Συνέντευξη με τον συγγραφέα-ηθοποιό Μιχαήλ Άνθη.
Επιμέλεια: Βάσω Β. Παππά.
Toν Μιχαήλ Άνθη μπορεί να τον γνωρίσαμε μέσα από την τηλεόραση, δυστυχώς όμως, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι πρόκειται για μια πολυσχιδή προσωπικότητα. Ηθοποιός, συνθέτης, στιχουργός, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, τραγουδιστής. Έχει αποσπάσει έξι βραβεία για θεατρικά έργα, απ’ τα οποία τα τρία είναι κρατικά βραβεία συγγραφής θεατρικού έργου του Υπουργείου Πολιτισμού το 2006, το 2009 και το 2012, ενώ τον τελευταίο καιρό βρίσκεται μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας καθώς συμμετέχει σε μια τούρκικη ταινία πολεμικής περιπέτειας. Πρόκειται για μια ταινία εποχής (1918), μια υπερπαραγωγή, στην οποία κρατάει βασικό ρόλο.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο του αντι-μυθιστόρημα «Διαμάντια στον υπόνομο», το οποίο μεταφράστηκε και στα αγγλικά. Πρόκειται για ένα βιβλίο πολύ διαφορετικό, ανατρεπτικό, αντισυμβατικό, ευφυέστατο, συναρπαστικό, απολαυστικό και άκρως διασκεδαστικό. Ένα βιβλίο για το οποίο εκδηλώθηκε ενδιαφέρον και από εκδοτικούς οίκους και ατζέντηδες του εξωτερικού για τη μεταφορά του και στον κινηματογράφο στην Αμερική.
Κύριε Άνθη, μιλήστε μας για το βιβλίο σας με τίτλο “Διαμάντια στον υπόνομο” που είναι το πρώτο σας αντιμυθιστόρημα. Τι αποτέλεσε την αφορμή ή την αιτία της δημιουργίας του; Τι κρύβεται πίσω από αυτό;
H απληστία που βλέπω να απλώνεται παντού γύρω μου και η οποία υπήρχε πάντα, αλλά η κρίση την ανέδειξε. Οι επιλογές ήταν δύο : ή πάμε όλοι μαζί να βρούμε λύση ή επιβιώνει ο καθένας μόνος του. Επιλέξαμε το δεύτερο. Στο βιβλίο μου, ο ευγενικός Τίμος είναι ένας υπέροχος άνθρωπος και μία πηγή διαμαντιών στην κυριολεξία. Το έντερό του, άπαξ της εβδομάδος, παράγει ένα διαμάντι ανεκτίμητης αξίας ενώ ο ίδιος το αγνοεί. Όταν το μυστικό αρχίζει να μαθεύεται, όλοι σπεύδουν να αγοράσουν οικόπεδο δίπλα στο δικό του, να χτίσουν το σπίτι τους και να συνδεθούν με το αποχετευτικό του σύστημα. Μέσα σε λίγους μήνες δημιουργείται μία πόλη 100.000 ανθρώπων, οι οποίοι την ημέρα υποκρίνονται ότι ζουν μία καθώς πρέπει ζωή στην πάνω πόλη, περιμένοντας τη νύχτα για να βουτήξουν στις ακαθαρσίες της κάτω πόλης.. Η πραγματική ζωή γι’ αυτούς είναι η ψευδαίσθηση της λάμψης των διαμαντιών. Προκειμένου δε να τα αποκτήσουν φτάνουν μέχρι το φόνο. Ο πόλεμος που ακολουθεί είναι υπόγειος, κρυφός, την ίδια στιγμή που στην επιφάνεια όλοι φαίνονται άμεμπτοι και αξιοπρεπείς. Η υποκρισία και η απληστία περισσεύουν. Σημασία έχει να φαίνονται όλα ήρεμα και καλά κι ας σκοτώνονται από κάτω. Αυτό δεν συμβαίνει και στο δικό μας σύμπαν; Υποκρισία και απληστία μακιγιαρισμένα με ένα γερό στρώμα ψεύτικης αξιοπρέπειας.
Το γράψιμο είναι μια μοναχική διαδικασία για εσάς; Πόσο πρωτότυπος μπορεί να είναι κάποιος συγγραφέας σήμερα;
Είναι μια μοναχική διαδικασία μέχρι να αποφασίσεις ότι έχεις κάτι να πεις και να κάτσεις να το πεις. Μέχρι όμως να γίνει αυτό, πρέπει να είσαι μέσα στα πράγματα, να τα ψαχουλεύεις, να τα ανακατεύεις, να τα οσμίζεσαι. Όσο για το πόσο πρωτότυπος μπορεί να είναι ένας συγγραφέας σήμερα….θαρρώ πως η πρωτοτυπία είναι στην ιστορία, στη ματιά, στη γραφή και λιγότερο στο μήνυμα. Όλα είναι ειπωμένα. Δεν είναι όμως ειπωμένα με όλους τους τρόπους, κάτι που μπορεί να είναι εξαιρετικά σημαντικό. Ο ίδιος αναγνώστης σε δύο διαφορετικά βιβλία με τον ίδιο προβληματισμό, θα επιλέξει εκείνο του οποίου ο τρόπος τού ταιριάζει περισσότερο.
