Σημαντικά στοιχεία εργασίας του φιλολόγου Ζήση Τζιαμούρτα, η οποία απέσπασε τον έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών.
Όπως κατά την ημέρα της Λαμπρής κάθε καραγκούνικο σπίτι στη Θεσσαλία θα έσφαζε και θα έψηνε το πατροπαράδατο αρνί, έτσι και κατά των Χριστουγέννων δεν υπήρχε σπίτι σε οποιοδήποτε χωριό, που να μην έσφαζε το καλοθρεμένο γουρούνι. Πρόκειται για στοιχεία εργασίας του φιλολόγου Ζήση Τζιαμούρτα, η οποία απέσπασε τον έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών. Το γουρούνι, αναφέρει ο ερευνητής το αγόραζαν από το μήνα Μάιο, μικρό και το διατηρούσαν και συντηρούσαν με κολοκύθια και πίττυρα συνήθως όλο το καλοκαίρι σε νερό, είτε στο ποτάμι. Αποτελούσε ντροπή για το σπίτι εκείνο, που δεν θα είχε γουρούνι, θα ήταν παρακατιανό, φτωχό, ανοικοκύρευτο. Εξάλλου ήταν απαραίτητο για ένα αγροτικό σπίτι γιατί από το γουρούνι έπαιρναν τη λίπα, το κρέας, τα λουκάνικα, ενώ έφτιαχναν τα γουρνοτσάρουχα.
Έφτιαχναν πίτες
Με τη λίπα έφτιαχναν τις διάφορες πίτες και τα φαγητά τους, γιατί το λάδι δεν υπήρχε παρά μόνο ελάχιστο για τα όσπρια και τις καντήλες στα εικονοστάσια των σπιτιών τους. Η γουρνοχαρά αναφέρει στη συνέχεια ο επιστήμονας, με τις δοξασίες και τις τελετουργίες της έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα. Αφού γιόρταζαν ως το πρωί στην εκκλησία τη θεία γέννηση, γύριζαν σπίτι τους, όπου έτρωγαν όλοι χαρούμενοι την παραγεμιστή κότα. Μετά ετοιμαζόταν για τη γουρνοχαρά. Τα γουρούνια θα τα έσφαζαν από 26 Δεκεμβρίου μέχρι στις 4 Ιανουαρίου. Ειδοποιούνταν την προηγούμενη μέρα 3-4 άνδρες και 3-4 γυναίκες συγγενείς από το νοικοκύρη. Την ημέρα της σφαγής, όλα τα απαραίτητα σύνεργα ήταν έτοιμα. Επίσης ετοίμαζαν πίτες και κότες για το μεσημέρι. Κατά της 10 το πρωί έφταναν όλοι οι καλεσμένοι, όλοι για δουλειά. Κατά την ώρα της σφαγής ρίχνονταν και τουφεκιές, για το καλό του σπιτιού, όπως έλεγαν.
Η νοικοκυρά έδινε μικρή ποσότητα αναμμένης στάχτης και θυμιάμα στο σφαγέα, ο οποίος, αφού θυμιάτιζε τους εργαζόμενους και όλους τους άλλους, για να έχουν την ευλογία του Χριστού και να εξαφανιστούν οι καλικάντζαροι, έριχνε τη στάχτη με το θυμιάμα στο λαιμό του γουρουνιού, για να είναι ευλογημένο και καλό το κρέας του. Ένας άλλος έπαιρνε λίγο αίμα και επάλειφε τα μικρά παιδιά στο πρόσωπο για να είναι γερά, ανθεκτικά στους ψύλλους, στις αρρώστιες, και να μην επηρεάζονται από τα κακά πνεύματα. Στη συνέχεια οι άνδρες έγδερναν το γουρούνι, και το δέρμα, αφού το αλάτιζαν το δίπλωναν στα τέσσερα και το κρατούσαν, για να φτιάξουν τα γουρνοτσάρουχα για τις καλοκαιρινές δουλειές τους.
Τιμή για το νοικοκύρη
Ακολούθως έβγαζαν τον παστό(πάχος) και τον έδιναν στις γυναίκες οι οποίες αφού τον τεμάχιζαν, τον έριχναν στο χαλκοματένιο καζάνι και με ένα κοντάρι έβγαζαν το ρευστό λίπος, το οποίο άδειαζαν στους τενεκέδες, όπου πάγωνε και έτσι γίνονταν η νόστιμη λίπα. Αποτελούσε, σύμφωνα με τον φιλόλογο τιμή για τον νοικοκύρη, που έβγαζε από αυτή τη διαδικασία 6-7 τενεκέδες γκάζες, λίπα. Στο χωριό ήταν χονδρονοικοκύρης. Στη συνέχεια με τα τσεκούρια λιάνιζαν το κρέας και τοποθετούσαν αλατισμένα τα κομμάτια σε πλιθάρια, που τα είχαν για φαγητό όλο σχεδόν το χειμώνα και, που τα μαγείρευαν με τραχανά και μπλουγούρι. Έφτανε πλέον το μεσημέρι. Η τάβλα ήταν έτοιμη για το φαγητό με ντόπιο κρασί. Τσίπουρο έπιναν κατά την ώρα της δουλειάς.
Τα λουκάνικα
Όσοι δεν εργαζόταν στο λιάνισμα του γουρουνιού έκοβαν τα πράσα σε μικρά-μικρά τεμάχια και τα είχαν έτοιμα να γεμίσουν τα λουκάνικα. Μετά το φαγητό οι άνδρες έκοβαν το ανάλογο κρέας πάνω στην τάβλα, με τα ψαλίδια, το οποίο ανακάτευαν με τα τριμμένα πράσα και το έβαζαν σε χάλκινη κατσαρόλα και τα ζέσταιναν, αφού έριχναν συγχρόνως ρίγανη, πιπέρι και αλάτι. Τα λουκάνικα μετά τα περνούσαν σε ένα ξύλινο δοκάρι και τα κρεμούσαν για να στεγνώσουν. Οι άνδρες μετά έφευγαν για τα σπίτια τους. Το βράδυ όμως, ξαναπήγαιναν στο σπίτι του νοικοκύρη για να φάνε και να γλεντήσουν, να χαρούν και να απολαύσουν τους καρπούς του κόπου τους. Οι γυναίκες είχαν έτοιμα τα φαγητά, όπως πίτες, συνήθως με τυρί, κόκαλα βρασμένα, ψητό στη σχάρα κρέας και άφθονο κρασί από το αμπέλι. Τα μεσάνυκτα και μετά από πολλά τραγούδια και χαρά όπως και ευχές προς το νοικοκύρη έφευγαν για τα σπίτια τους.
