάρκου, βελτίωση και πιστοποίηση των υπηρεσιών ώστε αυτό να καταστεί οικοτουριστικός προορισμός, δηλαδή ποιοτικός τουριστικός προορισμός όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο, με ότι θετικά συνεπάγεται αυτό για την ευρύτερη περιοχή του Πάρκου.

Έτσι μόνο θα είναι δυνατή η αύξηση του ποσοστού των αλλοδαπών οικοτουριστών, οι οποίοι είναι μεν απαιτητικοί στην ποιότητα των υποδομών, των παρεχόμενων υπηρεσιών αλλά και αποφασισμένοι να τις πληρώσουν όταν τις ανακαλύψουν.

Η χρήση τοπικών προϊόντων από τις επιχειρήσεις εστίασης της περιοχής, συμπληρώνει, πρέπει να τονιστεί και προβληθεί περισσότερο ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο προβολής και διανομής των τοπικών προϊόντων (ιδίως των Π.Ο.Π.) και να αναπτυχθούν μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