Άλλοτε οι άνθρωποι των γραμμάτων διατύπωναν ιδέες, επιχειρήματα, διαφορές. Σήμερα όμως, όλα αρχίζουν και τελειώνουν στο βωμό της αυτοπροβολής. Ποια η δική σας γνώμη; Μήπως γι’ αυτό οι διανοούμενοι έχουν κλειστεί στον εαυτό τους και δεν συμμετέχουν στις πνευματικές “ζυμώσεις”;
Κάποτε ήταν μια άλλη εποχή, πιο συλλογική, τώρα αποθεώνουμε τον απόλυτο ατομισμό. Κάποτε η έκδοση του «Άξιον εστί» του Ελύτη ήταν ένα γεγονός, συζητούνταν στις παρέες, στα καφενεία, στα σπίτια. Τώρα δεν εκδίδει κανένας ποίηση….ή στην καλύτερη περίπτωση βάζει τα χρήματα ο ποιητής απ’ την τσέπη του. Ας μην κατηγορούμε τους διανοούμενους. Δεν έχουν βήμα. Πάρτε τον πιο σημαντικό συγγραφέα και επιχειρήστε να τον βγάλετε σε ένα κανάλι. Δεν θα τον βγάλει κανείς.
Για να βγεις στην τηλεόραση πρέπει να μην έχεις τίποτα δικό σου να πεις, να λες βλακείες και τετριμμένες μπούρδες. Κανένας διανοούμενος δεν θέλει να κλειστεί στον εαυτό του, όλοι θέλουν να δουν το έργο τους να κοινωνείται, αρκεί να το θέλουν και οι κοινωνίες. Κι η δική μας, κακά τα ψέματα, επιλέγει το δρόμο της ευκολίας.
Σπουδάσατε στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό του πανεπιστημίου Αθηνών, θέατρο στη δραματική σχολή του Βασίλη Ρίτσου, κλασική κιθάρα στο Εθνικό Ωδείο ενώ ακολουθήσατε και μαθήματα φωνητικής δίπλα στον διεθνούς φήμης βαρύτονο Φραγκίσκο Βουτσίνο. Τι αγαπάτε περισσότερο από όλα αυτά που έχετε σπουδάσει και τι θέλατε να γίνετε όταν ήσασταν μικρός;
Αγαπώ να γράφω, να παίζω, να τραγουδώ, να σκηνοθετώ. Τα αγαπώ όλα γιατί είναι σημεία μιας διαδρομής της οποίας αποζητώ να ζήσω κάθε εκατοστό. Ας πούμε όμως πως λίγο περισσότερο με εκφράζει η συγγραφή ως πρωτογενής δημιουργία και πηγή όλων των άλλων. Μικρός δεν ήθελα να γίνω κάτι συγκεκριμένο, ήθελα απλώς να μεγαλώσω. Βλέπετε δεν είχα ακόμα συνείδηση του τι σημαίνει μεγάλος.
Τι σας προσέλκυσε στο χώρο της ηθοποιίας και πώς καταφέρνετε να μη σας επηρεάζει η ανασφάλεια της δουλειάς σας;
Με προσέλκυσε η γοητεία τού να υποδύομαι κάποιον άλλο και μέσα απ’ την «νομιμοποίηση» της μεταμόρφωσης αυτής να κάνω πράγματα που δεν θα επέτρεπα ποτέ στον εαυτό μου ή δεν θα μου τα επέτρεπαν οι άλλοι – όχι χωρίς κόστος τουλάχιστον. Η ανασφάλεια της δουλειάς μου με επηρεάζει ναι, ευτυχώς λόγω πολλαπλών ιδιοτήτων όχι πολύ. Σε αυτό βοηθάει και η πνευματική δουλειά που κάνει κανείς. Μία ειλικρινής προσευχή δεν έβλαψε ποτέ κανέναν.
Τα τελευταία χρόνια σκηνοθετείτε ο ίδιος τα έργα σας, παίζετε και γράφετε τη μουσική. Απευθύνεστε στο αυστηρά θεατρόφιλο κοινό ή αποσκοπείτε στο να προσελκύσετε στις θεατρικές αίθουσες και το μη “μυημένο κοινό”;
Απευθύνομαι σε όλους όσους θεωρούν τον εαυτό τους διαθέσιμο να φύγουν απ’ το θέατρο «φορτωμένοι» με κάνα-δυό πραματάκια παραπάνω. Αυτός είναι ο σκοπός της τέχνης. Να μας φορτώνει με ερωτήματα και να μας δίνει εναλλακτικές να ανακαλύψουμε τη δική μας απάντηση. Απευθύνομαι σε όσους δεν φοβούνται τις αποκαλύψεις, σε όσους είναι ανοιχτοί στο καινούργιο. Το θέατρο εν σπέρματι είναι πειραματικό εργαστήρι ιδεών και δυνάμει….τα ποντίκια είμαστε όλοι μας και πρώτος απ’ όλους εγώ που έγραψα και ερμηνεύω το έργο. Είμαι διατεθειμένος να αλλάζω συνεχώς. Αναζητώ συνεργούς και συνεργάτες. Είστε;
Ως τραγουδιστής συνεργαστήκατε με τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες. Όπως διαμορφώνονται αυτή την εποχή τα πράγματα στη μουσική βιομηχανία λόγω της οικονομικής κρίσης σάς εμπνέουν αισιοδοξία;
Τεράστια. Η τηλεόραση – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων – προβάλλει τραγούδια μιας χρήσης. Μάλιστα ακούγοντάς τα μου δημιουργείται η απορία για το ποιος τα γράφει και μάλιστα τα υπογράφει. Είναι ελεεινά και επικίνδυνα, διότι κρύβουν την ευτέλειά τους κάτω απ’ το μανδύα ενός σύγχρονου ήχου και μιας ευφάνταστης ενορχήστρωσης.
Η σημερινή κυβερνητική πολιτική και οι προσπάθειες που γίνονται προκειμένου να βγει η χώρα μας από το αδιέξοδο σάς εκφράζουν; Με ποιες ενέργειες πιστεύετε ότι θα μπορούσε να γίνει η έξοδος από την κρίση;
Δεν με εκφράζουν καθόλου. 
. Βλέπετε κανέναν της εξουσίας να μιλάει για πολιτισμό; Δεν υφίσταται η έννοια καν. Από τη μία ζητάμε πίσω τα Ελγίνεια κι απ’ την άλλη για πολιτισμό κουβέντα. Η υποκρισία που λέγαμε. Το μουσείο της Ακρόπολης είναι το μοναδικό στον κόσμο όπου το κτίσμα αξίζει περισσότερο απ’ το περιεχόμενό του μια και τα πολυτιμότερα κομμάτια της Ακρόπολης βρίσκονται σε ξένα μουσεία. Αυτό θα έπρεπε να μας αφυπνίσει και να μας κάνει να βάλουμε τον πολιτισμό στην καθημερινότητά μας αφού δεν μπορούμε να τον βάλουμε στα μουσεία. Ευτυχώς τουλάχιστον που υπάρχει η ιδιωτική πρωτοβουλία στις τέχνες και κάποιοι ρισκάρουν τα λεφτά τους για να παράγουν πολιτισμό. Όχι, δεν θα βγούμε απ’ την κρίση μόνο με τα λεφτά και τις θέσεις εργασίας. Πρωτίστως θα βγούμε αν επανεφεύρουμε τις αξίες που χάσαμε και κάτι τέτοιο μόνο με τον πολιτισμό και την παιδεία μπορεί να γίνει. Άνθρωπος που δεν γνωρίζει από πού έρχεται, πώς μπορεί να ξέρει πού πηγαίνει;
H αναγνωρισιμότητα σας έχει αλλάξει τη ζωή;
Καθόλου. Δεν είμαι δα και ο Τζώρτζ Κλούνεϊ. Εξάλλου, ουδόλως με κολακεύει να με αναγνωρίζουν απ’ τις τηλεοπτικές μου δουλειές. Ο καθένας σήμερα μπορεί να βγει στην τηλεόραση. Για μένα επώνυμος είναι ο γενναίος, ο άνθρωπος του καθημερινού μόχθου, εκείνος που έχει χάσει το παιδί του, που παλεύει με μία σοβαρή αρρώστια, που ιδρώνει για το μεροκάματο. Αυτός είναι ο πραγματικά επώνυμος, γιατί αυτός μπορεί να γίνει πραγματικό παράδειγμα. Και ανώνυμοι είμαστε όλοι εμείς που επειδή παίζουμε στην τηλεόραση νομίζουμε πως κάτι έγινε. Μασκαράδες είμαστε. Μεταμφιεζόμαστε για να παίξουμε ένα ρόλο και κρατάμε για πάντα το ρόλο του ψώνιου.
Είστε αισιόδοξος ή απαισιόδοξος; Τι περιμένετε από το μέλλον;
Το μέλλον είμαστε εμείς. Κανένα μέλλον δεν πρόκειται να μου ακουμπήσει στην πόρτα κανένα γάλα, καμία εφημερίδα. Εγώ πρέπει να βγω να τα αναζητήσω. Αν πιστέψω στον έξω άνθρωπο είμαι βαθύτατα απαισιόδοξος, διότι οι πράξεις μας μάς οδηγούν στην καταστροφή. Αν όμως πιστέψω στον έσω άνθρωπο, στο βαθύτερο θεϊκό εαυτό μας, ναι, είμαι αισιόδοξος, αλλά με μία αισιοδοξία που θέλει πολύ, πάρα πολύ δουλειά.
